تبریز, شهر خانه های تاریخی

شهر تبریز به رغم تحمل زلزله های مهیبی که چند بار آن را با خاک یکسان کرده, در خود یادگارها و آثار تاریخی فراوانی را جای داده است

شهر تبریز به‌رغم تحمل زلزله‌های مهیبی که چند بار آن را با خاک یکسان کرده، در خود یادگارها و آثار تاریخی فراوانی را جای داده است.

مسجد کبود که در جوار موزه آذربایجان و در خیابان امام خمینی تبریز واقع شده، یکی از این آثار است که سال ۸۷۰ هـ‌ .ق و در زمان سلطان جهانشاه حکمران سلسله قره قویونلو و به دستور دخترش صالحه خانم بنا شده است. اغلب قسمت‌های این عمارت با کاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌ای پوشیده شده و در لابه‌لای این فیروزه‌ها کاشی‌هایی به رنگ سیاه و سفید خودنمایی می‌‌کند که به سبک معرق در کنار هم و با نظمی‌‌ بی‌بدیل چیده شده‌ است. گفته می‌شود گنبد بزرگ مسجد یکی از بزرگ‌ترین سازه‌های آجری معماران دوره ایلخانی به شمار می‌آید.مقبره الشعرا نیز از دیگر آثار منحصر به فرد تبریزی‌هاست که ۴۰۰ شاعر و ادیب را در دل خود جای داده است.

در قرن ششم که شهر تبریز مرکز حکومت اتابکان آذربایجان شد، شاعران و عارفان بزرگ دیگر نقاط کشور و جهان این شهر را برای زندگی آرام و بی‌دغدغه خود برگزیدند و تعداد زیادی از آنها پس از سکونت و فوت در محله سرخاب در خاک آرمیدند که بعدها این محله به مقبره الشعرا معروف شد و اکنون در اطراف آن فضای سبز و مفرحی تعبیه شده است.

بازار تبریز که با مساحتی بالغ بر یک کیلومتر مربع بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان تلقی می‌شود، یکی دیگر از آثار دیدنی شهر تبریز است. این بازار که مرداد سال گذشته در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید از روزگاران کهن نقش بسیار زیادی در تجارت و رشد اقتصادی تبریز ایفا کرده و اکنون نیز با وجود ایجاد مراکز تجاری متعدد و مدرن، همچنان شریان اصلی دادوستد تبریزی‌ها و مسافران و گردشگران را تشکیل می‌دهد.

تفرجگاه ائل‌گلی یکی دیگر از مکان‌های دیدنی شهر تبریز است. این تفرجگاه که بزرگ‌ترین مکان گردشگری تبریزی‌ها به شمار می‌رود، در جنوب‌شرقی شهر و بردامنه تپه‌ای واقع شده و شامل استخری بزرگ به شکل مربع است که عمارتی زیبا را در وسط خود جای داده است.ارگ علیشاه که اکنون فقط بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بلند شبستان جنوبی مسجد برجای مانده، یکی دیگر از یادگارهای نسل‌های پیشین است که به ما رسیده و آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد در این مورد نیز به مانند اغلب آثار ارزنده دیگر امانتدار خوبی نبودیم، چرا که در تخریب آن علاوه بر زلزله، خود ما نیز مقصر هستیم.

خانه‌های قدیمی بسیاری در تبریز وجود دارد که اغلب آنها در دوران قاجار و زمان ولیعهدنشینی تبریز ساخته شده است.خانه امیرنظام گروسی که اکنون به عنوان موزه قاجار استفاده می‌شود یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین این خانه‌هاست که توسط پیشکار ناصرالدین‌شاه یعنی امیرنظام گروسی در محله ششگلان تبریز ساخته شده است.

خانه سلماسی که کمی‌ بالاتر از عمارت شهرداری در کوچه قدیمی‌ مقصودیه قرار دارد خانه‌ای است با کاربری موزه. این خانه در اوایل قاجار در ۳ ضلع حیاط و در ۲ طبقه با زیربنای بیش از ۸۷۰ مترمربع بنا شده است. در این موزه انواع و اقسام وسایل توزین قدیمی‌ مثل قپان‌های میادین بار، ترازوهای زرگری، انواع ساعت‌های داخلی و خارجی زیبا و قدیمی، ابزار سنجش مربوط به علم نجوم و هواشناسی، آب، برق و... نگهداری می‌شود.

خانه صحتی هم با کاربری موزه علم و کتل در اواخر دوران قاجاریه ساخته شده و در خیابان شهید مطهری، کوچه گوگانی واقع شده است.خانه بهنام قدیمی‌ترین خانه موجود در تبریز بوده که در دوره زندیه ساخته شده است. این خانه که به دلیل معماری خاص خود اکنون به همراه دو خانه قدیمی ‌همجوارش (خانه‌های قدکی و گنجه‌ای‌زاده) به دانشکده معماری تبدیل شده، در خیابان مقصودیه واقع است.

خانه مجتهدی یکی دیگر از خانه‌های قدیمی‌موجود در تبریز بوده که هم‌اکنون در اختیار اداره کل پست آذربایجان شرقی است و پس از اتمام مرمت با کاربری موزه پست به انتظار گردشگران و علاقه‌مندان هنر و زیبایی خواهد نشست.

عمارت شهرداری تبریز نیز در فاصله سال‌های ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ در محل گورستان متروک و خرابه کوی نوبر و با نظارت و طراحی مهندسان آلمانی و زمانی که ارفع الملک جلیلی شهردار وقت تبریز بود، ساخته شد.این بنا ۶۵۰۰ متر مربع زیر بنا داشته و در ۳ طبقه ساخته شده و مشتمل بر ۸۰ اتاق و ۱۰ تالار زیباست که چشم هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌کند.

موزه آذربایجان، سایت موزه عصر آهن و موزه قرآن هم از جاذبه‌های دیدنی این شهر است.

سعیده دلال علیپور