جهان در سالی كه گذشت

سال ۲۰۰۶ به خاطر فراوانی اخبار فرهنگی و رویدادهای هنری, سال خوب و پرباری بوده و مروری هرچند كوتاه به خبرسازترین رویدادهای این حوزه بدون شك خالی از لطف نیست ما در این مجال پرونده فرهنگ و هنر سال ۲۰۰۶ را به دو نیمه اول و دوم سال میلادی تقسیم كرده ایم تا به شاخص ترین رویدادهای سال در این حوزه نگاهی كوتاه داشته باشیم

پایان سال، بهانه خوبی برای مرور مهم ترین رویدادهای سال و تأثیرگذارترین اخبار در دنیای رسانه ها است. در میان اهالی فرهنگ و هنر نیز رسم بر این است كه با آغاز سال جدید میلادی فهرستی از مهم ترین و خبرسازترین رویدادهای این حوزه را منتشر كنند تا حسن ختامی بر پرونده آن سال باشد.

سال ۲۰۰۶ نیز به خاطر فراوانی اخبار فرهنگی و رویدادهای هنری، سال خوب و پرباری بوده و مروری هرچند كوتاه به خبرسازترین رویدادهای این حوزه بدون شك خالی از لطف نیست. ما در این مجال پرونده فرهنگ و هنر سال ۲۰۰۶ را به دو نیمه اول و دوم سال میلادی تقسیم كرده ایم تا به شاخص ترین رویدادهای سال در این حوزه نگاهی كوتاه داشته باشیم.

● نیمه نخست سال ۲۰۰۶ (ژانویه - ژوئن)

مهم ترین رویداد هنری یا شاید بهتر بگوییم سینمایی نیمه نخست سال كه بسیاری دیگر از اتفاقات فرهنگی در حوزه سینما را متأثر از خود كرد، مراسم اسكار ۷۸ و اهدای غیر مترقبه جایزه اسكار بهترین فیلم به اثر «تصادف» بود. این فیلم كه درامی درباره تناقضات فرهنگی است و تعصبات نژادی را در میان طیفی از شخصیت های مختلف به تصویر می كشد، در ۶ شاخه نامزد شده بود و با وجود داشتن رقبایی كه احتمال پیروزی آنها در حد یقین بود، بهترین فیلم سال شناخته شد. دیگر افتخارآفرینان هفتاد و هشتمین دوره مراسم اسكار ریزوتیرسپون و فیلیپ سیمور هافمن بودند كه به ترتیب اسكار بهترین بازیگر زن (برای بازی در فیلم Walk the Line) و بهترین بازیگر مرد (برای نقش آفرینی در فیلم كاپوتی درباره نویسنده معروف ترومن كاپوتی) را دریافت كردند.

البته اسكار امسال خالی از جنجال نبود و كارشكنی اسرائیل و گروه های یهودی برای راه نیافتن فیلم فلسطینی (هم اینك بهشت) به بخش اسكار بهترین فیلم خارجی خشم فلسطینیان و اعتراض محافل سینمایی را برانگیخت.

دیگر رویدادهای مهم سینمایی در نیمه نخست سال برپایی جشنواره فیلم مستقل ساندنس و برلین بود. جشنواره ساندنس امسال با رویكردی سیاسی - اجتماعی جنگ عراق، مهاجرت و سیاست های آمریكا را بهانه ای برای نمایش فیلم هایی درباره تجربه تلخ سربازان آمریكایی در عراق و نیز رسوایی انتخابات ۲۰۰۲ در آمریكا كرده بود. جشنواره برلین امسال نیز كه به عنوان نخستین جشنواره تقویم سینمایی اروپا با فیلم كیك برفی افتتاح شد با حال و هوایی سیاسی برگزار شد و در نهایت جایزه خرس طلایی خود را به فیلم «Grabavica» از یك فیلمساز اهل بوسنی به نام جمیله زبانیك اهدا كرد.

دیگر برندگان برتر این جشنواره مایكل وینتر باتوم از بریتانیا و مت وایت كراس بودند كه جایزه خرس نقره ای بهترین كارگردانی را به طور مشترك دریافت كردند.

