قلعه فلک‌الافلاک، سپهر سپهران

استان لرستان با پیشینه تاریخی دارای آثار تاریخی و باستانی فراوانی از دوره‌های گذشته است که از جمله آنها می‌توان به قلعه فلک‌الافلاک در دوره ساسانی اشاره کرد.
هم‌اکنون این …

استان لرستان با پیشینه تاریخی دارای آثار تاریخی و باستانی فراوانی از دوره‌های گذشته است که از جمله آنها می‌توان به قلعه فلک‌الافلاک در دوره ساسانی اشاره کرد.

هم‌اکنون این استان با پیشینه تاریخی و وجود آثار متعدد مربوط به قبل و بعد از میلاد، دوران هخامنشی، ساسانی و اسلامی، یکی از مناطق مهم باستانی کشور است.

قلعه تاریخی فلک‌الافلاک خرم‌آباد در سال ۱۳۴۷ از مکان امنیتی و نظامی به موزه مردم‌شناسی و در سال ۱۳۵۴ با به نمایش گذاشتن آثار مفرغی لرستان به طور رسمی به موزه تبدیل شد.

هنگام ورود به شهرستان خرم‌آباد مرکز لرستان کنگره‌های قلعه تاریخی فلک‌الافلاک بیش از هر چیز دیگری نمایانگر وجود یک اثر تاریخی بسیار زیباست که چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

درون قلعه که تبدیل به موزه مردم‌شناسی شده، زنی با زبان و آهنگ لری مرثیه می‌خواند و غم روی دیوارهای اتاق چنبره انداخته و کمی آن سوتر مراسم عروسی است و مردان لر دوپا می‌رقصند و عروس روی اسب نظاره‌گر مردان و زنان لر است. در این قلعه همچنین دست‌افزارهای انسان‌های اولیه از جمله اشیای مفرغی مشهور لرستان، سفالی، ظروف زرین و سیمین مکشوفه غار شگفت‌انگیز کلماکره وجود دارد.

در موزه اشیای مربوط به باورها و اعتقادات نظیر چشم زخم‌ها، دعاها و طلسم‌ها در باب تولد و مرگ و جعبه‌های کوچک قرآن، جام چهل کلید و گوشواره هفت محمدی به نمایش گذاشته شده است. در گوشه‌ای دیگر از این موزه نحوه پخت نان و غرفه آب، شکار و موسیقی‌های محلی این استان به نمایش درآمده است.

پوشاک زنان و مردان نظیر شال و عبا، لباس‌های محلی، کفش، زیورآلات، انواع دستبند و گردنبند ساخته شده از سنگ‌های گرانبها که ‌زنان به خود و لباس‌هایشان آویزان می‌کنند، در معرض دید قرار گرفته است. صحنه‌هایی از شیوه تولید کشاورزی سنتی و ابزارهای آنها شامل تندیس‌هایی از کشاورزان در حال شخم به نمایش درآمده است.

کتــــاب‌های خطی، دوات، قلمدان، عینک، انواع پیه‌سوز، نمونه‌ای از آهنگری سنتی، ورشوسازی، مسگری، خراطی، سراجی، موتایی، بافت سیاه چادر و بافت فرش در لرستان نیز در این موزه وجود دارد. شبیه‌سازی صحنه‌هایی از برپایی مراسم عروسی و عزاداری در استان لرستان نیز به نمایش درآمده تا مردم و مسافران بیشتر با آداب و رسوم مردم این استان آشنا شوند.

وسایل و ابزار رزم و شکار (زره، کلاهخود، شمشیر، جای باروت، تفنگ، دوربین شکاری، زین و برگ اسب، شلاق و رکاب) مردم لرستان نیز در موزه وجود دارد. نمایش سازهای محلی و بازسازی صحنه‌هایی از نوازندگان لر به همراه آلات موسیقی همچون کمانچه، تنبک، سرنا و دهل و عکس‌هایی از شرایط زیست مردم در موقعیت‌های گوناگون به تصویر کشیده شده است.

در گنجینه مردم شناسی قلعه فلک‌الافلاک نیز آثار فرهنگی این خطه باستانی نظیر زیورآلات، پوشاک سنتی زنان و مردان و صحنه‌هایی از کار و زندگی روزمره کشاورزان این استان برای عموم به نمایش گذاشته شده است. پیشینه‌های سنتی نظیر ماشته بافی، سیاه چادربافی، موتایی و امثال آن نیز از جمله موضوعات گنجانده شده در این گنجینه است. در بخش‌های دیگری از موزه قلعه فلک‌الافلاک ابزار و وسایل مربوط به شکار اسب، ظروف و اشیای ورشو از صنایع دستی استان وجود دارد.

قلعه فلک‌الافلاک در منابع مکتوب، به نام‌های دژ شاپور خواست، سابر خواست و خرم‌آباد و فلک‌الافلاک نامگذاری شده و در گذشته به خاطر موقعیت سوق‌الجیشی در جنگ‌ها از آن به عنوان دژ استفاده می‌شده است. قلعه یاد شده دارای مساحت ۵۳۰۰ متر و ۴۰ متر ارتفاع است و فضای داخل آن از دو حیاط با چهار تالار نسبتا بزرگ و چندین اتاق کوچک و بزرگ ساخته شده است.

این بنای تاریخی دارای هشت برج، دو صحن و ۲۴ طاق است که بلندترین دیوار آن ۵/۲۲ متر ارتفاع دارد. در مجاورت تپه و قلعه تاریخی فلک‌الافلاک چشمه فوران پرآب گلستان چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. فلک‌الافلاک در دوره قاجاریه در لغت به معنی سپهر سپهران و فلک نهم عنوان شده است. بازدید از این قلعه شگفت‌انگیز را به تمام هموطنان در فصل بهار توصیه می‌کنم.

کامبیز طولابی