بایدها و نبایدهای كارگزاران از دیدگاه امام علی علیه السلام

در این مقاله نویسنده سعی كرده ویژگی های كارگزاران مطلوب را از دیدگاه امام علی علیه السلام بیان نماید هر چند بعضی از این ویژگی ها به انحاء مختلف تكرار شده است اما به نظر می رسد كه قابل استفاده برای عموم باشد

در این مقاله نویسنده سعی كرده ویژگی های كارگزاران مطلوب را از دیدگاه امام علی علیه السلام بیان نماید. هر چند بعضی از این ویژگی ها به انحاء مختلف تكرار شده است اما به نظر می رسد كه قابل استفاده برای عموم باشد. با هم مطلب را از نظر می گذرانیم:

● كارگزار باید از نظر حضرت علی علیه السلام:

▪ حكومت را نانخورش و طعمه ای برای خود و اطرافیانش نداند.

▪ امانت دار و نگهبان امانت مردم (بیت المال) باشد.

▪ بدون دستور امام، رعیت را امر و نهی نكند.

▪ خزانه دار مال خدا باشد تا آن را به امام برساند. (نامه ۵)

▪ دل مردم را با نیكویی و مهربانی روشن سازد.

▪ ترس و بیم را از دل و روان مردم بزداید.

▪ با مردم به مدارا كار كند. (نامه ۱۸)

▪ با رعایا درشتی و تندی نكند و سختی روا ندارد.

▪ به آنان ستم نكند و خردشان نشمارد. (نامه ۱۹)

● كارگزاران و تمامی كسانی كه اموال مسلمین به آنها سپرده می شود باید:

▪ تقوای الهی را در همه حال رعایت نمایند.

▪ مسلمانی را نترسانند.

▪ دینداری مطمئن باشند.

▪ خیرخواه و مهربان باشند.

▪ درستكار و امین باشند.

▪ به اموال آسیب نرسانند. (نامه ۲۵)

▪ در نهان و آشكارا از خدا بترسند.

▪ ریاكار نباشند.

▪ نهان و آشكار و كردار و گفتارشان دوگانه (منافقانه) نباشد.

▪ زیر دستان خود را نرنجانند و دروغگویشان ندانند و به آنان بزرگی نفروشند.

▪ حقوق مردم را كه برعهده حكومت است به تمام ادا نمایند.

▪ به مردم و مسلمانان خیانت نكنند.

▪ با امام (رهبر) مسلمین ناراستی و دغل كاری نكنند. (نامه ۲۶)

▪ با مردم فروتن، نرمخو و گشاده رو باشند.

▪ همگان را به یك چشم ببینند. (تبعیض روا ندارد)

▪ با نفس خویش پیكار نمایند.

▪ از دین خود حمایت كنند.

▪ به خاطر خشنودی هیچ یك از بندگان، خدا را به خشم نیاورند.

▪ نماز را در وقت معین آن اقامه نمایند. (نامه ۲۷)

▪ فرمانبرداران از مردم را گرامی بدارند.

▪ حرمت خیرخواهان را پاس دارند.

▪ بی گناه را به جای گناهكار نگیرند و پیمان شكن را به جای پیمان گزار نپذیرند. (نامه ۲۹)

▪ در كار خود هوشیار و با كمال جدیت پایدار باشند.

▪ خیرخواه خردمند و پیرو فرمان حكومت و فرمانبردار امام (رهبر) باشند.

▪ كاری نكند كه به عذرخواهی ناچار شوند.

▪ به هنگام نعمت، بیش از حد شاد(مغرور و غافل) و به هنگام دشواری، سست رای و ترسان نباشند. (نامه۳۳)

▪ مصلحت جوی امام (رهبر) باشند.

▪ بر دشمنان سخت دل و ستیزه جو باشند.

▪ خیرخواه و كوشا و برای رهبری و نظام شمشیری برنده و ركنی بازدارنده باشند. (نامه ۳۴)

● كارگزاران باید:

▪ خدای را بنده (اهل طاعت و عبادت و بندگی و تقوا و علم و عرفان) باشند.

▪ در روزهای ترس و بیم نخوابند.

▪ در ساعت ها و لحظات ترس، از دشمن روی برنتابند.

▪ بر بدكاران از آتش سوزان تندتر باشند.

