ارزیابی سخنان سرگئی پریخودکو در پاسخ به آقای احمدی نژاد

سرگئی پریخودکو دستیار رییس جمهور روسیه روز چهارشنبه پنجم خرداد ۱۳۸۹ در پاسخ سخنان انتقاد آمیز آقای احمدی نژاد در رابطه با روسیه گفت روسیه بدون تردید ازمنافع ملی درازمدت خود پیروی می کند موضع ما دقیقا دفاع از منافع روسیه است که در آن منافع ملت روسیه منعکس می شود

● مقدمه

"سرگئی پریخودکو" دستیار رییس جمهور روسیه روز چهارشنبه پنجم خرداد ۱۳۸۹ در پاسخ سخنان انتقاد‌آمیز آقای احمدی نژاد در رابطه با روسیه گفت: "روسیه بدون تردید ازمنافع ملی درازمدت خود پیروی می‌کند. موضع ما دقیقا دفاع از منافع روسیه است که در آن منافع ملت روسیه منعکس می‌شود. به همین دلیل روسیه نمی‌تواند در طرفداری آمریکا و یا جانب داری از ایران وارد شود." پریخودکو افزود که برای روسیه هرگونه غیرقابل ‌پیش بینی بودن، هرگونه افراط‌گرایی سیاسی، عدم شفافیت وغیرقابل پیگیری بودن دراتخاذ تصمیمات مرتبط به جامعه جهانی که موجبات نگرانی را فراهم می‌آورد،غیرقابل قبول است. دستیار رییس‌جمهور روسیه خواستار آن شد که کسانی که ازطرف ملت دوست ایران صحبت می‌کنند، این مسائل را به یاد داشته باشند. پریخودکو گفت: "هیچکس هنوز نتوانسته که با عوام ‌فریبی سیاسی اعتبار خود را حفظ کند.

در پارگراف اول سخنان سرگئی پریخودکو توجه به منافع ملی محور بحث قرار گرفته است، که موضوعی دور از انتظار نیست. اما دونکته اساسی درباره این پارگراف قابل ملاحظه است. اول آنکه منافع ملی محوری در سیاست خارجی امری کاملا مرسوم است اما بی توجهی به منافع همسایگان وکشورهای دوست، بطور قطع امری پسندیده و در راستای تامین منافع درازمدت کشورها نیست. چراکه اگرقرار باشد همه کشورها در مناسبات خود با دیگر کشورها فقط به منافع خودشان توجه داشته باشند و منافع دیگران را نادیده بگیرند و یا حتی مورد تعرض قرار دهند در این صورت همکاری بین‌المللی شکل نمی گیرد. دوم آنکه کاملا مشهود است که روسیه منافع بلند مدت خود را در همکاری و دوستی با ایران نادیده گرفته وبه همکاری با آمریکا در قضیه پرونده هسته‌ای ایران بخاطر منافع کوتاه مدت تن داده است.

این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که مناسبات آمریکا برای روسیه مهم تر از مناسبات با ایران است، اما اگر روسیه بخواهد به صرف داشتن روابطی نزدیک‌تر با آمریکا، نقش خود را به عنوان کشوری تاثیرگذار در عرصه بین‌المللی با کشوری که به عنوان زیرمجموعه آمریکا کارمی کند، تعویض نماید؛ بطور قطع موقعیت بین‌المللی خود را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد. داشتن مناسبات با کشورهای منتقد آمریکا دست روسیه را برای تعاملات مستقل با واشنگتن بازمی کند. در حالی که همسویی با آمریکا به قیمت از دستن دادن همکاری کشورهایی نظیر ایران و بردن آنها به سویی که حتی به منافع این کشور ضربه بزنند، خواهد بود. در این صورت روسیه دچار مشکلات بیشتری در روابط خارجی خود با سایر کشورهای مستقل خواهد شد.

