نیاز به تدبیر برای حل مشکل بنزین

نامه ای به وزیر نفت

جناب آقای وزیری هامانه وزیر محترم نفت ایران

سلام علیکم

احتراماً با توجه به مصاحبه رئیس جمهور محترم جناب آقای دکتر احمدی نژاد در مورخه ۹ تیر ماه با صدا و سیما که فرمود: «طرح سهمیه بندی بنزین نواقصی دارد و از مردم می‌خواهیم که با نظراتشان ما را یاری کنند» (نقل به مضمون).

مطلب ذیل حاصل مطالعه و تحقیق اینجانب است که به عنوان هدیه به تیم کارشناسی و تصمیم گیرنده تقدیم می‌کنم و ‌امید است مصالح نظام و مردم با هم دیده شود.

اما به نظر می‌رسد سهمیه بندی بنزین که به عنوان یکی از پر چالش‌ترین بحث جامعه‌امروز درآمده ریشه در کم تدبیری دارد که بخش عمده آن به سیاست‌های غلط گذشته و بخش دیگر آن به عدم اهتمام دولت محترم نهم برمی‌گردد. و نیز می‌دانم که بدنه وزارت نفت همان بدنه سابق است و دولت نهم نتوانسته در آن تغییرات انقلابی دهد. در هر صورت این طرح بدون کارشناسی است و یا حداقل از کارشناسی لازم برخوردار نیست و اثرات زیانباری را بر جامعه وارد کرده و یا خواهد کرد. اینجانب در مقاله مورخ ۱۰/۳/۸۶ که در چندین نشریه و سایت پرمخاطب (نظیر سایت بازتاب) منتشر شد، مفصل پیرامون برخی از موضوعات مربوط به این طرح مطلب نوشتم و آثار مخرب اقتصادی آن را بسیار زیانبارتر از طرح صرفه جویی! بنزین دانستم.

جناب آقای وزیری هامانه! به نظر اینجانب متضرراصلی در این طرح مردم هستند. چراکه مسئولان نیازی به خودرو ندارند وهرگاه اراده کنند چند خودروی دولتی در اختیار آنان است‌اما این مردم مجبورند کرایه ۲۰۰تومانی را یک دفعه ۵۰۰ تومان بپردازند و با گرانی سرسام‌آور سایر اجناس مواجه شوند.

حال آنکه حقوق ۲۸۰هزار تومانی بسیاری از شهر وندان به ۳۰۰ هزار تومان افزایش نیافت و این مردم مثل بسیاری از مسئولان از حقوق چند میلیون تومانی بهره‌مند نیستند و تنها سهم آنها از عدالت، کارمند پیمانکار شدن است که هر روز ممکن است عذرشان را بخواهند و از فردای آن سر کار نباشد.

از این بحث عبور می‌کنم تا اینکه به من بر چسب نزنند و نگویند از رگ عاطفی و احساس وارد شده‌ام.

با توجه به ارائه آمارهای ذیل (که همه از سایت مرکز آمار ایران است نه جای دیگر) ثابت می‌کنم در این طرح رعایت همه جوانب کار شناسی نشده است وشاید قرار است فشارهایی به ملت وارد شود که جبران برداشتهای ناصحیح از حساب ذخیره ارزی شود...

اگر عزیزان تیم کار شناسی سهمیه‌بندی بنزین، توجه و دقت بیشتری به آمار مر بوط را می‌داشتند متوجه می‌شدند که چنین مصوبه‌ای برای جامعه از بمب اتم بدتر و خطرناکتر خواهد بود.

