تعدد زبان‎ها در اینترنت و خطرات موجود

از بدو تأسیس اینترنت در آمریکا، زبان رایج در اینترنت زبان انگلیسی بوده است هر چند که زبان‎های دیگری که از الفبای لاتین استفاده می‎کنند به سرعت به جرگهٔ زبان‎های اینترنتی …

از بدو تأسیس اینترنت در آمریکا، زبان رایج در اینترنت زبان انگلیسی بوده است هر چند که زبان‎های دیگری که از الفبای لاتین استفاده می‎کنند به سرعت به جرگهٔ زبان‎های اینترنتی پیوستند و مرورگرهای جدید استفاده از الفباهای رایج دیگر جهان را نیز کاملاً عملی کرده‎اند. با این وجود چون کارگزارهای نام دامنه از کد کامپیوتری ASCII استفاده می‎کنند، به کارگیری نام دامنه با حروف غیرلاتین و حتی به کارگیری علائمی که در زبان‎های لاتین غیرانگلیسی به کار می‎رود متضمن حل مشکلات عدیده‎ای است.

روش کلی حل مسأله که اکنون در حال تکوین و اجراست و به پروژه IDN معروف است مبتنی بر استفاده از UNICODE است که روش جهانی پذیرفته شده بازنویسی همهٔ الفباهای جهان به کد ASCII است. خلاصه فرایند این است که نام دامنهٔ تایپ شده به الفبای غیرلاتین به UNICODE تبدیل شده و ذخیره می‎شود و هنگام بازیابی مجدداً به الفبای مورد نظر ترجمه می‎شود. این خلاصه به هیچ‎وجه گویای ریزه‎کاری‎ها و مشکلات فنی متعددی که در این مسیر وجود دارد نیست. در مواردی که تناظر یک به یک میان یک الفبا و یک زبان وجود دارد (مثلاً الفبای یونانی که فقط زبان یونانی از آن استفاده می‎کند) کار این تبدیل به نسبت ساده است.

در مواردی که چند زبان متفاوت از یک الفبا یا صورت‎های متفاوت یک الفبا استفاده می‎کند مانند زبان‎های عربی، فارسی، اردو، کردی، پشتو، …..، مسایل بسیار دشواری ظاهر می‎شود. مثلاً حروف «ک» و «ی» صورت‎های متفاوتی درفارسی و عربی دارند که در UNICODE نیز متمایزند. کاربران زبان فارسی در مناطق مختلف دنیا که از صفحه کلیدهای متفاوت استفاده می‎کنند لازم است بتوانند علیرغم این تمایزها با هم ارتباط برقرار کنند. از سویی دیگر این تفاوت‎های جزیی می‎تواند موجب سردرگمی و حتی سوء‎استفاده شود. به هر صورت با پیشگامی کشورهای آسیای شرقی و به دنبال آن‎ها بعضی کشورهای اروپایی غیرانگلیسی زبان، IDN اکنون به صورت عملی ولی رسماً هنوز «تجربی» در حال استفاده و مطالعه برای رفع مشکلات است. IDN فارسی نیز به زودی وارد عرصه خواهد شد.

اهمیت بین‎المللی و سیاسی IDN با توجه به تعدد زبان‎ها و لزوم استفاده همگانی‎تر از اینترنت امری بدیهی است و از اینرو موضوع در دستور کار کار گروه راهبری اینترنت قرار گرفته است. کار گروه می‎تواند اقدام‎های زیر را برای رواج استفاده از IDN به WSIS پیشنهاد کند:

۱- همکاری نزدیکتر میان ستاد مهندسی اینترنت و سازمان ملل متحد. از آنجا که ستاد مهندسی اینترنت استانداردسازی نهایی بخصوص در مورد زبان‎های مختلفی را که از یک الفبا استفاده می‎کنند به عهده دارد، لازم است شرایطی برای حضور مؤثرتر کاربران زبان‎های غیرانگلیسی در جلسات و بحث‎های کمیته‎های ذیربط آن فراهم شود. WSIS و سازمان ملل می‎تواند تسهیلاتی در این زمینه ایجاد کنند.

۲- WSIS و سازمان ملل می‎توانند بستر مناسبی را برای انتقال روش‎ها و پیشرفته‎های حاصل در IDN به کاربران زبان‎هایی که هنوز در این راه گام برنداشته‎اند یا در مراحل اولیه آن هستند فراهم کنند. یکی از خطرات جهانی شدن، تسریع منقرض شدن زبان‎های مردمانی است که در حاشیهٔ اقتصاد جهان قرار دارند. زبان‎هایی که نتوانند جایی برای حضور خود در صحنه اینترنت فراهم کنند بیش از پیش در خطر فراموش شدن قرار گرفته‎اند. WGIG می‎تواند پیشنهاداتی عملی برای اطلاع‎رسانی و کمک فنی توسط ارگانهای سازمان ملل به متکلمان زبان‎هایی که از عرصهٔ اینترنت به دور مانده‎اند ارائه کند.

در هر حال باید توجه داشت که IDN جزء کوچکی از کل مسأله زبان در اینترنت است. توجه بیش از حد به مسأله نام‎های دامنه، که احتمالاً ریشه در بعضی رقابت‎های اقتدار دارد، می‎تواند موجب منحرف شدن از مسأله اصلی شود.