پس از اسكار شاید هیچ رویداد سینمایی ای به اندازه جشنواره كن توجه منتقدان و كارشناسان سینمایی را برنیانگیزد. جشنواره كن امسال كه هفدهم ماه مه برگزار شد، جایزه نخل طلایی خود را به تازه ترین ساخته سینمایی كن لوچ «بادی كه در مرغزار می پیچد» اهدا كرد. این فیلم با نگاه سیاسی خود به جنبش های استقلال طلبی ایرلند از استعمار بریتانیا می پردازد و اشاره ای غیر مستقیم به اوضاع مشابه مردم عراق و بسیاری دیگر از كشورها كه به نوعی از سلطه آمریكا و مستكبران به تنگ آمده اند، دارد. جایزه بهترین كارگردان این جشنواره نیز به آلخاندرو گونزالس ایناریتو برای فیلم «بابل» و جایزه هیأت داوران به «خیابان سرخ» از آندرآ آرنولد رسید. رئیس هیأت داوران جشنواره كن ،۲۰۰۶ فیلمساز آسیایی وانگ كاروای بود و این نخستین باری بود كه این جشنواره یك كارگردان چینی را به ریاست هیأت داوران خود بر می گزیند.

در حوزه فرهنگ دیگر اخبار مهم، نامگذاری سال ۲۰۰۶ از سوی دولت نروژ به نام هنریك ایبسن است. به مناسبت صدمین سالگرد مرگ این نمایشنامه نویس نروژی دولت این كشور مجموعه رویدادهای فرهنگی و هنری بسیاری تدارك دید كه از جمله آنها تأسیس موزه ایبسن، ضرب سكه هایی با تصویر چهره او و نمایشنامه خوانی آثار او و اجرای زنده آنها در معابر و خیابان های اسلو بود. همچنین در اقدامی مشابه، وین به استقبال از صد و پنجاهمین سالگرد تولد موتسارت، آهنگساز معروف خود رفت و با اجرای آثار اپرایی او همچون فلوت جادویی و جشن های خیابانی در سالزبورگ، پایتخت اتریش تولد یكی از افتخارآفرینان موسیقی خود را گرامی داشت.

در نیمه اول سال «علی اسمیت» با نخستین رمان بلند خود تحت عنوان (اتفاقی) جایزه ۸۷ هزار دلاری كتاب سال ویت برد را از آن خود كرد و شبح اپرا از اندرو لوید وبر، ماندگارترین نمایش برادوی لقب گرفت. این نمایش تاكنون بیش از ۶۰۰ میلیون دلار فروش داشته و ركورد بسیاری از نمایش های پراجرای دیگر همچون «گربه ها» و «لیرشاه» را شكسته است.

در اوایل سال ۲۰۰۶ پاواروتی، خواننده معروف تنور به خاطر حمایت از بوسنی در جریان جنگ شهروند افتخاری این كشور شناخته شد. پاواروتی به همراه بونو، عضو اصلی گروه راك U۲ در جمع آوری كمك های بشردوستانه در فاصله سال های ۹۲ تا ۹۵ كه جنگ بوسنی رخ داد، نقش بسیاری داشت و خود دست به تأسیس یك آكادمی موسیقی در موستار زد تا استعدادهای درخشان این كشور در عرصه موسیقی شناسایی شوند. همچنین شهر بندری پاتراس در یونان كه به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا در سال ۲۰۰۶ شناخته شد، در نیمه نخست سال ۲۰۰۶ به تدارك جشنواره ای باشكوه برای گرامیداشت این عنوان دریافتی پرداخت. در این جشنواره، هنرمندان بسیاری حضور یافتند و در حاشیه آن نمایشگاهی سیار از اختراعات داوینچی برای معرفی هرچه بهتر شهر پاتراس به جهانیان برگزار شد. شهر بندری پاتراس كه جاذبه های گردشگری و فرهنگی بسیاری دارد، سومین شهر بزرگ یونان است.

دیگر خبر جالب توجه اكران فیلمی به نام «دژ گرگ ها - عراق» درباره وحشیگری سربازان آمریكایی در عراق بود كه در تركیه ركورد پرفروش ترین فیلم بازار سینمای این كشور را از آن خود كرد. این فیلم كه در بسیاری از كشورها به بهانه این كه یك فیلم یهودی ستیز است، نمایش آن ممنوع شد، در تركیه با استقبال بیش از ۴ میلیون نفر مواجه شد و ركورد شكست.

همچنین سال ،۲۰۰۶ صدمین سالگرد تولد نویسنده و نمایشنامه نویس مشهور ساموئل بكت بود كه به همین مناسبت شهر دوبلین در ایرلند اقدام به برپایی یك جشنواره باشكوه هنری كرد. در این جشنواره مجموعه ای از فیلم ها، موسیقی و نمایشگاه های مختلف نقاشی و مجسمه سازی برای علاقه مندان به بكت عرضه شد و تماشاخانه های ایرلند برخی از معروف ترین نمایش های او را بر روی صحنه بردند.

