رژیم ضد ویار

توصیه های دکتر سید علی کشاورز متخصص تغذیه و رژیم درمانی به زنان باردار

بی‌دلیل نیست که می‌گویند بهشت زیر پای مادران است؛ چون از همان لحظات اول، یعنی از زمان بسته شدن نطفه کودک، دردسرهای مادر شروع می‌شود و دوران سخت بارداری و محدودیت‌ها و مشکلات آن اولین مرحله گرفتاری مادر است. اگرچه همه این گرفتاری‌ها در نهایت برای مادر شیرین و لذت‌بخش است ولی خب، از سرگذراندن‌شان هم کار راحتی نیست...

ویار داشتن، یکی از مشکلات شایع دوران بارداری است که بیشتر مادران تجربه‌اش می‌کنند. البته ویار انواع مختلفی دارد ولی معمولا از الگوی خاصی پیروی می‌کند و راه‌حل‌های مشخصی هم دارد. در گفتگو با دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، کوشیده‌ایم نحوه برخورد با این عارضه طبیعی دوران بارداری را جویا شویم.

منظور از ویار در این جا، دو نوع حالت مختلف در دوران بارداری است. مفهوم اولی که دکتر کشاورز، برایمان شرح می‌دهد، همان تمایلات مادر به خوردن مواد غذایی و غیرغذایی در دوران بارداری است که همه تا حدی با این حالت از ویار آشنا هستند: «مثلا مادر گاهی میل زیادی به خوردن ترشی، قره‌قوروت و لواشک دارد و گاهی تمایل به خوراکی‌های شیرین. البته خوردن این مواد غذایی در حدی که تعادل تغذیه‌ای زن باردار را به هم نزند، اشکالی ندارد. اما بعضی اوقات مادران باردار همین مواد غذایی بی‌‌ضرر را آن‌قدر زیاد مصرف می‌کنند که تعادل غذایی‌شان به هم می‌خورد و این رفتار مضری است که اصلا توصیه نمی‌شود.»

البته دکتر کشاورز به خانواده زنان باردار توصیه می‌کند که مواد غذایی طبیعی و سالم را که زن باردار هوس خوردن‌شان را دارد، تهیه کنند و در اختیارش قرار دهند چون: «تأمین ماده غذایی که زن باردار به آن تمایل دارد توسط خانواده، به‌خصوص همسر، از نظر روحی و روانی اهمیت زیادی دارد و نشانه حمایت عاطفی اطرافیان است ولی به این شرط که حتما حواس‌شان باشد که مادر باردار بیش از اندازه از این مواد مصرف نکند و برنامه غذایی‌اش مختل نشود.»

گاهی هم زنان باردار به خوردن موادی تمایل پیدا می‌کنند که خوراکی نیستند. دکتر کشاورز درباره این نوع ویار می‌گوید: «گاهی تمایل مادر به خوردن گچ، خاک، مهر و نشاسته خیاطی است که این ویارها اغلب نشانه کمبود غذایی در بدن مادر است. کمبود موادی مثل آهن، کلسیم و روی می‌تواند دلیل این مشکل باشد. درنتیجه متعادل کردن رژیم غذایی با غذاهایی که منبع این مواد هستند یا تجویز مکمل‌های غذایی مثل مکمل آهن و کلسیم، می‌تواند این مشکل را کم کند. در این‌گونه موارد نباید اجازه داد که زن باردار به خوردن موادی از قبیل مهر و زغال اقدام کند چون نه تنها این مواد عوارض دارند بلکه باعث تشدید کمبود غذایی مادر هم می‌شوند.»

