چرا آمار مصرف سرُم در ایران بالاست؟

تزریق سرم یکی از مواردی است که در کشور ما بی‌رویه انجام می‌شود. این اقدام به علل متعددی مانند شرایط فرهنگی شایع بین مردم و کلینیک‌ها و مراکز درمانی اتفاق می‌افتد. برخی از بیماران …

تزریق سرم یکی از مواردی است که در کشور ما بی‌رویه انجام می‌شود. این اقدام به علل متعددی مانند شرایط فرهنگی شایع بین مردم و کلینیک‌ها و مراکز درمانی اتفاق می‌افتد. برخی از بیماران تزریق مایعات وریدی را به درمان خوراکی ترجیح می‌دهند زیرا معتقدند تزریق سرم در درمان بیماری‌شان موثرتر است و هنگامی که برای درمان به پزشک مراجعه می‌کنند، اگر پزشک تمایلی به تجویز سرم نداشته باشد، تصور می‌کنند اقدام‌های انجام‌شده برای درمانشان کافی نیست.

در این موارد ممکن است برای ادامه درمان به مرکز درمانی دیگری مراجعه یا به اصرار از پزشک درخواست کنند تا برایشان سرم تجویز کند.

در برخی از مراکز درمانی و کلینیک‌ها نیز با این تصور که تزریق سرم در درمان بسیاری از بیماری‌ها موثر است، برای بیمار سرم تجویز می‌شود اما برخلاف این تصورها، تزریق مایعات به شکل وریدی در خیلی از موارد ضروری نیست و فقط باید در موارد خاصی برای بیمار تجویز ‌شود. در مواردی که فرد دچار علایمی مانند سردرد یا سرگیجه یا علایم خفیف سرماخوردگی است، تزریق مایعات وریدی به هیچ‌وجه‌ توصیه نمی‌شود زیرا علاوه بر هزینه بالا، ممکن است عوارض شدیدی برای بیمار ایجاد کند. اگرچه عوارض تزریق سرم، در ظاهر قابل مشاهده نیست اما در موارد نادری ممکن است به دلیل استرس ناشی از فرورفتن سوزن در بدن هنگام تزریق، باعث شوک و بروز عفونت یا حساسیت در فرد شود.

تزریق مایعات وریدی باید به‌وسیله پزشک در موارد خاص و به میزان لازم باشد و نیاز است که در این مورد از طریق رسانه‌ها، مجله‌ها و پزشکان اطلاع‌رسانی کافی انجام شود. متاسفانه در برخی از مراکز که سرم‌درمانی به‌وفور انجام می‌شود گاهی احتمال تجویز اشتباه نوع سرم‌ (وریدی یا شستشو) یا استفاده از سرم‌هایی که تاریخ مصرف آنها گذشته وجود دارد. مثلا اگر بیمار نیاز به تزریق سرم وریدی دارد، ممکن است سرم شستشو برای تزریق وریدی یا برعکس سرم وریدی برای استفاده موضعی تجویز شود.

اگرچه در بیشتر موارد به دلیل تقاضای بیمار با تجویز بی‌رویه سرم روبرو هستیم اما فقط در مواردی که ابتلا به اسهال باعث کاهش حاد مایعات بدن شود (به خصوص درسنین پایین)، یا بیمارانی که به دلیل جراحی یا مشکلات گوارشی قادر به مصرف موادغذایی و مایعات به اندازه کافی نباشند، تزریق سرم جایز است. همچنین در افرادی که دچار سوختگی شده‌اند و بیماران کلیوی که به دلیل ابتلا به سنگ کلیه یا عفونت ادراری نمی‌توانند به میزان کافی مایعات خوراکی مصرف کنند، یا در موارد مصرف آنتی‌بیوتیک برای کاهش آثار سم‌ها در کلیه و... استفاده از مایعات وریدی لازم است. استفاده از سرم‌های پروتئینی هم در بیمارانی که مشکل سوءتغذیه دارند توصیه می‌شود.

دکتر آریا جنابی

استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران