چند نکته از چند سنت دینی

یکی از بزرگترین اعیاد دینی ترکمنها عید قربان است سه روز مانده به عید تدارک آغاز می گردد روز اول را «کر گون» یا روز خانه تکانی می گویند و در آن روز همه به نظافت می پردازند

● عید قربان

یکی از بزرگترین اعیاد دینی ترکمنها عید قربان است. سه روز مانده به عید تدارک آغاز می گردد. روز اول را «کر گون» یا روز خانه تکانی می گویند و در آن روز همه به نظافت می پردازند. روز دوم را «کوقین» می نامند و در این روز مردم ترکمن نانهای شیرین روغنی را که زنها در خانه می پزند بین همسایه ها تقسیم می کنند. همه شب قبل از عید ، حمام می گیرند که به آن «قربان شورا» می گویند و هنگام استحمام این اشعار را می خوانند «قربان شورا، من شوار / کله می سوسسر نورا». (به این مفهوم که دعا می کنند تا سرشان نورانی شود)

روز عید مردم در نماز جماعت شرکت می کنند و روحانی شهر و یا روستا آنان را به امر به معروف و نهی از منکر دعوت می کند. بعد از پایان یافتن نماز عید همگی عید را به همدیگر تبریک می گویند و آرزو می کنند دیدن عید سال بعد را خداوند نصیب آنها نماید. بعد هر فرد ترکمن چه زن و چه مرد به فراخور حال خود قربانی در راه خدا می دهد که ممکن است هر نفر یک گوسفند قربانی کند و یا بطور اشتراکی گاوی را قربانی کنند که در این صورت ، آن را به هفت قسمت مساوی تقسیم می کنند که در زبان ترکمنی به این عمل «اوله» می گویند.

در موقع سر بریدن حیوان قربانی، محلی را که می خواهند سر حیوان را ببرند مقداری گود می کنند و در آن مقداری ذغال، نمک و گندم می گذارند.

در روزهای عید همه مردم با تمیزترین لباس خود به بیرون می آیند. همچنین در این روزها با چند تیر چوب و قطعه های طناب، تاب درست می کنند که در زبان محلی به آن «چالامن- سالانچاق» می گویند و در برخی مناطق بین کودکان و نوجوانان مسابقه تخم مرغ شکنی برپا می شود.

● زیارت قبور

در ترکمن صحرا نیز مانند دیگر نقاط میهن ما زیارتگاههایی وجود دارد که عده ای از ترکمنها به زیارت آن می روند . مهم ترین زیارتگاهها عبارتند از:

۱) امامزاده دانشمند(دالیشمان)- این امامزاده ملاعلی بوده و علاوه بر فضل و دانش سرشاری که داشته نسبت او به اولاد و احفاد یکی از چهار یار پیامبر می رسیده است. اینچه برونی ها می گویند ملاعلی دانشمند در همان محلی که اینک مقبره اش قرار دارد شهید شده و تا مدتی قبرش بی حفاظ بوده تا اینکه گنبدی از آجر بر روی آن درست کردند و اکنون دارای متولی است.

۲) خالد نبی- مرقدی است واقع در قله کوه گوکچه داغ که زیارتگاه عموم ترکمنهاست.

۳) بها ءالدین نقشبندی- یکی دیگر از زیارتگاههایی که هر ترکمن آرزوی دیدار آن را دارد ، مقبره خواجه بها ءالدین نقشبند بخارایی است که مقبره اش در بخارا است. مریدان او هنوز در ایران، چین و عربستان و هند زندگی می کنند. او در سال ۱۳۸۸ میلادی/ ۷۹۱ قمری فوت کرده و صومعه و مسجد و مقبره محصوری دارد که در قریه (بها ءالدین) است و کتب خطی بسیار دارد و در مقبره او سنگ مزاری وجود دارد. در بالای مقبره چند شاخ قوچ و یک پرچم آویزان است.

اجداد بها ءالدین به عدد هفت علاقه مخصوص دارند زیرا هفت ماهه بدنیا آمدند، در هفت سالگی قرآن را حفظ کرده و در هفتاد سالگی از دنیا رفتند. بنابراین هدایای روی قبر را باید قابل تقسیم به هفت یا مضربی از این عدد کرد.

در شرق بندر ترکمن نزدیک روستای خواجه لر یادبودی از بهاءالدین ساخته اند و گویا خواجه در سفر به مکه در اینجا استراحت کرده است. زنان بیشتر از مردان به زیارتگاه متوسل می شوند مخصوصاً زنان نازا ، بز یا بزغاله ای را نذر می کنند و تریشه یا پارچه ای به شاخه های درخت کنار زیارتگاه دخیل می بندند و گاهی از یک قطعه ترکه نخ ، کمانی می سازند و به درخت می آویزند که این به معنای خواستن فرزند پسر است. روزهای جمعه کنار زیارتگاه ها پر از جمعیت است.

در ده کیلومتری شرق بندر ترکمن زیارتگاهی است که به آن قدمگاه خواجه بهاءالدین می گویند و زائران ترکمن روزهای جمعه در آن گرد می آیند.

نوشته : علی آرخی