● دل به‌هم‌خوردگی در اوایل صبح

تعریف دیگر ویار، تهوع صبحگاهی است که خیلی‌ها با آن آشنایی دارند و در بیشتر فیلم‌ها و سریال‌ها اولین نشانه عامیانه بارداری به حساب می‌آید. البته تعدادی از خانم‌های باردار این تهوع را تجربه نمی‌کنند ولی کم نیستند کسانی که چند هفته از دوران بارداری‌شان را با حالت تهوع می‌گذرانند. دکتر کشاورز درباره این نوع ویار می‌گوید: «۷۰ درصد مادران باردار، به خصوص در اولین بارداری‌شان این تهوع را تجربه می‌کنند. تهوع صبحگاهی اغلب در هفته چهارم بارداری شروع می‌شود و در هفته چهاردهم پایان می‌یابد. علت این تهوع تغییرات هورمونی است که در بدن مادر ایجاد می‌شود و نهایتا اختلالی است که در متابولیسم چربی‌ به وجود می‌آید. لذا پزشک و متخصص تغذیه باید با ایجاد تغییراتی در برنامه غذایی این حالت را فرو نشانند.» اما دکتر کشاورز توصیه‌هایی برای کاهش تهوع صبحگاهی دارد، از جمله اینکه خانم‌های باردار، صبح به محض بیدار شدن و ترک رختخواب، کمی نان خشک یا بیسکویت بخورند. توصیه دیگر این که نیم ساعت قبل و نیم‌ساعت بعد از صبحانه و حتی در حین خوردن صبحانه، مایعات ننوشند چون نوشیدن مایعات تهوع را تشدید می‌کند.

ضمن اینکه بهتر است تعداد وعده‌های غذایی را زیاد و مقدار غذای مصرفی در هر وعده را کم کنند یعنی به جای ۳ وعده، ۵ تا ۶ وعده کوچک غذا بخورند تا معده‌شان هیچ‌وقت خالی نماند چون خالی ماندن معده دستگاه گوارش را تحریک می‌کند. در ضمن زنان باردار باید از مصرف سیر، پیاز و کلم که ترکیبات گوگردی بودار و محرک دارند خودداری کنند. غذاهای سرخ کرده و چرب و سس‌دار هم به علت تشدید اسید معده، می‌توانند باعث تشدید حالت تهوع شوند. دکتر کشاورز می‌گوید: «ما به خانم‌های بارداری که ویار دارند توصیه می‌کنیم که موقع آشپزی پنجره‌ها را باز کنند که بوی حاصل از طبخ غذا بیرون برود تا معده‌شان را تحریک نکند. ضمن اینکه از عطرهای تند و محرک استفاده نکنند.» برای بعضی از خانم‌های باردارخوردن شیرینی‌ها و مواد نشاسته‌ای باعث کاهش حالت تهوع می‌شود، دکتر کشاورز در این‌باره می‌گوید: «گرچه ما مصرف مواد نشاسته‌ای و شیرینی‌جات را برای همه گروه‌های سنی محدود می‌کنیم ولی در مورد خانم‌های باردار چون مصرف‌شان کاهنده تهوع است، مصرف این مواد را آزادتر می‌گذاریم.»

● گوشت با چاشنی

بعضی از خانم‌های باردار هم در خوردن یک سری مواد غذایی مثل گوشت، شیر و مرغ مشکل دارند و با خوردن این موادغذایی دچار تهوع می‌شوند. دکتر کشاورز در این‌باره می‌گوید: «اگر شیر چرب باشد طبیعی است که زن باردار دچار تهوع شود پس بهتر است شیر کم‌چرب مصرف شود. علاوه بر آن، خوردن شیر در قالب شیر موز و شیر کاکائو می‌تواند بوی آن را از بین ببرد. در مورد گوشت‌هایی هم که ممکن است خانم‌های باردار را اذیت کنند باید برای طبخ‌شان ترفندهایی را به کار برد که بویش گرفته شود مثل اضافه کردن چاشنی‌های بی‌‌ضرر از قبیل آب‌لیمو و آب نارنج. ضمن اینکه می‌شود به جای گوشت، مرغ و ماهی را جایگزین کرد ولی اگر حساسیت فرد در دوران بارداری به این خوراکی‌ها شدید باشد و نتواند هیچ کدام از آنها را مصرف کند به ناچار، باید از مکمل‌های آهن، کلسیم و روی استفاده کرد.»

سارا هاشمی‌نیک