چرا در اهواز باران اسیدی بارید

اولین باران پاییزی در اهواز و خوزستان, در روز ۱۲ آبان بارید و همان روز خبر رسید به دلیل نامعلومی, ۳ هزار نفر با تنگی نفس به بیمارستان مراجعه کرده اند کم کم تعداد مراجعه کنندگان زیادتر شد و تا ۲ روز بعد, وضع به همین منوال بود و حدس و گمان ها و پیش بینی ها به احتمال وقوع باران اسیدی ختم شد

اولین باران پاییزی در اهواز و خوزستان، در روز ۱۲ آبان بارید و همان روز خبر رسید به‌دلیل نامعلومی، ۳ هزار نفر با تنگی‌نفس به بیمارستان مراجعه کرده‌اند. کم‌کم تعداد مراجعه‌کنندگان زیادتر شد و تا ۲ روز بعد، وضع به همین منوال بود و حدس و گمان‌ها و پیش‌بینی‌ها به احتمال وقوع باران اسیدی ختم شد...

علیرضا نجفی، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، در گفت‌وگو با «سلامت» اعلام کرد: «طی جلسه‌هایی که در دانشگاه‌ با حضور کارشناسان هواشناسی، معاون بهداشتی و درمانی دانشگاه، مدیریت اورژانس استان و متخصصان آسم و آلرژی برگزار شد، مشخص شد باران اسیدی در اهواز باریده و این اتفاق تک عاملی نیست؛ آلاینده‌های کارخانه‌های صنعتی اهواز، سوزاندن ضایعات در سطح وسیع در روز جمعه و ایستایی هوا در چند روز پی‌در‌پی همگی دست‌دردست هم داده و رطوبت بالا نیز مزید بر علت شده تا این آلاینده‌ها وارد هوا شوند و از طریق باران، مشکلات تنفسی ایجاد کنند.» نجفی ادامه می‌دهد: «اگر شرایط مشابهی ایجاد شود، باید بتوانیم اقدام‌های درمانی مناسب را پیش‌بینی کنیم و عوامل ایجادکننده این مشکل را از بین ببریم.»

به گفته مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی‌شاپور اهواز، حدود ۶ هزار نفر در اثر باران اسیدی به بیمارستان‌های اهواز مراجعه کردند که در شب اول، ۳ هزار و ۱۰۰ نفر دچار مشکلات تنفسی و ریوی شدند. در میان مراجعه‌کنندگان ۲ نوزاد و ۲ زن باردار نیز بودند و خوشبختانه هیچ مورد فوتی گزارش نشده است. نکته مهمی که نجفی به آن اشاره می‌کند، سوزاندن ضایعات در سطح وسیع در شهر اهواز است: «مزارع نیشکر و کارخانه‌های لاستیک در سطح وسیع، ضایعات خود را می‌سوزانند. علاوه بر آن، ممکن است شعله چاه‌های نفت اطراف شهر، خاموش و گازهای خطرناک وارد هوا شود که همه اینها مشکلات تنفسی و ریوی ایجاد خواهد‌کرد.»

● باران اسیدی در اهواز قطعی نیست

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان، به «سلامت» می‌‌گوید: «بارش باران اسیدی یکی از احتمال‌هایی است که می‌توان در مورد حادثه اهواز مطرح کرد. شهر اهواز یک منطقه دشتی است با وزش باد و معمولا وزش باد بالای ۳ متر در آنجا داریم، اما در بررسی‌های ما مشخص شد در چند روز منتهی به بارندگی، هوا در اهواز ساکن بوده و از طرفی میزان رطوبت بالای ۹۰ درصد باعث تجمع آلاینده‌ها در هوا شده است. این آلاینده‌ها با رطوبت ترکیب و مشکلات تنفسی ایجاد کرده‌اند. همچنین نتایج یک آزمایش روی آب باران در روز اول و دوم بارندگی در اهواز نشان داد، میزان نیترات و سولفات در آن خیلی بالا بوده است و این آزمایش ما را به سمت باران اسیدی هدایت کرد ولی نمی‌توان به طور قطع آن را تایید کرد، چون عوامل دیگری نیز ممکن‌است مشکلات تنفسی ایجاد کنند.» آن‌طور که مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان بیان می‌کند، طبق اعلام سازمان هواشناسی، قرار است طی روزهای آینده، بارندگی و وزش باد داشته باشیم و شاید احتمال باریدن باران اسیدی و تاثیر آن بر بروز این مشکل بیشتر شود. احمدرضا لاهیجان‌زاده با بیان اینکه برای کنترل منابع تولیدکننده آلاینده‌ها، پروژه‌های کارشناسی و قضایی وجود دارد، توضیح می‌دهد: «پروژه عظیم نفتی به نام «آماک» انجام شده که در آن، ۹۰ درصد گازهایی که در چاه‌های نفت سوخته می‌شود، جمع‌آوری و فقط

