نگرانی ازگوگل درباره ما زیاد می داند

دسترسی گوگل به اطلاعات شخصی کاربران

یازده سال قبل در روز هفتم سپتامبر ۱۹۹۸، دو فارغ التحصیل جوان دانشگاه استنفورد شرکتی را با "گوگل" تاسیس کردند. در آن زمان این نام بسیار عجیب و نامانوس بود و هیچ کس آن را جالب نمی دانست. اما هم اکنون که کمی بیشتر از یک دهه از آن روز می گذرد، "لری پیج" و "سرگی برین" میلیاردر هستند و شرکت آن ها فوق العاده سود آور شده است. این شرکت در سال گذشته میلادی نزدیک ۲۲ میلیارد دلار درآمد کسب کرده و حدود ۲۰هزار کارمند دارد. سؤال اصلی در تجارت امروز این است که گوگل در دهه آینده به چه نوع شرکتی تبدیل خواهد شد؟ آیا از پا درمی آید یا بیش از پیش رقبا را از میدان بیرون می کند؟ برخی کارشناسان پیش بینی کرده اند که گوگل در سال ۲۰۲۵ میلادی به یک رسانه جامع و همه گیر تبدیل خواهد شد. تلویزیون گوگل، موبایل گوگل و انبوهی از کاغذهای الکترونیکی از جمله مواردی خواهند بود که در آن زمان در اختیار کاربران قرار می گیرد. برخی دیگر پیش بینی کرده اند که گوگل در سال ۲۰۱۵ میلادی به یک اینترنت واحد تبدیل خواهد شد و کل فعالیت های مجازی و آنلاین کاربران را تحت تاثیر فعالیت های خود قرار خواهد داد. در آن زمان Wi-Fi مجانی، مدل سریع تر وب، مرورگر G، انتقال فناوری های سه بعدی و... از جمله سرویس هایی خواهد بود که از جانب گوگل در اختیار ما قرار می گیرد. سناریوی سومی که در این زمینه مطرح می شود، مربوط به موتور قدرتمند جست وجوگر است که در آینده رو به زوال می رود و قربانی ورود به حریم شخصی کاربران، بهینه کنندگان و مایکروسافت می شود. این سناریو در حالی مطرح می شود که امروزه شرکت های مختلف وارد حوزه جست وجوهای اینترنتی شده اند و دیگر غول های این بازار یعنی مایکروسافت و یاهو، دست به ائتلاف زده اند تا بتوانند گوگل را از میدان بیرون کنند. بر اساس این سناریو گفته می شود که گوگل در سال ۲۰۲۰ میلادی عرصه را به طور کامل به رقبا واگذار می کند و فعالیت های آن بسیار محدود، و از محبوبیت آن بسیار کاسته می شود.

آخرین سناریوی مطرح شده برای گوگل مربوط به سال ۲۰۱۵ می شود که در آن زمان گوگل فوق العاده رشد می کند. آگاهی های بشری ذخیره شده، به روز شده و شبکه شده از جمله مزایای حضور گوگل در سال ۲۰۱۵ هستند. اما هر اتفاقی برای گوگل بیفتد، این شرکت بزرگ هم اکنون بخش اعظم کاربران اینترنتی جهان را در اختیار گرفته و کلیه رفتارهای آنلاین آن ها را هدایت می کند. گوگل در اصل از کلمه Googol به معنی "عدد یک و صد صفر جلوی آن" برگرفته شده که این عدد توسط "میلتون سیروتا" پسر خواهر "ادوارد کاسنر" ریاضیدان آمریکایی اختراع شده است. موضوع "عدد یک و صد صفر جلوی آن"، نوعی شعار و در واقع مقصود غول جست وجوگرهای اینترنتی محسوب می شود؛ بدین معنی که گوگل قصد دارد سرویس ها، اهداف، اطلاع رسانی و اطلاعات خود را به اندازه این عدد در دنیای اینترنتی گسترش دهد، البته برخی کارشناسان معتقدند که شرکت گوگل هم اکنون به این هدف رسیده است.