▪ همانند شمشیری از شمشیرهای خدا باشند كه نه تیزی آن كند شود و نه ضربت آن بی اثر گردد.

▪ آنگاه كه لازم شود، مردم را فرمان كوچیدن و آنگاه كه مصلحت ببینند، آنان را فرمان ایستادن دهند.

▪ بدون اجازه امام (رهبر) نه بركاری دلیری كنند، نه باز ایستند و نه عقب نشینی كنند و نه پیش روند. (مطبع محض رهبر باشند)

▪ در برابر دشمنان سرسخت باشند. (نامه ۳۶)

▪ در مهمانی های مسرفانه و خارج از عرف شركت نكنند.

▪ در مجالس و محافل و انجمن هایی كه بر پایی آن مورد رضای خداوند نیست و غالباً جنبه ریایی و شخصیت نمایی و ... دارد شركت نكنند.

▪ با پارسایی و پاكدامنی و درستكاری امام خود را یاری كنند. (نامه ۴۵)

▪ برای یاری دین، رهبر را پشتیبانی كنند.

▪ برای خوابانیدن فتنه گنهكاران و بستن رخته های مرزی و نفوذ دشمن در خدمت رهبر قرار گیرند.

▪ به جا و به موقع مهربان و به هنگام، سخت گیر و قاطع باشند.

▪ در برابر رعیت فروتن و گشاده رو و نرم خو باشند.

▪ تبعیض روا ندارند.

▪ با رفتار خود بزرگان را به ستم وا ندارند و ناتوانان را از عدالت مایوس نسازند. (نامه ۴۶)

▪ در فراوانی نعمت و مال و ثروت دگرگونی نشوند.

▪ اموال و ثروت خویش را در اموری كه موجب نزدیكی آنها به بندگان خدا و مهربانی آنان با برادران دینی شان می باشد صرف نمایند. (نامه ۵۰)

▪ داد مردم را بدهند.

▪ در برآوردن حاجت های مردم شكیبا باشند.

▪ در گرفتن حقوق دولتی از مردم، رعایا را در مضیقه و تنگنا قرار ندهند و بر آنان سخت نگیرند.

▪ مردم را نزنند و دست به مال مردم نبرند.

▪ نمازگزار باشند.

▪ خیرخواه مردم باشند و با سپاهیان خوشرفتاری كنند.

▪ در حد توان و نیرو در یاری خداوند و شكرگزاری او بكوشند. (نامه ۵۱)

▪ نیكی به بازرگانان و صنعتگران را بر خود بپذیرد.

▪ درباره آنان - به زیر مجموعه خود و كسانی كه كارهای بازرگانان را تمشیت می كنند- به نیكویی سفارش كند.

▪ از احتكار بازرگانان منع كند.

▪ اگر پس از منع دست به احتكار زدند، محتكر را تنبیه نماید تا عبرت دیگران گردد.

▪ در كیفر اسراف نكند.

▪ بخشی از بیت المال و بخشی از غله های زمین های خالصه را در هر شهر به آنان واگذارد.

▪ به نیازمندانی كه در دورترین نقطه - در كشور اسلامی- زندگی می كنند و به آنها نزدیك اند یكسان ببخشد.

▪ حق آنها را رعایت كند.

▪ از رسیدگی به كار و اوضاع آنان دریغ نكند.

▪ به آنان روترشی نكند.

▪ به كار كسانی كه در چشم مردم خوارند و مردم آنها را خوار می دارند و به كارگزاران دسترسی ندارند رسیدگی كند.

▪ فردی مورد اعتماد و خدا ترس و فروتن را برای تفقد حال آنان و رسانیدن نیازمندی هایشان به خود مامور كند.

▪ كارگزار خود - یا با واسطه مستقیم - عهده دار یتیمان و كهنسالانی كه چاره ندارند و دست سوال پیش نمی آرند باشد و به امور آنان رسیدگی نماید.

▪ بخشی از وقت خود را به كسانی اختصاص دهد كه به او نیاز دارند. (نامه ۵۳)

▪ ملاقات های عمومی ترتیب دهد تا گروه های مردم بدون حضور و مانع سپاهیان و نگهبانان، مشكلات خود را با او در میان گذارند.

