شناسایی توانایی‌های نوزادان

در اواخر سده نوزدهم ویلیام جیمز اظهار داشت: نوزادان دنیا را به صورت صحنه‌ای آشفته از صوت و تصویر تجربه می‌کنند. این اندیشه تا اواخر دهه ۱۹۶۰ رواج داشت اما اکنون می‌دانیم که …

در اواخر سده نوزدهم ویلیام جیمز اظهار داشت: نوزادان دنیا را به صورت صحنه‌ای آشفته از صوت و تصویر تجربه می‌کنند. این اندیشه تا اواخر دهه ۱۹۶۰ رواج داشت اما اکنون می‌دانیم که در همان بدو تولد تمام دستگاه‌های حسی نوزاد فعالند و او کاملا آماده یادگیری درباره محیط جدید خود است.

بینایی

از آنجا که دستگاه بینایی هنگام تولد کامل نیست، نوزادان از دقت بینایی کمتری برخوردارند. بسیار نزدیک بین هستند و توانایی آنها در تغییر نقطه تمرکز چشم محدود است. بنابراین نوزادان تنها اشیایی را خوب می‌بینند که در فاصله ۱۸ تا ۲۳ سانتیمتری آنها قرار دارد. در دو سالگی کودک می‌تواند به خوبی بزرگسالان ببیند.

نوزادان باوجود نارسایی بینایی، وقت زیادی را فعالانه صرف نگاه کردن به اطراف خود می‌کنند. آنها به شیوه منظمی جهان اطراف خود را از نظر می‌گذرانند و هر وقت شیء یا تغییری در میدان بینایی آنها پدیدار شود مکث می‌کنند. نوزادان مخصوصا مجذوب قسمت‌هایی از محیط خود می‌شوند که از بیشترین تضاد برخوردارند مانند لبه‌های اشیا. آنها به جای وارسی کل شی چنانکه شیوه بزرگسالان است،‌به قسمتی از آن نگاه می‌کنند.

نوزادان بیشتر به خطوط پیرامونی چهره نگاه می‌کنند با این حال تا دوماهگی توجه آنها بیشتر به اجزای چهره مانند چشم، بینی و دهان متمرکز می‌شود. در این مرحله والدین ممکن است با خوشحالی متوجه شوند که نوزاد شروع به برقراری ارتباط چشمی کرده است. به نظر می‌رسد که کودک یک ماهه می‌تواند چهره مادر خود یا چهره هر شخص دیگری که از او مراقبت می‌کند را در میان چهره‌های دیگر بازشناسی کند.

کودک سه ماهه می‌تواند عکس چهره مادر (یا مراقب) خود را از سایر چهره‌ها تشخیص دهد. در هفت ماهگی کودک می‌تواند بین چهره‌هایی که می‌خندانند و چهره‌هایی که می‌ترسانند تفاوت قائل شود.

شنوایی

به هنگام تولد، دستگاه شنوایی به‌طور قابل ملاحظه‌ای رشد یافته است.

در واقع جنین انسان می‌تواند سه ماه قبل از تولد صداهایی بشنود.

بنابراین به هنگام تولد تعدادی از صداها از جمله صدای مادر برای نوزاد آشنا خواهد بود. نوزادان در برابر صدای بلند یکه می‌خورند، علاوه بر این سرشان را به سوی منبع صدا بر می‌گردانند نکته جالب آن است که پاسخ گرداندن سر در حدود ۶ هفتگی ناپدید می‌شود و تا ۳ یا ۴ ماهگی، یعنی شروع مرحله جست و جوی چشمی منبع صدا، دیده نمی‌شود. ناپدید شدن موقت پاسخ گرداندن سر احتمالا نشانه گذر رشد از مرحله پاسخ بازتابی و تحت کنترل منطقه زیر قشری مغز، به مرحله کوشش ارادی برای یافتن منبع صداست، در ۴ ماهگی، کودکان حتی در تاریکی هم دست خود را در جهت منبع صدا حرکت می‌دهند و می‌توانند محل صدا را دقیق‌‌تر مشخص کنند.

پیشرفت این توانایی با ورود به سال دوم زندگی همچنان ادامه می‌یابد.

نوزادان تفاوت بین صداهای مشابه را نیز مانند دو صوت که روی مقیاس موسیقی فقط یک نت با هم تفاوت دارند را می‌فهمند و صدای انسان را از صدای دیگر تمیز می‌دهند.

تحقیقات نشان می‌دهد، نوزاد با برخی مکانیسم‌های ادراکی همخوان با ویژگی‌های گفتاری انسان به دنیا می‌آید، همان مکانیسم‌هایی که او را در یادگیری زبان یاری می‌دهند.

چشایی و بویایی

نوزادان کمی بعد از تولد تفاوت مزه‌ها را تشخیص می‌دهند و مایعات شیرین را به مایعات شور، تلخ، ترش یا بی‌مزه ترجیح می‌دهند. پاسخ مشخص نوزادان به مایع شیرین حالتی شبیه لبخند ملایم است که گاه با

لیس زدن لب‌ها همراه می‌شود. محلول ترش باعث غنچه شدن لب‌ها و چین افتادن بر بینی می‌شود. شیرخواره برای نشان دادن بیزاری خود از محلول تلخ با لب و لوچه آویزان زبانش را بیرون می‌آورد.

نوزادان بوهای مختلف را هم تشخیص می‌دهند. سرشان را به سمت بوی خوش بر می‌گردانند. ضربان قلب و تنفس آنها به نشانه توجه کاهش می‌یابد.

بوهای آزارنده مانند بوی تخم‌مرغ فاسد باعث می‌شود نوزاد سرش را برگرداند و ضربان قلب و تنفسش افزایش یابد.

نوباوگان حتی قادر به تمیز تفاوت‌های جزئی بین بوها هستند.