برخی کارشناسان راز موفقیت گوگل را الگوریتمی می دانند که بر اساس آن، موتور جست وجوی این شرکت در اینترنت به دنبال اطلاعات می گردد. این شرکت آنچنان جهان را تغییر داده که مردم دیگر در اینترنت به دنبال چیزی "نمی گردند"؛ بلکه اطلاعات را در اینترنت "گوگل" می کنند و "گوگل کردن" در لغت نامه ها هم جای گرفته است. اما باید توجه داشت که راز موفقیت گوگل به این الگوریتم ختم نمی شود. فناوری هایی که در انبارهای اطلاعاتی گوگل مورد استفاده قرار می گیرد، به آن امکان می دهد تا گستردگی، سرعت و کارآمدی عملیات خود را بیشتر کند که این موضوع برای گوگل به اندازه الگوریتم های جستجو اهمیت دارد. علاوه بر این، دو ابزار نرم افزاری در سایت اینترنتی این شرکت وجود دارد که منبع درآمد اصلی آن محسوب می شود. یکی از این دو نرم افزار AdWords نام دارد که در هنگام جست وجو آگهی های تبلیغاتی را مقابل اطلاعات یافت شده به نمایش می گذارند و نرم افزار دیگر نیز با نام AdSense، امکان انتشار آگهی های هوشمند گوگل را در دیگر سایت های اینترنتی فراهم می کند.

هرچند برخی منتقدان گوگل را شرکت تک بعدی می دانند و معتقدند که ممکن است در آینده موتورهای جست وجوگر بهتر و جدیدتری به بازار عرضه شوند، اما عملکرد گوگل باعث شده تا این سایت از مقام محبوب ترین سایت جست وجوگر در جهان پایین نیاید. گوگل در منشور شرکت خود اعلام کرده: “هدف این شرکت سازماندهی کردن اطلاعات جهان و فراهم کردن امکان دسترسی به این اطلاعات در سراسر جهان است”. طی سال های گذشته این شرکت بزرگ مجموعه ای از ابزارهای اینترنتی را از جمله Gmail برای ارسال پست الکترونیکی، Google Docs برای واژه پردازی و تولید صفحات گسترده، Picasa برای ویرایش تصاویر، Google Earth و Google Maps برای جست وجوی امکان و نقشه ها، Blogger و YouTube ارائه کرد که البته این سرویس ها بخشی از فعالیت های گسترده گوگل در دنیای اینترنت محسوب می شوند.

شاید تا چندی قبل این فهرست بیشتر به شاخص یک رشد تک بعدی شباهت داشت، اما اکنون مشخص شده که با هر جست وجویی که انجام می دهیم و هر ابزاری که استفاده می کنیم، به گوگل کمک می کنیم اطلاعات بیشتری جمع آوری کند و مصنوعات جامعه اطلاعاتی را سازماندهی کند. این جریان باعث می شود تا در آینده شاهد غول اینترنتی عظیم الجثه ای باشیم که نه تنها نیاز کاربران عمومی و تجاری را در دسترسی به اطلاعات برآورده می کند، بلکه یک منبع عظیم اطلاعات برای دولت ها نیز محسوب می شود و می تواند در تصمیم گیری های کلان دولتی در فضای اطلاعاتی نقش عمده ای برعهده داشته باشد. هر جست وجویی که کاربران در سایت اینترنتی گوگل انجام می دهند، به موتورجست وجوی این شرکت کمک می کند تا حجم دسترسی آن به اطلاعات عمومی و شخصی افزایش یابد. در مقابل، هرچه گوگل اطلاعات بیشتری داشته باشد، مشتریان آن راضی تر خواهند بود، روی آگهی های آن بیشتر کلیک خواهد شد، درآمد بیشتری نصیب این شرکت خواهد شد و پول بیشتری برای سرمایه گذاری روی سرویس های جدید و رایگان گوگل در اختیار مدیران این شرکت قرار خواهد گرفت.

این مساله نشان می دهد که اطلاعات منبع اصلی درآمد گوگل است. اگر چه مدیران گوگل این روزها قول می دهند که شرکت آن ها بدون انجام اعمال خلاف درآمد کسب می کند و از اطلاعات کاربران سوءاستفاده نمی کند، اما سوال ها درباره ایمنی اطلاعات شخصی کسب شده از طریق گوگل که در انبارهای اطلاعاتی گسترده این شرکت حفظ شده اند، باقی مانده و کاربران را دچار تشویش و نگرانی کرده است. این شرکت چندی پیش اعلام کرد که به منظور تقویت امنیت حریم شخصی کاربران، بعد از مدت مشخص بانک های اطلاعاتی خود را شامل اطلاعات شخصی کاربران می شود، پاک خواهد کرد. گوگل قصد دارد که به جای حفاظت از ناشناس ماندن کاربران، بعد از مدت زمان معین بانک های اطلاعاتی را از اطلاعاتی که هویت کاربران این موتورجست وجو را مشخص می کند، پاک کرده و فقط در صورت داشتن حکم قضایی و قانونی اقدام به نگهداری از آن ها بکند.

