شب قدر

در طول سال ساعات, روزها, شبها و ماهها و اساساً زمانهای متفاوتی وجود دارد اما در میان همگی این زمانها, بعضی به واسطه عنایت و توجه خداوند و اثراتی که بر این زمانها مقرر شده یا اتفاقاتی که در آنها روی داده یا می دهد

بسم الله الرحمن الرحیم - انا انزلناه فی لیلهٔ القدر- و ما ادرئک ما لیلهٔ القدر – لیلهٔ القدر خیر من الف شهر – تنزل الملائکهٔ و الروح فیها باذن ربهم من کل امر - سلام هی حتی مطلع الفجر

به نام خداوند بخشایشگر مهربان – ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل کردیم - و تو چه می دانی شب قدر چیست؟!- شب قدر بهتر از هزار ماه است – فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان پیوسته برای هر امری نازل می شوند – شبی است سرشار از سلامت تا طلوع سپیده. (قرآن کریم، سوره قدر)

در طول سال ساعات، روزها، شبها و ماهها و اساساً زمانهای متفاوتی وجود دارد. اما در میان همگی این زمانها، بعضی به واسطه عنایت و توجه خداوند و اثراتی که بر این زمانها مقرر شده یا اتفاقاتی که در آنها روی داده یا می دهد، دارای اهمیت، شرافت و عظمت ویژه‌ای هستند. یکی از این زمانها شب قدر است. در آیین اسلام، این شب با ارزش ترین و برترین شب در طول سال است. اهمیت این شب تا حدی است که نه تنها آیات مختلفی از سور قرآن کریم درمورد خصوصیات این شب نازل شده، بلكه سوره ای مستقل نیز به این نام و در خصوص شب قدر در قرآن کریم وجود داردبیان روشنتر اهمیت این شب، می توان دو دسته آیات قرآنی درباره این شب را در نظر گرفت. دسته ای از این آیات به بیان عظمت و شرافت فوق العاده این شب می پرد.۱برای ازند و دسته دیگر بیانگر اثرات این شب هستند.

از دیدگاه قرآن کریم عظمت و شرافت این شب تا به حدی است که خداوند به رسول و فرستاده خود می گوید "و تو چه می دانی شب قدر چیست؟"۲ یقیناً رسول اکرم از عظمت و شرافت شب قدر آگاه می باشند، اما این خطاب خداوند به معنای این است که عظمت این شب تا به حدی است که بشر عادی توانایی درک آن را ندارد. در آیه ای دیگر خداوند این شب را از (حدود) سی هزار شب که شب قدری در آنها وجود ندارد، برتر دانسته است۳. به وضوح این مقایسه و برتری شگفت انگیز، عظمت این شب را برای هر شخصی روشن می کند. در دسته دیگر از آیات قرآن کریم، خداوند خصوصیاتی را برای این شب بر می شمرد که موجب اثرات خاصی بر آن می شود. این شب شبی «مبارک» خوانده شده است۴. «مبارک» به معنای پر خیر و برکت است و به کار بردن این تعبیر در خصوص شب قدر به این مفهوم است که این شب بلند مرتبه گنجایش و ظرفیت خیر کثیری را دارد و دارای آن چنان ظرفیت بالایی است که گنجایش نزول قرآن کریم را داراست۵،۶. از اثرات دیگر این شب می توان به عدم صدور عذاب و در امان بودن بندگان ازعقوبتهای الهی در این شب اشاره کرد. چرا که خداوند صراحتاً سرتاسر این شب، از لحظه آغاز تا سپیده دم آن را سرشار از "سلامت" بر می شمرد۷.

هر انسان با دقت در عظمت و شرافت این شب و تأمل در اثرات و وقایعی که در آن اتفاق می افتد، به طور طبیعی در جستجوی شناخت بیشتر و آگاهی از جوانب مختلف شب قدر خواهد بود. ما نیز در این مجال کوتاه، بر آنیم تا هر چه بیشتر در حد توان ابعاد مختلف این شب را جستجو کنیم. از این رو درادامه در خصوص معنای قدر، رویدادهایی که در این شب واقع می گردد، زمان وقوع چنین شبی و طریقه بهره گیری هر چه بیشتر از برکات آن بیشتر تأمل می‌کنیم.