● نیمه دوم سال ۲۰۰۶

مهم ترین رویداد فرهنگی در نیمه دوم سال میلادی اعطای جایزه نوبل ادبیات است كه امسال به نویسنده ای اهل تركیه «اورهان پاموك» رسید.

همچنین در اوایل نیمه دوم سال، جایزه بوكر كه یكی دیگر از معروف ترین جوایز ادبی بریتانیا است، به یك نویسنده هندی تبار به نام كران دسای اهدا شد. او كه برای رمان «ارثیه فقدان» چاپ انتشارات هامیش هامیلتون این جایزه با ارزش ۵۰ هزار پوندی را دریافت كرد، نخستین زنی است كه از سال ۲۰۰۰ به بعد این جایزه را دریافت می كند. در سال ۲۰۰۰ نویسنده معروف كانادا «مارگارت اتوود» با رمان «قاتل كور» این جایزه را به دست آورده بود و از آن پس تا سال ۲۰۰۵ تمامی جوایز بوكر به نویسندگان مرد اهدا شده بود. در میان رویدادهای سینمایی شصت و سومین دوره جشنواره فیلم ونیز كه از سی ام اوت به مدت یازده روز برگزار شد، توجه اهالی سینما را به خود جلب كرد. برندگان این دوره «جیا زانگ كه» برای فیلم «طبیعت بی جان» و آلان رسناس برای فیلم «ترس های شخصی در اماكن عمومی» بودند كه به ترتیب شیر طلایی بهترین فیلم و شیر نقره ای بهترین كارگردانی را دریافت كردند. همچنین جوایز بهترین هنرپیشگان زن و مرد نیز به ترتیب به هلن میرن برای بازی در فیلم ملكه و بن افلك برای ایفای نقش در فیلم «سرزمین هالیوود» رسید.

یك خبر سینمایی جالب توجه دیگر استقبال مردم بریتانیا از جیمز باند یعنی «دانیل كریگ» در فیلم «كازینو رویال» است. پیش تر پیش بینی می شد دانیل كریگ به خاطر فیزیك ظاهری و موها و چشمان روشنش نتواند به عنوان یك جیمز باند موفق محبوب شود، اما فروش گیشه ها خلاف آن را اثبات كرد و حتی دانیل كریگ از جیمز باند قبلی «پیرس برازنان» موفق تر بوده است.

در عالم موسیقی نیز یوسف اسلام، خواننده سرشناسی كه پیش از گرویدن به اسلام در دهه ۱۹۷۰ به كت استیونز معروف بود، نخستین آلبوم خود را پس از سكوتی ۳۰ ساله به بازار عرضه كرد. این آلبوم با نام «یك فنجان دیگر» از اسلام كه پیش تر با ترانه هایی همچون «مهتاب» و «دنیای وحشی» به شهرت دست یافته بود و پس از گرایش به اسلام، موسیقی پاپ را كنار گذاشت، پرفروش شد.

امسال گران ترین جایزه ادبی دنیا معروف به جایزه ایمپك دابلین به نویسنده ای به نام كلم توبین اهدا شد. این جایزه به ارزش مالی صد هزار پوند به اثر «استاد» این نویسنده درباره زندگی و هنر منتقد و نویسنده معروف آمریكایی هنری جیمز تعلق گرفت. او نخستین نویسنده ای است كه از ایرلند موفق به دریافت این جایزه می شود.

در میان درگذشتگان دنیای سینما، وداع «رابرت آلتمن» با دنیای فانی جامعه هنری را سوگوار كرد. او كه در روزهای پایانی سال درگذشت، به خاطر سبك صریح و گزنده خود در فیلمسازی كه به اعتقاد منتقدان تعریف جدیدی از «سینمای هنری آمریكا» ارائه داد، معروف بود. فیلم های آلتمن انعكاس بدبینی او به آمریكا و نظام هالیوودی بود و معروف ترین فیلمهایش «نش ویل»، «MASH» و «گاسفورد پارك» بودند. او اسكار افتخاری خود را همین امسال گرفته بود. همچنین چند روز پس از مرگ آلتمن، بازیگر معروف فرانسوی «فیلیپ نواره» از دنیا رفت. او در طول نیم قرن فعالیت سینمایی در بیش از ۱۲۵ فیلم بازی كرد كه یكی از معروف ترین نقش آفرینی های او در فیلم «پستچی» و در نقش پابلو نرودی شاعر بود.

ترجمه: شیلا ساسانی نیا