عملکرد گذشته این موتور جست وجوی اینترنتی مبنی بر نگهداری تمام جزییات جست وجوی کاربران بود، اما با این تصمیم گوگل سیاست خود را تغییر داده است و برای حفاظت از حریم خصوصی کاربران خود بعد از مدت زمان محدود، داده ها را پنهان می کند. این تغییر سیاست در پی مبارزه گوگل با مقامات دولت آمریکا که خواستار انتشار اطلاعات کاربران توسط این موتور جست وجو بودند، اتخاذ شده است. "ماریسا مایر" معاون بخش جست وجوگر گوگل نیز به تازگی اعلام کرده که تنها در صورت رضایت هر یک از کاربران، این شرکت اطلاعات مربوط به جست وجوهای شخصی آن ها را ذخیره می کند که البته دوره زمانی نگهداری از این اطلاعات هم ۱۸ ماه است و پس از طی شدن این زمان، اطلاعات به صورت خودکار از بین می روند. اما این مساله هم نتوانسته نگرانی های موجود در این زمینه را برطرف کند.

زیرا بسیاری از کارشناسان با نگرانی فراوان هشدار داده اند که شرکت گوگل در مورد هر یک از کاربران اطلاعات فراوانی را نزد خود نگه می دارد که این اطلاعات می تواند در موارد فراوان مورد استفاده و حتی سوءاستفاده قرار گیرد و کاربران را دچار مشکل کند. گوگل در حال حاضر ابزارهایی را در اختیار کاربران قرار داده است که به کمک آن می توان زمان باقی ماندن اطلاعات شخصی نزد این سایت را تعیین کرد. اما با این اتفاقات، این سوال مطرح می شود که آیا کاربران واقعا به سایت گوگل اعتماد دارند؟ اگر از سرویس ها و خدمات این سایت چندمنظوره در فعالیت های روزمره استفاده می کنند، آیا با اعتماد کامل اطلاعات شخصی خود را در اختیار این سایت می گذارند؟ برای برخی کاربران گوگل یک شرکت اینترنتی بسیار بزرگ و شگفت انگیز محسوب می شود که تعداد زیادی سرویس مفید و کاربردی آنلاین را در اختیار آن ها می گذارد تا زندگی اینترنتی آن ها آسان تر شود. اما برای گروه دیگر کاربران، گوگل هیولای بزرگ اینترنتی است که دنبال فرصت می گردد تا اطلاعات را ببلعد و از آن به نفع خود استفاده کند.

چندی پیش در "جشنواره اندیشه صنوبر" که در آمریکا برگزار شد، "برایان لرر" از "اریک اشمیت" مدیرعامل گوگل پرسید که اگر این سایت اینترنتی به همین صورت نزد کاربران اینترنتی سراسر جهان اهمیت پیدا کند، تا چه حد ممکن است به عنوان ابزاری برای دولت فدرال آمریکا مورد استفاده قرار گیرد؟ اشمیت در پاسخ به این سوال توضیح داد که در صورت گستردگی بیشتر گوگل، این سایت هرگز به عنوان ابزار اطلاعاتی در اختیار دولت آمریکا قرار نخواهد گرفت. با این وجود، آیا واقعا این اتفاق به وقوع خواهد پیوست؟ گوگل هم اکنون تمام رفتارهای آنلاین افرادی را که در آن حضور پیدا می کنند زیرنظر می گیرد و براساس خصوصیات رفتاری آن ها، آگهی های تبلیغاتی متناسب را منتشر می کند. گوگل به صورت گسترده آنچه را که کاربران در این سایت جست وجو و از نتایج آن استفاده می کنند در بانک اطلاعاتی خود ذخیره می کند و این اطلاعات را برای ارائه خدمات بهتر به کاربران مورد استفاده قرار می دهد. از زمانی که گوگل سرویس Alexandria را برای تصاحب بازار فایل های ویدیویی آنلاین راه اندازی کرد، بیش از گذشته رفتارهای روزمره کاربران را زیرنظر گرفت تا تبلیغات آنلاین و آفلاین آن کاربردی تر شود.