●معنای قدر

اساساً قدر به معنای اندازه گیری است و ظاهراً منظور قرآن كریم از گذاردن نام قدر بر این شب پر عظمت، تقدیر و اندازه گیری امور در این شب می باشد. در این شب مرگ و زندگی، سعادت و شقاوت، رزق و روزی و ... ( حتی آمدن یا نیامدن باران) برای انسانها مقدر می گردد. آیه شریفه سوره دخان هم در توصیف شب قدر، این مطلب را تأیید می کند. خداوند متعال در این آیه می فرماید "در آن شب هر حادثه ای که باید واقع شود خصوصیاتش مشخص و محدود می شود".۸و۹

با دانستن عظمت فوق العاده و خیرات و برکات فراوان شب قدر ، این سؤال به ذهن خطور می کند که آیا امروزه نیز می توان از برکات چنین شبی بهره مند شد و شب قدر را درک نمود؟ بجاست که پاسخ خود را در آیات مختلف قرآن کریم که به بیان ویژگیها و اتفاقات شب قدر اختصاص دارد، جستجو کنیم. با دقت در این آیات در می یابیم هنگامی که قرآن کریم به وقایع شب قدر از جمله نزول ملائک و تقدیر امور در آن شب اشاره می نماید، از آنها به وسیله افعال مضارع که در زبان عربی بیانگر استمرار و تداوم است ، تعبیر می نماید. ( افعال " تنزل" به معنای " نازل می شود " و " یفرق" به معنای "مشخص می شود" هر دو افعالی مضارع و بیانگر استمرار و تداوم در طول زمان می باشند .)۱۰ پس بدین ترتیب مشخص می شود که شب قدر محدود به زمانی خاص در گذشته و یا یک شب معین در یک سال به خصوص نیست ، بلکه با گذر زمان به طور مستمر تکرار می شود و هم اکنون و در عصر حاضر نیز چنین شبی وجود دارد و وقایع گوناگون آن (نظیر نزول ملائک، تقدیر امور و . . . ) هم اکنون نیز به وقوع می پیوندد. اما با قدری تأمل بیشتر در آیات قرآن کریم جزئیات بیشتری را درباره چگونگی این استمرار و بازه های زمانی تکرار این شب در می یابیم . از ظاهر کلام قرآن این گونه استفاده می شود که شب قدر در ماه مبارک رمضان قرار دارد (این مطلب در قسمتهای بعد به طور مفصل تر مورد بررسی قرار خواهد گرفت ) . پس همانگونه که ماه مبارک رمضان در هر سال وجود دارد و تکرار می شود ، شب قدر نیز هر ساله تکرار می گردد. پس امروزه نیز با آگاهی و توجه شایسته، می توانیم هر ساله از برکات فراوان و مواهب گوناگون الهی در این شب ، به قدر همت خویش بهره مند شویم.

●در شب قدر چه روی می دهد ؟

همانگونه که در قسمتهای قبل گفته شد، با مراجعه به آیات قرآن کریم در می یابیم که نه تنها در این شب کلیه امور مربوط به سال آینده و تا فرارسیدن شب قدر بعد، از جانب خداوند تقدیر می گردد بلکه ملائک در این شب به اذن پروردگار، این فرامین الهی را نازل می نمایند۱۱.

به طور کلی قرآن کریم نزول ملائک را دو گونه ذکر می کند : یکی آنست که ملائک نازل می شوند تا امر و فرمانی از فرامین الهی را که به آنها محول می گردد، اجرا نمایند؛ نظیر نزول ملائک به منظور یاری مؤمنان۱۲، نزول فرشتگان به منظور قبض روح افراد۱۳، ویا نزول ملائک جهت اجرای عذاب الهی نظیر آنچه که در مورد قوم لوط به وقوع پیوست۱۴ و . . .

---