الف) نگاهی به آمار:

۱) تولید نفت خام:

در سال ۲۰۰۴ کل تولید نفت خام کشور‌های عضو اوپک ۲۹.۵۷۷.۰۰۰ بشکه در روز بوده است که این تولید در کشور عزیز ما رقم۳۸۳۴۰۰۰شبکه در روز (یعنی۷.۶۶۸.۰۰.۰۰۰) بوده است یعنی درصد تولید نفت ایران به کل کشور‌های عضو اوپک تقریبا ۱۳ درصد می‌باشد.(۱)

۲) صادرات نفت:

کل صادرات نفت کشور‌های عضو اوپک ۲۱.۵۸۹.۰۰۰بشکه وایران ۲.۶۸۴.۰۰۰ بشکه بوده است که نسبت در صد آن تقریبا ۵/۱۲ (دوازده ونیم)در صد می‌باشد.(۲)

۳) مصرف گاز طبیعی:

مقدار گاز تحویل شده به شرکت گاز ۱۰۸۲۸۸ میلیون متر مکعب بوده که از این مقدار ۱۵۸۳۷ میلیون متر مکعب سوزانده شده است که ۹۲۴۵۱ میلیون متر مکعب مازاد می‌تواند به مصارف مختلف از جمله صادرات بینجامد.(۳)

۴) مقدار واردات فراورده‌های نفتی:

جمع کل فراورده‌های نفتی در سال ۱۳۸۴ مقدار ۹۱۶۲ میلیون لیتر بوده (۴) که از این حجم مقدار ۹۰۵۶ میلیون لیتر اختصاص به بنزین موتور داشته است که این رقم در مقایسه با سال۱۳۸۲ = ۵۵۱۸ میلیون لیتربوده که از آن ۵۵۱۵ میلیون لیتر به بنزین اختصاص داشت.

این رشد ۶۰ درصدی سوخت به دلیل تولیدات بی رویه غیر قابل قبول بوده و مسئولان عزیز می‌بایست دقت می‌کردند که منابع تولید بنزین چقدر است و بعد خودروهای جدید را وارد بازار میکردند. ما مخالف تولید نیستیم. همین الآن هم تولید ادامه داشته باشد،‌ اما بین تولید و تأمین سوخت رابطه‌ای وجود دارد که نباید فراموش شود. نهایتا آن را باید صادر کرد نه وارد بازار داخلی.

۵) تولید انواع فراورده‌ها:

در سال ۱۳۸۴ تولید کل فراورده‌های نفتی ۲۵۰۹۸۷ متر مکعب در روز بوده (۵) است که از آن ۴۱۳۳۳ متر مکعب در روز بنزین موتور تولید شده است.

۶) صادرات مستقیم نفت خام و فراورده‌های آن:

در سال ۸۴ مقدار ۹۶۱.۱۵۵ هزار بشکه نفت خام صادر شد که سهم صادرات فراورده ایی مقدار ۳۸ هزار بشکه بوده است.(۶)

۷) ظرفیت تصفیه نفت خام:

نفت خام با توجه به ۹ پالایشگاه موجود در کشور در سال ۸۴ مقدار ۵۳۳.۵۳۵ بشکه بوده است.(۷)

۸) ظرفیت تولید نفت خام:

در سال ۱۳۶۵ مقدار ۷۹۵ میلیون بشکه، در سال ۸۲ مقدار ۱۵۳۳ میلیون بشکه و در سال۸۴ مقدار ۱۴۹۳ میلیون بشکه بوده است.(۸)

ب) تجزیه و تحلیل آمار ارائه شده:

تولید سالانه نفت خام ما ۲۷۹ میلیارد و ۸۸۲ میلیون لیتر بوده است که متأسفانه بیش از ۷۰ درصد تولید بصورت خام صادر می‌شود. و تنها کمتر از ۳۰ درصد به فراورده‌های مختلف تبدیل می‌شود. و این در حالی است که مصرف بنزین (هر چند که آمار مشخص وجود ندارد و از روزانه ۴۵ تا ۷۸ میلیون لیترگفته‌اند!) اگر یک مصرف متعارفی را در نظر بگیریم، مقدار ۵۵ تا ۶۵ میلیون لیتر در روز معقولانه خواهد بود. که در کل سال ۲۱۹۰۰ میلیون لیتر می‌شود. که با افزایش قیمت پلکانی و توسعه و تجهیز پالایشگاه‌های داخلی به جای بذل و بخشش‌های احساسی (که در قسمت بعدی توضیح خواهم داد)‌ امکان‌پذیر خواهد بود.

