چرا «به رنگ ارغوان» فروش نکرد؟

فیلم «به رنگ ارغوان» در شرایطی از پرده سینماها کنار رفت که نتوانست در اکران عمومی، موفق شود. منظور از موفقیت، صرفاً دست یابی به فروش و فتح گیشه نیست. این فیلم ابراهیم حاتمی کیا، …

فیلم «به رنگ ارغوان» در شرایطی از پرده سینماها کنار رفت که نتوانست در اکران عمومی، موفق شود. منظور از موفقیت، صرفاً دست یابی به فروش و فتح گیشه نیست. این فیلم ابراهیم حاتمی کیا، علاوه بر شکست در جذب مخاطب و فروش نکردن، جریانی را ایجاد نکرد و هیچ تلنگری را در اذهان عام و خاص به وجود نیاورد. همچون یک فیلم معمولی آمد و رفت. این درحالی است که تمام زمینه ها برای موردتوجه قرار گرفتن آن فراهم بود؛ نام و آوازه کارگردانش، توقیف ۵ساله، انتخاب به عنوان بهترین فیلم جشنواره فجر، اکران در قبل و حین نوروز، موضوع فیلم و... اما عدم استقبال عمومی از «به رنگ ارغوان» را چه عواملی می توان دانست؟

بدون شک اگر همین امروز، فیلم «آژانس شیشه ای» در سینماهای کشورمان به نمایش دربیاید، با استقبال بیشتری مواجه می شود. دقت کنید؛ «به رنگ ارغوان» یک فیلم رها شده از محاق توقیف است و آژانس شیشه ای قبلاً اکران شده و ده ها بار نیز از سیما به نمایش درآمده است. اما واقعیت این است که «آژانس» چون از دل برآمده، همچنان یکی از دل نشین ترین فیلم هاست و خواهد بود. چون «مانیفست حاتمی کیا» است.

دلیل این که امثال «موج مرده»، «به نام پدر»، «دعوت»،... و حالا «به رنگ ارغوان» نتوانستند جایگاه مهمی را در تاریخ سینمای ایران به دست آورند، به این خاطر است که با جنس حاتمی کیا جور نیستند. از دل برنیامده اند و بر دل نمی نشینند. حاتمی کیا، یکی از نمادهای سینمای انقلاب و دفاع مقدس است و آثار پیشین او، مایه افتخار فرهنگ و هنر این کشور هستند. او هم در فرم- تکنیک و زیبایی شناسی- و هم محتوا، توانسته بود به سینمایی در شأن خیزش مقدس ملت ایران دست یابد. سینمای حاتمی کیا را می شد الگویی برای سینمای جمهوری اسلامی به حساب آورد. با این وجود، حاتمی کیا کارش را تکمیل نکرد. او چندسالی است مصداق «هرکسی کو دور ماند از اصل خویش» شده. بنابراین موفقیت های گذشته اش را تکرار نخواهد کرد مگر این که «باز جوید روزگار وصل خویش»!

حاتمی کیا، در حال بازی کردن همان نقشی در سینمای امروز ایران است که عده ای از فیلمسازان هالیوود ایفا می کنند. در سینمای آمریکا، آثار بسیاری را می بینیم که در لایه ظاهری، حاکمیت کشورشان را به باد انتقاد می گیرند، اما ضربه نهایی و کلیدی شان به نفع نظام سیاسی حاکم است. اما واقعیت این است که ایران، آمریکا نیست و نباید بشود. هر الگو و روشی، در یک شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص جواب می دهد. بنابراین حاتمی کیا- و هر هنرمند دیگری- برای افزایش تأثیرگذاری، باید در جست و جوی نگاه و الگوی بومی باشد (که حاتمی کیا قبلاً به این الگو دست یافته و نتیجه کارسازش را دیده بود) همان طور که برخی از گیاهان در آب و هوای خاص ثمر می دهند و در محیطی دیگر نمی توان از آن ها انتظاری داشت.

آری! حاتمی کیا گلی است که در خاک و هوای «انقلاب» شکوفا می شود و عطرافشانی می کند. او هنرمندی در حال شدن است و ثابت کرده که به وضع کنونی خود و اطرافش راضی نمی شود. همیشه در جست و جوی جایی برتر است و در این راه از تک و تا نمی ماند. بازهم منتظر می مانیم؛ در انتظار حاتمی کیایی دیگر، بهتر از دیروز و امروز!

آرش فهیم