● گوگل؛ تشنه اطلاعات بیشتر

گوگل حدود یک ماه قبل اعلام کرد که قصد دارد بار دیگر پا را از ارائه سرویس های اینترنتی فراتر بگذارد و نخستین سیستم عامل خود برای رایانه های رومیزی را با نام Chrome OS روانه بازار کند. این اقدام باعث عکس العمل های فراوان از جانب سازمان های فعال در حوزه حقوق شخصی افراد شد که از جمله این سازمان ها می توان به "موسسه پیشروی الکترونیک"، "مرکز دموکراسی دیجیتال"، "مرکز دموکراسی و فناوری" و "انجمن مشتریان آمریکایی برای تحقیقات شهروندی" اشاره کرد. گوگل طی سال های گذشته همواره در زمینه رعایت استانداردهای حقوق شخصی کاربران مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. این جست وجوگر بزرگ اینترنتی هم اکنون قصد ورود به بازاری را دارد که سیستم عامل ویندوز مایکروسافت حاکمیت آن را در اختیار دارد و یک تنه با دیگر سیستم های عامل رقابت می کند. اما باید توجه داشت، سیستم عامل جدید گوگل که تا اندازه ای بر مبنای فضای اینترنت کار می کند، قرار است با استفاده از رفتارهای شخصی کاربران خدمات خود را ارائه دهد تا این خدمات کاربردی تر شوند.

● رفتارهای روزانه کاربران، زیر نظر گوگل

در حال حاضر بسیاری از اطلاعات شخصی اعضای گوگل نظیر اطلاعات مربوط به قرارهای ملاقات در سرویس Calendar، اطلاعات ارتباطی در سرویس Gmail، اطلاعات کاری و اسناد شخصی در سرویس Google Docs و اطلاعات مربوط به عادات خواندن متون در سرویس Google Reader و در سرورهای مربوط به آن ها ذخیره می شوند. اما در زمینه خطرات موجود برای اطلاعات شخصی کاربران، نخستین مشکلی که مطرح می شود این است که کلیه این اطلاعات به صورت رمزبندی نشده در سرورهای گوگل نگهداری می شوند که احتمال سرقت، پاک شدن، از دست دادن و دسترسی افراد غریبه به آن ها زیاد است. درست است که اگر کارمندان گوگل تصمیم به سوءاستفاده از اطلاعات کاربران بگیرند اهمیت چندانی ندارد؛ اما اگر دولت آمریکا قصد استفاده از این اطلاعات را داشته باشد چطور؟ گوگل ادعا می کند از تمام اطلاعات شخصی کاربران به بهترین نحو حمایت می کند و براساس شرایط و وضعیت موجود، به درخواست های اجباری دولت آمریکا تا حد معقول پاسخ مثبت می دهد. به طور یقین، دولت آمریکا از طریق این کانال به راحتی می تواند به کلیه اطلاعات ذخیره شده روی رایانه های شخصی کاربران نیز دسترسی پیدا کند و بدون آنکه کاربران مطلع شوند، اطلاعات مورد نیاز خود را از گوگل به دست آورد.

● اطلاع گوگل از موقعیت فیزیکی شما

گوگل هم اکنون سرویس های فراوانی در اختیار شما می گذارد تا به وسیله آن ها بتوانید اطلاعات خود را با دیگر کاربران در سراسر جهان به اشتراک بگذارید و از طریق سرورهای گوگل، اعلام کنید در کدام نقطه از این کره خاکی قرار گرفته اید. این سرویس علاوه بر آنکه می تواند برای کاربران کاربردهای مناسبی داشته باشد، اطلاعات مفید و مناسبی را در اختیار گوگل قرار می دهد تا به راحتی موقعیت فیزیکی افراد را نیز شناسایی کند. با این سرویس، شما به گوگل اعلام می کنید در هر لحظه در کجای جهان قرار دارید. بخش My Location در سرویس Google Maps ابزاری است که می تواند در رایانه های رومیزی یا تلفن های همراه مورد استفاده قرار گیرد. این سرویس موقعیت فیزیکی شما را نمایان می کند و خدمات مورد نیاز شما نظیر آدرس رستوران ها، هتل ها، پمپ بنزین ها و... را بر مبنای موقعیت جغرافیایی در اختیار شما می گذارد.