براین اساس می توان گفت روسیه که مایل نیست یک حکومت ضد آمریکایی باشد و تصمیم دارد دردوره اوباما به بازسازی مناسباتش با آمریکا کمک کند راهش خراب کردن مناسباتش با ایران نیست. چرا که ایران نیز این امکان را دارد که در سایه همکاری با روسیه موقعیت این کشور را در برابر چانه زنی سیاسی با آمریکا افزایش دهد. ضمن آنکه روسیه می داند اگر بنا بر این باشد که ایران نادیده گرفته شود ایران می تواند بصورت تاکتیکی هم که شده مناسبات خود را با آمریکا بهبود بخشد که در آن صورت روسیه با شوکی بدتر از شوک نشست سه جانبه ایران و ترکیه و برزیل، روبرو می شود. نمونه ماجرای مک فارلین که منجربه سفرغیرمنتظره مشاور امنیت ملی آمریکا به تهران در سال ۱۳۶۵ شد برای روسیه قابل توجه است. بند دوم سخنان سرگئی پریخودکو مهم‌تر است. اوکه مدارج ترقی را در کرملین در کنار مدودوف تجربه کرده است با ادبیاتی دور از انتظاردر پارگرافی کوتاه پنج نکته انتقادی با لحن بسیار نامناسب را بیان داشته تا نشان دهد مسئولین ایرانی باید بسیاربیشتر از گذشته درطراحی های سیاسی خود، برای روسیه حساب ویژه ای باز کنند. پریخودکو پنج مورد اتهام علیه ایران را به شرح ذیل مطرح کرد:

۱) غیرقابل ‌پیش بینی بودن

۲) افراط ‌گرایی سیاسی

۳) عدم شفافیت

۴) غیرقابل پیگیری بودن در اتخاذ تصمیمات مرتبط به جامعه جهانی

۵) عوام ‌فریبی سیاسی

بدورازاینکه این پنج اتهام تا چقدرمنطبق با واقعیت های موجود دررفتار سیاست خارجی ایران است یا نه، لازم است به محتوی اتهام های مقام روسی و دلایل آن توجه شود.

۱) غیرقابل پیش بینی بودن

غیرقابل پیش بینی بودن به ذات نه عیب است و نه حسن، بلکه دقیقا بستگی دارد به اینکه در باره چه موضوعی ودرکجا این رفتار شکل می گیرد.اقای احمدی نژاد درمحافل سیاسی داخل و خارج معروف به این است که با اقدام های غیرمتعارف خود وضعیتی راخلق می کند که رقبای او نمی توانند از قبل برای آن برنامه ریزی کنند. این رفتار درجدل های سیاسی وکارهای دیپلماتیک عموما نه تنها ضعف نیست بلکه بسیارخوب هم هست. اما دررفتاربا دوستان امری مذموم تلقی می شود. چرا که دوستان انتظار دارند از قبل در جریان بعضی ازمواردی که در مناسبات ویژه بدست می آید قرار داده شوند. روسیه که در سخنان اقای احمدی نژاد هم به عنوان یک کشور دوست وهمسایه مورد خطاب قرار می گیرد. از موضع یک کشور دوست انتظار دارد در جریان تحولات سیاست ایران، بیش و پیش از سایر کشورها قرار گیرد. به همین دلیل به عنوان نمونه درمطبوعات روسیه منعکس شده بود که چرا اقای مدودوف باید قضیه احداث سایت فردو را از او باما بشنود و از طریق ایران مطلع نباشد. اما جالب است متقابلا روسیه هیچیک از برنامه های خود را با ایران در میان نمی گذارد و تلاش می کند از موضع بالا در این مورد برخورد کند. طبیعی است که ایران هم مسائل خود را با روسیه در میان نمی گذارد.