در واقع پالایش تقریبا ۸ دهم درصد (نه ۸ درصد) از نفت خام به عنوان بنزین می‌تواند جوابگوی تأمین سوخت بنزینی کشور باشد. ‌اما چه شده است که هنوز نمی‌توانیم ۸ دهم درصد نفت خاممان را پالایش کنیم؟ اگر با توجه به منابع داخلی توان راه‌اندازی پالایشگاه را نداریم چرا در جذب سرمایه گذار خارجی ناموفق بوده‌ایم؟...

● کم توجهی به انرژی گاز:

از مقدار ۱۰۸۲۸۸ میلیون لیتر مکعب (۱۰۸ میلیاردو ۲۸۸ میلیون لیتر) گاز تحویلی به شرکت ملی گاز ایران تنها ۱۵۸۳۷ میلیون لیتر متر مکعب آن صرف سوزاندن شده است. سؤال این است که: اگر۹۲۴۵۱ میلیون لیتر مکعب گاز باقیمانده صادر شود چه مقدار ارز وارد کشور خواهد شد؟ و چه مقدار آن صرف انرژی سوخت خودروهای کشور قرار گرفته است؟

متأسفانه برای فروش گاز نیز اقدامات جدی صورت نگرفته و از طرفی حوضچه‌های مشترک بسیاری هست که به دلائلی ! در دریای خزر، خلیج فارس و مناطق مرزی نظیر خوزستان توسط رقبا بهره برداری (به غارت! می‌رود) می‌شود‌اما همچنان مسئولان محترم نفت به انجام عملیات لازم بی توجه بوده‌اند. و این یک درد جداگانه است.

اما فروش گاز با رانت‌های مختلف از هر متر مکعب ۵/۱۷ (هفده و نیم) دلار شروع شده است. حال آنکه روسیه گاز خود را به اروپا تا ۲۳۵ دلار فروخته است. اگر بتوانیم گاز را با قیمت مناسبی در بازارهای دنیا بفروشیم، میتوانیم سالانه معادل تقریبی ۱۶ هزار میلیارد تومان (معادل ۹ درصد بودجه کل کشور) ارز وارد کنیم.البته عده‌ای از کارشناسان نفت بر این باورند که برای تولید بیشتر نفت لازم است که به میادین نفتی گاز تزریق شود که در این صورت نمی‌توانیم گاز صادر کنیم.‌اما به نظر می‌رسد بخشی از گاز را نیاز داریم که تزریق کنیم و مقدار زیادی گاز باقی می‌ماند که باید بهینه مدیریت شود.

هزینه مصرف کل بنزین در کشور (مصرف روزانه ۷۱ میلیون لیتر در سه ماهه اول ـ یعنی پیک مصرف ـ که با هزینه تولید هر لیتر ۱۸۰ تومان محاسبه گردد، سالانه به ۴۶۶۴ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز می‌باشد) معادل فروش ۲۹ درصد گاز خواهد بود که از این مبلغ، ۲۰۷۳ هزار میلیارد تومان آنرا مردم (با خرید لیتری ۱۰۰ تومان) تأمین میکنند و تنها به مبلغ ۲۵۹۱.۵ هزار میلیارد تومان یارانه نیاز می‌باشد.

منابع:

۱- مرکز آمار ایران، ردیف۱۳-۲۲

۲- مرکز آمار ایران، ردیف۱۴-۲۲

۳- مرکز آمار ایران، ردیف۱۹-۲۲

۴- مرکز آمار ایران، ردیف۸-۶

۵- مرکز آمار ایران، ردیف۵-۶

۶- مرکز آمار ایران، ردیف۳-۶

۷- مرکز آمار ایران، ردیف۲-۶

۸- مرکز آمار ایران، ردیف۱-۶

۹- سایت ایسکانیوز

۱۰-سایت شرکت بهینه سازی مصرف سوخت ـ شرکت ملی نفت ایران

۱۱- سایت آفتاب

---