خودویرانگری برای رسیدن به نیروانا

کرت کوبین خواننده و بنیان گذار گروه راک نیروانا پنجم آوریل ۱۹۹۴ در سن ۲۷ سالگی به زندگی خود پایان داد او که با سرعتی باورنکردنی خود را به صدر فهرست ستارگان راک رسانده بود, در اوج موفقیت و در سنین جوانی بر اثر افراط کاریها و خودویرانگریها جان خود را از دست داد

● کرت کوبین، زندگی و آثار

کرت کوبین خواننده و بنیان‌گذار گروه راک نیروانا پنجم آوریل ۱۹۹۴ در سن ۲۷ سالگی به زندگی خود پایان داد. او که با سرعتی باورنکردنی خود را به صدر فهرست ستارگان راک رسانده بود، در اوج موفقیت و در سنین جوانی بر اثر افراط‌کاریها و خودویرانگریها جان خود را از دست داد.

مثل بسیاری از همتایانش در عرصه موسیقی راک ازجمله جیم موریسون، جیمی هندریکس و جنیس جاپلین، کوبین نیز در اوج شهرت و محبوبیت خود را نابود ساخت. اما کوبین یک تفاوت عمده با نامهای ذکرشده داشت و آن اینکه او علاقه‌ای به شهرت یافتن به‌عنوان سخنگوی اعتراضات نسل خود نداشت. او همواره نگران بود که مبادا به‌خاطر موفقیت عظیم و استقبال عامه مردم از آثار موسیقی گروهش، وادار به مصالحه و تن دادن به خیلی از بازیهای رایج برای جذب مخاطب بیشتر بشود. کوبین بی‌شک شیطانی در درون داشت، و در بیرون راندن این شیاطین درونی ناکام بود.

همینها او را به کام افسردگی، مواد مخدر و عاقبت خودکشی سوق داد. ظهور گروه نیروانا در عرصه موسیقی راک اتفاقی نوین بود. تلفیق صداهای خشن و سنگین موسیقی راک با ذائقه جوان‌پسند کوبین (که برداشتی از فرهنگ پاپ به شمار می‌رفت) تعریفی تازه به ژانر موسیقی آلترناتیو بخشید. او به شمایل موسیقی متفاوت در مقابل جریان غالب موسیقی تجاری بدل شد. در سال ۱۹۸۵ کوبین هجده ساله با یک نوازنده بیس به‌نام کریست نووسلیچ آشنا شد و این آشنایی باعث تشکیل گروهی به‌نام نیروانا شد.

اولین آلبوم آزمایشی گروه در سال ۱۹۸۸ با عنوان love buss ضبط شد و بعد اولین آلبوم تجاری و رسمی نیروانا با عنوان Bleach در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. فروش ۳۵۰۰۰ نسخه از یک گروه ناشناس و تازه‌کار، موفقیتی عظیم به حساب می‌آمد. اما در ابتدا اشعار و موسیقی آلبوم از سوی تهیه‌کننده تهاجمی و درنده‌خو ارزیابی شده بود. اما استقبال مردم از فضای غم‌بار و تیره آهنگهای آلبوم bleach ثابت کرد تهیه‌کنندگان و کارگزاران دنیای موسیقی چندان هم چیزی حالی‌شان نیست و نبض بازار و ذائقه عمومی را در دست ندارند.

پس از افزوده شدن دیو گرول به‌عنوان نوازنده درام به گروه، دومین آلبوم نیروانا با عنوان never mind در سال ۱۹۹۱ ضبط و منتشر شد. درحالی‌که تهیه‌کنندگان حداکثر روی فروش ۱۰۰ هزار نسخه‌ای آلبوم حساب کرده بودند، محبوبیت ترانه smells like teen spirit آن‌قدر زیاد شد که ۱۴ میلیون نسخه از این آلبوم ظرف یک‌سال و نیم به فروش رسید.

نیروانا به یک پدیده نه‌تنها در موسیقی، که در فرهنگ زندگی نوجوانان معاصر بدل شده بود. گروه نیروانا در سال ۹۲ در جشنواره موسیقی راک بریتانیا شرکت کرد و اجرای زنده آنها توجه نسل جوان اروپای غربی را نیز به این گروه شکل گرفته در سیاتل واقع در شمال غربی آمریکا جلب نمود. در همین سال کوبین با خواننده جوان و گمنامی به‌نام کورتنی لاو ازدواج کرد. آن خواننده گمنام این روزها و پس از گذشت ده سال از مرگ همسرش، نام آشنا و فعالی است.