۲) افراط گرایی سیاسی

در بحث افراط گرایی سیاسی به نظرمی رسد روسیه غیرقابل انعطاف بودن ایران را دربرابر غرب به غلط افراط گرایی می داند و یا مطرح کردن نابودی اسرائیل را به شدت مخل کار با سایر کشورها تفسیر می کند. این نو ع برداشت از رفتار ایران باید در مذاکرات دو‌جانبه به خوبی توضیح داده شود ایران با پذیرش مبادله سوخت درخاک ترکیه، نشان داد که برای اعتماد‌سازی، حاضر به انعطاف در مواضع خود است. بدون آنکه از خط قرمز خود که توقف غنی سازی است عدول کند. این روسیه است که باید جواب دهد چگونه در برابر این ابتکار سازنده در صدور قطعنامه جدید علیه ایران به گفته کلینتون، اعلام آمادگی کرده است؟ در باره اسرائیل هم که بارها توضیح داده شده است نابودی اسرائیل از نگاه اقای احمدی نژاد امری حتمی است که به دلیل سیاستهای سلطه جویانه و توسعه طلبانه این رژیم ازداخل اتفاق خواهد افتاد و اساسا بحث تلاش ایران برای نابودی اسرائیل از طریق حمله نظامی بی پایه و اساس است.

۳) عدم شفافیت

عدم شفافیت این اتهام در شرایطی علیه ایران مطرح شده که ایران بصورت آشکار همکاری خود را با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای ادامه داده ومی دهد. بیان این اتهام بیشتر ناظر به انتظار برای تبیین و تشریح اهداف ایران در مواردی است که به خوبی روشن نیست از جمله اینکه اقای صالحی رئیس سازمان انرژی هسته‌ای بلافاصله پس ازاعلام تحریم‌های جدید درسال گذشته، اعلام کرد این سازمان قصد دارد ده سایت جدید مانند نطنزاحداث کند. این در شرایطی است که ایران هیچگاه توضیح نداده است که این همه اورانیوم غنی شده را برای مصرف در کدام نیروگاه هسته‌ای تدارک می بیند. و یا تاکید ایران برای ادامه غنی سازی اورانیوم به میزان بیست درصد حتی بعد از مبادله سوخت در ترکیه بازهم این سئوال را مطرح می کند. ایران اگر اورانیوم خود را تحویل بگیرد اورانیوم ۲۰ درصد را برای چه منظور تولید می کند. واقعیت آن است که به نظر می رسد ایران برای انکه نشان دهد دستش خالی نیست وغربی ها نمی توانند ایران را تحت فشار قرار دهند این مطالب را بیان می کند اما روشن نکردن ابعاد آن برای روسیه و چین همین سوء تفاهم ها را درپی دارد. اگرچه در کل می توان گفت همه این اتهام ها صرفا بهانه جویی و پاسخ به اظهاراتی است که انتظار آن را نداشتند.

با این همه باید از روسیه پرسید چه کسی در مواضع خود شفاف نیست ایران که در هشت سال گذشته نهایت همکاری را با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای داشته است و ناظران این سازمان بیش از دو هزار نفرساعت از مراکز مختلف هسته‌ای ایران بازدید داشتند، یا روسیه و آمریکا که هر اقدامی را در جهت تولید و تکثیر سلاخ ای هسته‌ای خواستند، انجام داده اند و بدون انکه سازمان انرژی هسته‌ای بر عملکرد آنها نظارتی داشته باشد. اقای پرخودکو خوب است نظری در آئینه بیندازد و عملکرد روسیه را درقبال ایران بررسی کند در این صورت بهتر داوری می کند که روسیه بیشتر از ایران مصداق عدم شفافیت در مواضع هسته‌ای خود است.