علاوه بر این، Latitude ابزاری است که امکان به اشتراک گذاری اطلاعات در مورد موقعیت جغرافیایی افراد از طریق تلفن همراه را در سرویس My Location فراهم می کند. اگر چه در این سرویس کاربر با انتخاب یک گزینه به گوگل اعلام می کند موقعیت جغرافیایی او را شناسایی نکند، اما این شرکت در سرور خود آخرین اطلاعات مربوط به موقعیت فیزیکی شما را نگه می دارد. آیا می دانستید گوگل از طریق این سرویس از عمر باتری گوشی شما و دیگر اطلاعاتی که به ظاهر اهمیتی ندارند هم مطلع می شود؟

● صدای شما در اختیار گوگل

شرکت گوگل اعلام کرده که: «برای سرویس ها و خدماتی که قابلیت تشخیص صدای کاربران در آن لحاظ شده است، این سایت یک نسخه از صدای کاربر را در سرور خود نگهداری می کند». شکی نیست که گوگل این اطلاعات را برای تقویت سرویس های صوتی خود نگه می دارد. اما آیا می توان از این اطلاعات استفاده های دیگری کرد؟ سرویس Google Voice که یک سرویس تلفنی اینترنتی است، علاوه بر صدای کاربر حین تماس های تلفنی، پیا م ها و پست های الکترونیکی صوتی را نیز نگه می دارد. این یک سرویس مناسب و کاربردی برای کاربران محسوب می شود و مورد استقبال فراوان قرار گرفته است؛ اما باید توجه داشت که همه صداهای شما و اطلاعاتی که حین تماس های تلفنی رد و بدل شده نیز در این سرویس ذخیره می شود تا هنگام نیاز مورد استفاده قرار گیرد.

● سانسورهای گوگل برای کاربران

یکی از انتقادات بزرگی که این روزها به گوگل و سایت های مشابه نظیر یاهو و Bing می شود، مربوط به حضور آن ها در کشور چین است. دولت چین به واسطه تصمیمات اخیر خود مبنی بر کاهش دسترسی کاربران به اطلاعات اینترنتی از گوگل خواسته است با انجام فیلترینگ اطلاعات مورد نظر کاربران را برای آن ها نمایش دهد. به هر حال اگر، در حال حاضر یکی از ساکنان کشور چین سایت Google.com را باز کند، آزادی اینترنتی بیشتری نسبت به سایت Google.cn خواهد داشت. گوگل برای آنکه به حضور خود در کشور چین ادامه دهد با درخواست های دولت این کشور برای محدودسازی دسترسی کاربران به اطلاعات موافقت کرده است و بر این اساس، می تواند این محدود سازی را به واسطه شرایط و ضوابط برای ساکنان دیگر کشورها نیز لحاظ کند.

● تصاحب رایانه های شخصی با Chrome OS گوگل

به جز کارمندان شرکت گوگل، هنوز هیچ کس سیستم عامل Chrome OS را ندیده است. اما کارشناسان و حامیان حقوق شخصی کاربران از هم اکنون نگرانی های خود را در مورد این سیستم عامل و اقدامات آن برای استفاده از اطلاعات شخصی کاربران اعلام کرده اند. این مساله به این دلیل رخ داده که نگرش گوگل به حقوق شخصی کاربران و استانداردهای تعریف شده آن برای این حوزه بارها مورد انتقاد قرار گرفته است. زمانی که گوگل مرورگر اینترنتی خود را با نام Chrome وارد بازار کرد، کارشناسان اعلام کردند که گوگل از این طریق رفتارهای کلیدی اینترنتی کاربران را با استفاده از برنامه ای به نام Omnibox برای خود ذخیره می کند و بر این اساس، پیش از آنکه شما در Chrome کلیدواژه های خود را وارد کنید، مرورگر آن ها را به شما پیشنهاد می دهد. این قابلیت می تواند غیرفعال شود، اما برخی کارشناسان معتقدند در این صورت باز هم اطلاعات در اختیار گوگل قرار می گیرد.

نویسنده: میثم لطفی