اهمیت صدا در تلویزیون کمتر از تصویر نیست

گفت وگو با فـرشید احـمدی, صدابـردار کارهـای تلویـزیونی

برای بسیاری از ما پیش آمده در حین تماشای یک کار به قدری غرق تصویر آن می‌شویم که اصلا از مقوله اهمیت صدا در آن کار غافل می‌شویم، اما به محض آن‌که ارتباطمان با صدا قطع شد به تکاپو می‌افتیم تا مشکل را رفع کنیم یا از دیالوگی که نشنیده‌‌ایم، سردر‌بیاوریم. در آن شرایط است که تازه ما به اهمیت کیفیت صدا در کار آشنا می‎‌شنویم. در صفحات «قاب ویژه» به سراغ فرشید احمدی، صدابردار مطرح تلویزیون رفته‌ایم که در بسیاری از فیلم و سریال‌ها به عنوان صدابردار حضور داشته است.

به نظر شما مقوله صدا در تلویزیون از چه جایگاهی در این رسانه برخوردار است و آیا از حیث اهمیت آن‌را می‌توان با تصویر برابر دانست؟

به نظر من صدا نه تنها در تلویزیون با تصویر برابر است بلکه از آن برتر است. برای اثبات این ادعا برای شما یک مثال ساده می‌آورم. اگر یک تصویر به لحاظ کیفی و نوع رنگ‌آمیزی در سطح مناسبی نباشد، مثلا نور ظهر یا بعد از ظهر خوب از آب در نیاید، یا رنگ زرد یا قرمز در تصویری زیاد باشد، بازهم مخاطب آن‌را دنبال می‌کند، اما اگر دیالوگی در حین پخش سریالی نامفهوم باشد، مخاطب فوری واکنش نشان می‌دهد و ارتباطش با کار قطع می‌شود و خیلی دوست دارد آن دیالوگ ابهام‌آمیز را دوباره بشنود. از طرفی اکثر ما آدم‌ها عادت داریم برخی مواقع از طریق گوشمان تلویزیون را تماشا کنیم؛ یعنی گاه در حالی که کارمان را انجام می‌دهیم و حواسمان به تصویر نیست، با کار تلویزیونی ارتباطمان را حفظ کنیم و از دست ندهیم. همین موضوع نشان می‌دهد که چقدر مقوله صدا در این رسانه مهم و اثرگذار است.

با توجه به این‌که شما تجربه ضبط صدا در استودیو برای برنامه‌های تلویزیونی هم دارید به‌نظرتان اساسا صدابرداری فیلم و سریال با کارهای استودیویی چه‌تفاوتی با هم دارند؟

کار در استودیو به مراتب راحت‌تر از صدابرداری برای فیلم و سریال است چرا که شما از قبل همه شرایط را برای یک ضبط ایده‌آل فراهم می‌کنید و هرگونه صدای اضافی را هم از محیط حذف می‌کنید. طبیعی است در چنین شرایطی شما می‌توانید یک کار خوب را با زحمت کمتری ارائه دهید اما وقتی قرار است شما در محیط خارجی ـ آن هم در شهری مانند تهران که پر از آلودگی صوتی است‌ـ کار کنید شرایط دشواری را پیش‌رو دارید، چرا که وقتی همه تمرکزتان روی گرفتن صدای سر صحنه است، ناگهان صدای یک رهگذر یا بوق یک ماشین معادلاتتان را برهم می‌زند و شما مجبور می‌شوید همه چیز را از نو آغاز کنید و سعی‌تان در این باشد که صداها را کنترل کنید. از طرفی در صدابرداری‌های استودیویی این امکان برای صدابردار وجود دارد که از میکروفن با زاویه باز بهره ببرد چرا که صدای اضافی پیرامون وجود ندارد اما در کارهای خارجی شما باید میکروفن را با زاویه بسته قرار دهید تا صدای اضافه را ضبط نکند.

معمولا در برنامه‌هایی که در استودیو ضبط می‌شود، از میکروفن گوشی‌دار استفاده می‌شود. علت استقبال از این میکروفن‌ها چیست؟

همان‌طور که خودتان هم اشاره کردید، در این چند ساله از این روش استقبال زیادی به عمل آمده است، چرا که مجموعه میکروفن رادیویی و گوشی به استفاده‌کننده آن آزادی حرکت بسیار می‌دهد و در ضمن او را قادر می‌سازد تا اطلاعات جدید و دستورات کارگردان برنامه را از طریق گوشی بشنود. سیگنال‌های صوتی این میکروفن توسط کابل یا فرستنده ارسال می‌شود.

