بازنگری در برقراری ارتباط

نگاهی به نمایش عروسکی خیابانی ”ایومل” کار ”میشائیل ماکس ابرت” از آلمان

"ایومل" یک نمایش عروسکی میله‌ای است که توسط پنج عروسک‌گردان اجرا می‌شود. هدف از ارائه ‌این عروسک در فضای باز ارتباط گرفتن با تماشاگران خرد و کلان است که در این راستا خلاقیت‌های عروسک و مهارت‌های گروه عروسک‌گردانان به نمایش درمی‌آید.

● برقراری ارتباط با همه

ایومل یک عروسک در حد و اندازه یک آدم قد بلند است که در بیرون از خانه‌اش به دیدن همه آدم‌ها می‌رود. او دوست دارد به همه دست بدهد، نوازششان کند و با آن‌ها بازی و بگو و مگو داشته باشد. او دلش نمی‌خواهد در خود فرو برود و بی‌تفاوت از کنار آدم‌ها بگذرد. بلکه با ارتباط گرفتن با همه بر این نکته پافشاری می‌کند که "آی... آدم‌ها" از برقراری ارتباط نهراسید بلکه ببینید دیگران چه حال و روزی دارند و با دم‌خور شدن با هم روز خودتان را زیباتر کنید.

وقتی ایومل کودکان را در آغوش می‌گیرد و آنها را می‌بوسد، بازهم بر ارتباط گرفتن با کودکان تاکید می‌کند. بعد نوبت به تن‌پوش یک نمایش میدانی و محلی می‌رسد که بیشتر شبیه دیو است. او می‌رود و با ایومل چاق سلامتی می‌کند. عروسک گردان‌ها به خاطر او از مسیر نامعلوم خود نمی‌گریزند و در ارتباط جُستن پیشی می‌گیرند. حالا دیو، ایومل را به بالای سن ِ فضای باز تئاتر شهر می‌برد. گروه موسیقی با دهل و سرنا می‌نوازند. ایومل با آن‌که با این موسیقی و رقص محلی بیگانه است اما همراه دیو وارد گود می‌شود و خوب هم می‌رقصد تا بیشتر بر هدف از ارائه این عروسک در میان مردم تاکید کرده و همچنان بر مهارت‌های گروهی عروسک‌گردانان پافشاری کند.

بعد نوبت به بچه‌ها می‌رسد که ترس و خجالت را کنار بگذارند و بالای سن بروند. آنها خیلی راحت با ایومل ارتباط می‌گیرند. وقتی کودکی می‌خواهد ایومل را در آغوش بگیرد، ایومل اول خود را در آغوش کودک می‌اندازد و بعد بر شانه‌اش می‌جهد. این لحظات با شلیک خنده‌ تماشاگران روبه‌رو می‌شود که بر لحظه‌های طنز بداهه دلالت دارد. سرآخر هم ایومل روی سر کودک می‌رود و حرکات نمایشی و آکروباتیک را به نمایش می‌گذارد. او خود را از روی سر کودک بر کف سن پرت می‌کند و روی یک دست خود را نگه ‌می‌دارد.

سپس نوبت به عروسک‌گردانان می‌رسد، ردیفی از بچه‌ها را روی سن قطار کنند و ایومل بر سر آن‌ها حرکت کند. او دوست دارد که با همه دوست شود و ضمن برقراری ارتباط عاطفی تاکید بر این نکات انسانی داشته باشد که مهرورزی جوهره ارتباط سالم انسانی است. پس با لبخند زدن، دست دادن و نوازش کردن و در آغوش گرفتن باید به استقبال آدم‌ها رفت.

● عروسک و عروسک‌گردان

گروه ‌عروسک‌گردانان لباس تیره بر تن دارند. بر صورت تا زیر چشم‌ها ماسک سفید زده‌اند. آنها چشم و زیر چشم را گریم کرده‌اند تا زیباتر و جوان‌تر به نظر برسند. هر کدام دو تا میله به دست دارند، به جز عروسک‌گردان مرد که در وسط قرار گرفته، چهار عروسک‌گردان زن با یک میله‌، تنه عروسک را می‌گردانند. هر خانم با دومیله یک پا یا یک دست را می‌گردانند. تن عروسک شامل بالاتنه و پایین تنه و دست‌ها و پاها قرمز رنگ است. سر و کفش‌ها زرد هستند. ترکیب سه رنگ زرد، سیاه و قرمز بیانگر پرچم آلمان است و شاید این هم ناخودآگاه اتفاق افتاده باشد و شاید هم به تعصب ملی آنها برگردد که بخواهند عروسک را هم با امیال درونی خود درآمیزند.

گروه این آمادگی را دارد تا در هر لحظه با ایجاد حرکتی در بدنه عروسک درست همانند یک آدم منظور و مقصودی را متجلی کند. انگار یک آدم میان بقیه آمده تا بتواند به بهترین نحو ممکن با همه دوست بشود. برایش هم فرق نمی‌کند که چه کسی در چه لباس و اندازه و رنگی باشد.

او در ابتدا با یک عروسک دستکشی که در دست‌های مردی میانه سال است، ارتباط می‌گیرد. این عروسک دستکشی سال‌هاست که توسط این مرد در محوطه تئاتر شهر، خانه هنرمندان ایران و جاهای دیگر شهر تهران دیده شده است. این لحظات دیدنی و عاطفی است. هر دو عروسک جان می‌گرفتند و به دیگران جان می‌دادند که انسان حقیقی همین است که دارید می‌بینید نه آن‌که به اشتباه با خود این سو و آن سو می‌برید.

بین عروسک و ۵ عروسک‌گردان هماهنگی زیادی وجود دارد تا در هر لحظه یک حرکت و یک مفهوم به تماشاگر القا شود. از حرکات و رفتارهای عاطفی و حسی گرفته تا حرکات نمایشی و دیدنی که هر یک در تغییر به موقع میله‌ها و حرکت ایجاد شده در پیکره‌ عروسک اتفاق می‌افتد.

پایانی انسانی

ایومل در پایان زمین خوابش می‌گیرد. او بر زمین می‌افتد. عروسک‌گردان‌ها ابتدا خوابیدن و نفس کشیدنش را در این وضعیت نشان می‌دهند و بعد میله‌ها را باز می‌کنند. آنها خود را از ماسک‌هایشان بیرون می‌آورند و تبدیل به انسان‌هایی می‌شوند مثل همه تماشاگران. عروسک‌گردان مرد ایومل را در آغوش می‌گیرد تا او را از آنجا به جایی ببرد که راحت‌تر بخوابد و استراحت کند.

بداهه‌پردازی در نمایش ایومل و بیان رفتارها با تکیه بر ایماء و اشاره و بدون کلام شدن تمام نمایش، ارتباط با مخاطب را در هر جایی از دنیا راحت‌تر می‌کند و به همین خاطر است که این گروه، موفق به حضور در بسیاری از کشورهای دنیا شده‌اند.

در پایان ایومل هم انسان می‌شود و ما احساس نمی‌کنیم که یک نمایش و یک عروسک دیده‌ایم چراکه او مدام بر رفتارهای ناب انسانی در ارتباطات خود تاکید کرده است.

رضا آشفته