۴) غیرقابل پیگیری بودن در اتخاذ تصمیمات مرتبط به جامعه جهانی

این اتهام هم بازمی گردد به همان مواردی که ایران تصمیم های خود را بصورت کاملا یکجانبه مطرح می کند. بدون آنکه این تصمیم ها درعرصه جهانی قابل پی گیری باشد. این یک واقعیت است که ایران می تواند به عنوان یک کشور مستقل هر اقدامی را که در راستای منافع خود می داند به مورد اجرا گذارد اما باید به این واقعیت توجه داشت که تصمیم هایی که به هرشکل سایر کشورها را تحت تاثیر قرارمی دهد و یا احساس تهدید را درآنها برمی انگیزد، ضرورت دارد که برای کشورهای دوست تبیین وتشریح شود. پاسخگویی مناسب واحساس مسئولیت در برابر دیگران بطور قطع موجب کمترشدن مخالفتها با برنامه های سازنده ایران می شود.

حتی اگر این موارد بهانه جویی و بد اخلاقی هم باشد، می توان با پاسخ شفاف و روشن ایران ابهام زدایی کرد. اما بد نیست روس ها بدانند که وقتی خودشان در قفقاز جنوبی دست به ماجراجویی می زنند و صرفا بخاطر لشگر‌کشی ناشیانه گرجستان به اوستیای جنوبی به گرجستان حمله می کنند و بندرراهبردی سوچی را به اشغال خود درمی آورند، این موضوع بیشتربه ماجراجویی وساختار شکنی بین‌المللی شباهت دارد تا اقدام ایران برای رسیدن به غنی سازی اورانیوم که هیچ منع قانونی ندارد مگر قطعنامه غیر عادلانه شورای امنیت سازمان ملل که آن هم صرفا تحت فشار آمریکا و جوسازی اسرائیلی ها صادر شده است.

۵) عوام ‌فریبی سیاسی

اشاره روسیه به عوام فریبی سیاسی به استناد مطرح شدن انتقاد های رهبران ایران از عملکرد روسیه در بین مردم عادی است که می تواند موقعیت روسیه را در افکار عمومی مردم ایران بیش از گذشته متزلزل کند. براین اساس واژه عوام فریبی را بکارمی برند تا نارضایتی خود را ازبیان انتقادات در عالی ترین سطح نشان دهند. اما به روس ها باید در محافل دیپلماتیک تذکر داد عوام فریب کسی است که دم ازدوستی با مردم ایران می زند اما پنج سال است که راه اندازی نیروگاه بوشهررا به بهانه های مختلف به تاخیرمی اندازد. عوام فریب کسی است که پول موشکهای اس ۳۰۰ را که کاملا جنبه دفاعی دارد، می گیرد اما برای خوشایند اسرائیلی ها و آمریکایی ها که نگران نا‌کام ماندن حملات هواپیماهای خود به ایران هستند، از تحویل ان موشک‌ها خود داری می کند.

شاید به واسطه تند بودن وغیر قابل پذیرش بودن مواضع اقای پریخودکو بود که فردای ان روز یعنی پنج شنبه ششم خرداد ماه ۱۳۸۹ سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه مجبور شد طی کنفرانسی مطبوعاتی در مسکو مواضع نرم ترومنطقی تری اتخاذ کند. او اعلام کرد که اجرای تفاهمنامه سه جانبه تهران که میان برزیل، ترکیه و ایران در خصوص تبادل اورانیوم ۳,۵% ایران با اورانیوم ۲۰% منعقد شده، در راستای حل صلح آمیز مسئله هسته ای جمهوری اسلامی ایران است. وی گفت: "این روش در راستای حل مسالمت‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران است به همین خاطراز نظر ما باید کلیه تدابیر را بکار بست تا این روش اجرا شود. تضمین ۱۰۰% وجود ندارد. همه چیز بدان بستگی دارد که ایران چگونه به تعهدات خویش عمل نماید. اگر تهران بدانها دقیقا عمل کند، روسیه به طور جدی از اجرای روش پیشنهاد شده توسط برزیل و ترکیه حمایت خواهد نمود".

نویسنده: حسن بهشتی‌پور