اعتیاد هردو به هروئین باعث شد لطمات شدیدی به تنها فرزندشان فرانسز وارد آید. خودویرانگریهای کوبین از اینجا به بعد به اوج رسید. بسیاری از اجراهای زنده گروه به‌خاطر زخم معده شدید کوبین لغو شد. وقتی انتشار سومین آلبوم گروه به تعویق افتاد، اعضای گروه تعدادی از ترانه‌های کنارمانده قبلی را در یک مجموعه جمع‌وجور سر‌ِهم کردند و با عنوان incesticide به بازار فرستادند. بالاخره در اوایل بهار سال ۱۹۹۳ سومین آلبوم نیروانا با نام In Utero منتشر شد. اختلافات فراوانی بر سر ترانه‌های این آلبوم میان اعضای گروه و تهیه‌کنندگان به‌وجود آمد تا جایی که نزدیک بود این آلبوم منتشر نشود.

فروش این آلبوم به پای موفقیت مجموعه Never mind نرسید، اما گروه هنوز روی خط موفقیت سیر می‌کرد. در پاییز ۹۳ پت اسمیر گیتاریست برای شرکت در تور آمریکا به گروه اضافه شد. اما مواد مخدر و افسردگی کوبین را نابود کرده بود. در طول این تور کوبین چندین‌بار روی صحنه دچار اووردوز شد و برنامه نیمه‌کاره تعطیل شد. در ماه مارس ۱۹۹۴ شب پیش از اجرای زنده در رم کوبین با افراط عمدی در مصرف مواد مخدر و الکل دست به خودکشی زد اما پزشکان ایتالیایی نجاتش دادند.

وقتی از ایتالیا به خانه بازگشت، با تیغ رگ دست خود را زد و این‌بار پلیس آمریکا در حمام را شکست و او را به بیمارستان منتقل کرد. پس از درمان کوبین را به یک مرکز بازپروری روانی فرستادند، اما او ظرف ۴۸ ساعت از آنجا گریخت و به خانه بازگشت درحالی‌که یک تفنگ شکاری خریده بود. کوبین آخرین‌بار روز اول آوریل ۱۹۹۴ تلفنی با کورتنی لاو همسرش صحبت کرد. پنجم آوریل مقدار زیادی والیوم و هروئین مصرف کرد و لوله تفنگ را بر دهان گذاشت و شلیک کرد. جسدش سه روز بعد کشف شد و روز چهاردهم آوریل ۱۹۹۴ در گورستان عمومی سیاتل و در حضور ۷۰۰۰ نفر از طرفدارانش دفن شد.

چند ماه پس از مرگ شبکه MTV کنسرتی از نیروانا در نیویورک با نام MTV unplugged پخش کرد که کرت کوبین و نیروانا را جاودانه ساخت. این در حالی بود که گرول گروه جدیدی به نام Foo fighters تشکیل داد. نووسلیچ هم به گروه Sweet ۷۵ پیوست.

موسیقی نیروانا به موسیقی طغیان و اعتراض نسل نوجوان و جوان اواخر دهه ۹۰ تبدیل شد. گروههایی چون Alice in chairs, pearl jam, sound garden به تقلید از سبک نیروانا پرداختند اما نتوانستند موفقیتی در آن ابعاد کسب نمایند. طرفداران سینه‌چاک کوبین تئوری توطئه را تقویت کرده و مرگ او را قتل دانستند. انگشتهای اتهام هم به‌سوی همسرش کورتنی لاو دراز شد.

در فیلم مستندی با نام کرت و کورتنی این اتهام به‌صراحت مطرح شد. کتابی هم در این‌باره با نام عشق و مرگ (Love and Death) به چاپ رسید که با نام فامیل همسر کوبین (Love) استعاره جالبی پدید آورد. اما مرگ کوبین مثل مرگ خیلی از مشاهیر یک معمای پیچیده و دشوار بود. گزارشهای پزشکی حاکی است در لحظه کشته شدن، آن‌قدر هرویین در رگهای کوبین جریان داشت که او قاعدتاً نمی‌توانسته تفنگ شکاری را در دست بگیرد و شلیک کند. او آن‌قدر نشئه بود که به عقیده پزشکان داشت اووردوز کامل می‌کرد و نه توان برداشتن اسلحه را داشت و نه نیازی به این کار بود.

ده سال پس از مرگ کوبین سبک راک آلترناتیو به یک کلیشه بدل شده و موسیقی راک با سرعت تمام به‌سوی تجاری شدن پیش می‌رود. همین امر موسیقی نیروانا را در این سالها زنده نگه داشته است.

مازیار فکری ارشاد