برای ضبط صدا در استودیو یا فیلم و سریال معمولا چند صدابردار باید حضور داشته باشد تا نتیجه کار مطلوب شود؟

شاید برایتان جالب باشد، اما کیفیت این کار چندان به تعداد آدم‌ها ربط ندارد. مثلا اگر در کاری ده‌صدابردار وجود داشته باشد، دلیل نمی‌شود که آن کار خوب از آب درآید. جنس و نوع صدای بازیگر و مجری در ضبط کارهای ما اثر مستقیمی بر کیفیت کار دارد. مثلا برخی از بازیگران و مجریان به قدری از صدای رسا و خوبی برخوردارند که با کمترین زحمت به نتیجه دلخواه می‌رسیم، اما خب برخی دیگر صدای ضعیف و پایینی دارند و ما باید تلاش مضاعفی کنیم تا صدای آنها را به حد معقول برسانیم.

کار در استودیو به مراتب راحت‌تر از صدابرداری برای فیلم و سریال است چرا که از قبل همه شرایط برای یک ضبط ایده‌آل فراهم است

در کارهای نمایشی برای ضبط صدا به شکل ایده‌آل، چقدر با کارگردان برای چیدمان دکوپاژ گفت‌وگو‌می‌کنید؟

دکوپاژ کارگردان تاثیر زیادی روی نحوه کار ما دارد، چرا که بعضی از کارگردان‌ها کار را برای ما راحت‌تر و برخی دیگر سخت‌تر می‌کنند. من هیچ‌وقت در این مورد با کارگردان صحبت نمی‌کنم و از او نمی‌خواهم که دکوپاژش را برای صدابرداری من تغییر دهد و سعی می‌کنم تا آنجا که امکانش هست، خودم را با کار تطبیق دهم.

در چند سال اخیر دوربین روی دست در فیلم و سریال‌های ما رواج پیدا کرده است. این موضوع به نحوه صدابرداری کار آسیب نمی‌زند؟

آسیب که نه؛ چون به لطف دیجیتال دیگر دوربین صدا را ضبط نمی‌کند و شما آزادی عمل بیشتری را در کار دارید، اما چون قاب‌بندی در این نوع فیلمبرداری‌ها ثابت نیست و مدام این احتمال وجود دارد که قاب تغییر کند، ما تلاش می‌کنیم بوم صدا را طوری در این کارها قرار دهیم که اگر دوربین تغییر ناگهانی انجام داد، بوم وارد کادر نشود.

در سال‌های اخیر تکنولوژی روز وارد حرفه صدابرداری شده است. به نظر شما ورود تکنولوژی به این مقوله تا چه حد باعث پیشرفت آن شده است؟

فناوری جدید باعث شده صدابرداری راحت‌تر و با کیفیت‌تر شود. در گذشته در کپی کارها ما دچار افت یوماتیک می‌شدیم. از طرفی در مقوله فیلم و سریال از چند خط برای ضبط صدا استفاده می‌کردیم و بعد همه آنها را با هم میکس می‌کردیم که اگر در این میان یکی از آنها دچار مشکل می‌شد ما باید کار را از ابتدا شروع می‌کردیم، اما خوشبختانه در شرایط کنونی، این مشکل تا حد زیادی بر طرف شده است و اگر مشکلی در حین ضبط برای یکی از دستگاه‌ها ایجاد شود، بدون انتقال به سایر دستگاه‌ها می‌توانیم آن مشکل را رفع کنیم. زمانی که سیستم دیجیتال وجود نداشت ما بیشترین آسیب را می‌دیدیم و زحمتی که کشیده بودیم، از نظر کیفیت نهایی همواره درهاله‌ای از اما‌واگر قرار داشت. البته اگر بخواهیم شرایط صدابرداری در کارهای تلویزیونی داخلی را با نمونه‌های خارجی‌اش مقایسه کنیم، بی‌شک یکسری تفاوت‌ بین ما و آنها وجود دارد، اما این دست تفاوت‌ها، شکل دست‌نیافتنی ندارد؛. یعنی آن طور نیست که بگوییم آنها در این زمینه خیلی غنی و ما ضعیف هستیم. اگر تفاوتی هم هست، بیشتر در بحث کمیت تجهیزات است.

یعنی اگر آنها برای ضبط یک کار از سه، چهار میکروفن استفاده می‌کنند، ما مجبور می‌شویم به دلیل بالا بودن قیمت این تجهیزات به یک میکروفن بسنده کنیم و خب تصور کنید که این یک میکروفن هم در حین کار خراب شود. از طرفی آنها وقتی در محیط‌های خارجی کار می‌کنند بستر را برای صدابرداری کاملا آماده می‌کنند و این‌طور نیست که مجبور شوند با شتاب و در زمان محدود در یک محیط شلوغ شهری یک صدای خوب را ضبط کنند.

الهام حسینی