▪ سخن درشت و سخن های نادرست مردم را بر خود هموار كند.

▪ با مردم به نیكی و مهربانی برخورد كند و مغرور و خود بزرگ بین نباشد.

▪ به مردم ببخشد، بخششی شایسته و گوارا.

▪ در آنچه از مردم بازمی دارد، توام با مهربانی و عذرخواهی باشد.

▪ به كارگزاران و مدیران زیر دست خود شخصا پاسخ دهد.

▪ نیاز مردم را در حداقل زمان برآورد و به خواسته هایی كه كارگزاران و مدیران وی پاسخ نداده اند، خود پاسخ دهد.

▪ بهترین ساعات وقت خود را در بخشی از روز و شب به عبادت پروردگار اختصاص دهد.

▪ از رعیت به مدت طولانی پنهان نشود.

▪ باندبازی، قوم و خویش گرایی، دوست مداری و حزب سالاری نكند.

▪ بذل و بخشش بی جا و ناروا به افراد باند و جناح و اقوام و نزدیكان و دوستان خود نكند.

▪ در مواردی كه رعیت گمان ستم از او برند، از آنها عذرخواهی كند و دلشان را از بدگمانی در آورد. (نامه۵۳)

▪ در صلح با دشمنان رضای خداوند را در نظر گیرد.

▪ پس از آشتی با دشمن، او را دست كم نگیرد و در این مورد حزم و دوراندیشی به كار برد و خوش گمان نباشد.

▪ در آنچه عهده دار است خیانت نكند.

▪ پیمان شكنی نكند.

▪ از خونریزی به طور جدی اجتناب كند.

▪ چنانچه دچار خطا شد و فردی كشته یا مجروح یا مصدوم گردید، در پرداخت دیه تعلل نكند و از موضع قدرت بر خورد نكند. (نامه ۵۳)

▪ از خود پسندی پرهیز كند، ستایش دیگران را دوست نداشته باشد و ترویج نكند.

▪ در نیكی كردن به رعیت بر آنان منت نگذارد.

▪ آنچه را انجام داده است بزرگ نشمارد.

▪ وعده های خود به رعیت را خلاف نكند.

▪ در كاری كه موقع انجام آن نرسیده است شتاب نكند.

▪ در انجام كاری كه وقت آن فرا رسیده و ممكن شده سستی نكند.

▪ در اموری كه راه راست در آن ناپدار است ستیز و جدل نكند.

▪ از آنچه متعلق به همه مردم است، چیزی را به خود اختصاص ندهد.

▪ از غفلت در آنچه بدان توجه باید، بپرهیزد.

▪ در هنگام خشم، خویشتن دار باشد و تندی و سركشی نكند.

▪ زود قهر نباشد و تیزی زبان را مهار كند.

▪ سخن نسنجیده بر زبان نیاورد.

▪ در قهر تاخیر كند تا خشمش فرو نشیند و عنان اختیارش به دست آید.

▪ به واجبات خداوند عمل و به سنت حسنه پیامبر و امام اقتدا كند. (نامه ۵۳)

▪ در هر زمان و مكان از خدا بترسد. (رعایت تقوای الهی در همه حال و همه جا)

▪ از فریب دنیا بر خود بترسد و هیچگاه دنیا را امین نشمارد.

▪ هوس ها او را به هر طرف نكشاند و به او ضررهای فراوان نرساند.

▪ نفسش را باز دارد.

▪ خشم سركش خود را كنترل كند و از خود دور سازد. (نامه ۵۶)

▪ خود را از آنچه مانند آن را نمی پسندد، دور سازد.

▪ به كاری كه خدا بر او واجب كرده مشغول سازد.

▪ نفس خود را محاسبه كند.

▪ به اندازه توانش در كار رعیت كوشش نماید. (نامه ۵۹)

▪ كسی را كه دست به ستم گشاید كیفر دهد ( ولو این كه از نیروی مسلح و صاحبان قدرت اسلحه و ... باشد).

▪ شكایت از نیروهای نظامی و... را در حوزه خود به امام برساند.

▪ شكایت از افرادی را كه جز خدا و امام توانایی برطرف كردن آن را ندارند به امام برساند. (نامه ۶۰)

▪ كاری را كه به عهده دارد در حداكثر توان انجام دهد.

---