۱۰ درصد آن باقی می‌ماند. همچنین صنعت فولاد نیز اقدام‌های موثری انجام داده و کارخانه‌های نیشکر گازسوز شده و محصول ۸۰ درصد مزارع با ماشین برداشت می‌شود، اما هنوز منابع آلوده‌کننده از بین نرفته است.» وی ادامه می‌دهد: «معمولا در این موقع از سال پدیده اینورژن یا وارونگی هوا هم اتفاق می‌افتد و طی چند روز قبل از این اتفاق، بادی نوزیده و دمای هوا نیز کاهش پیدا کرده بود و این عوامل در کنار یکدیگر همراه رطوبت بالا، مشکلات تنفسی برای اهوازی‌هاایجاد کردند.»

● تاثیر باران اسیدی بر محیط‌زیست

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان تاکید می‌کند: «باران اسیدی نسبت به رطوبت بالایی که در اهواز با آلودگی‌ها ترکیب شده است، تاثیر کمتری روی دستگاه تنفسی انسان می‌گذارد. باران اسیدی بیشتر روی ساختمان‌ها، خاک و گیاه تاثیر منفی دارد و از آنجا که pH پایین و حالت اسیدی دارد، باعث خوردگی گیاهان می‌شود و میزان موفقیت در کار کشاورزی را پایین می‌آورد. گاهی در برگ درختان، خوردگی و سوراخ ایجاد و پوشش خاک را اسیدی می‌کند. آلاینده‌های ناشی از باران اسیدی وارد رودخانه‌ها می‌شود و اگر آب شرب باشد یا برای کشاورزی استفاده شود، مشکل‌زا خواهد بود.» به گفته وی، مقرر شده شعبه ویژه‌ای از قوه قضائیه به‌صورت ویژه موضوع باران اسیدی و مشکلاتی که برای شهروندان اهوازی ایجاد شده را پیگیری کند.

● امکان بارش باران اسیدی در همه شهرها

اولین بار باران اسیدی در اروپا و از کشور انگلیس به طرف جنگل‌های آلمان سرازیر شد و همه‌چیز را دچار زنگار کرد. روی ساختمان‌هایی که از آهک بودند، حکاکی شد و برگ درختان نیز دچار خوردگی شدند. دکتر اسماعیل کهرم، فعال محیط‌زیست و مشاور رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با «سلامت» می?گوید: «زمانی که گاز دی‌اکسید‌کربن تولیدشده به‌وسیله کارخانه‌ها وارد هوا می‌شود، در مجاورت بخار آب به اسیدکربنیک تبدیل می‌شود و بالا می‌رود و هنگام بارندگی روی زمین برمی‌گردد که به آن باران اسیدی می‌گویند. می‌توان گفت در اهواز اتومبیل‌ها گاز دی‌اکسیدکربن و مونوکسیدکربن و... تولید می‌کنند که وارد هوا شده و باران را اسیدی کرده ولی آنچه در جریان اخیر تاکنون سابقه نداشته، این است که گفته می‌شود گاز آمونیاک و نیترات در این باران زیاد بوده و باعث بارش اسیدی شده است. از طرف دیگر گفته می‌شود میزان سرب نیز بالاست و باران سربی را پدید آورده، اما همان‌طور که می‌دانیم سرب ماده‌ای است که ظرف یک روز، انسان را بیمار نمی‌کند، بلکه به مرور زمان تاثیرش را بر سلامت انسان نشان می‌دهد. در مجموع اعتقاد دارم پدیده وارونگی هوا در اهواز مقدار زیادی از سموم را به بالا فرستاده که در اثر باران به سطح زمین آمده و مشکلات تنفسی ایجاد کرده است.»

موضوع دیگری که با دکتر کهرم مطرح کردیم، امکان وقوع باران اسیدی در سایر شهرها است. او امکان بارش اسیدی در همه شهرها و حتی در تهران را غیرممکن نمی‌داند و می‌گوید: «امکان تشخیص این باران برای مردم عادی وجود ندارد و فقط با آزمایش، اسیدی بودن آن معلوم می‌شود.» نگرانی مهمی که این فعال محیط‌زیست به آن اشاره می‌کند، مربوط به کارخانه‌هاست: «گاهی در برخی کارخانه‌های مختلف مانند بعضی از فولادسازی‌ها برای کاهش هزینه‌ها، شب‌ها، فیلترها را برمی‌دارند و حجم زیادی از آلاینده‌ها وارد هوا می‌شود و صبح که باران بیاید، این آلاینده‌ها همراه باران پایین می‌آید و وارد ریه مردم می‌شود.» به گفته دکتر کهرم، کنترل آلاینده‌ها و آلودگی هوا تنها راه مقابله با چنین پدیده‌های خطرناکی است که هم محیط‌زیست و هم سلامت انسان را نشانه گرفته است.

مهدیه آقازمانی