بــچـه هـا مواظـب باشـید

امنیت کودکان در دنیای مجازی

اگر فرزندتان ساعت‌های متوالی پای رایانه می‌نشیند و با آدم‌های ناشناس چت یا سعی می‌کند صفحه مقابلش را از شما پنهان کند، زنگ خطر به صدا درآمده است و شما باید به عنوان والدین به وظیفه اصلی‌تان یعنی مراقبت از کودک بپردازید اما داد و قال و جمع کردن رایانه، اصلا راه‌حل خوبی نیست...

سال‌های طولانی است که حضور کودکان در دنیای مجازی، به یکی از دغدغه‌های مهم والدین تبدیل شده است و جامعه‌شناسان و روان‌شناسان دست به کار شده‌اند تا راه چاره‌ای پیدا و این مشکل را به نفع والدین برطرف کنند و در همین حال به کودکان نیز فرصت دهند تا از این اتفاق تازه استفاده کنند. با وجود این، مشکلی در ایران وجود دارد که خارج از ایران کمتر پیدا می‌شود و آن، کاربلد بودن بچه‌ها بیشتر از خانواده‌هایشان است. در ایران یک کودک ۵ ساله راحت‌تر پای رایانه می‌نشیند و به سوراخ‌سنبه‌های آن سرک می‌کشد، تا پدر و مادر سی و چند ساله‌اش. تجربه ثابت کرده، هرچقدر نابلدی پدر و مادر در استفاده از اینترنت بیشتر باشد، احتمال به خطر افتادن کودک یا نوجوانشان بیشتر است. این تجربه، بیشتر از آنکه از روی آمار دقیق و قطعی بیاید، از روی نگاه به دوروبر و شنیده‌هاست و صدالبته پرونده‌هایی که اداره نظارت بر فضای سایبری از آنها صحبت می‌کند.

با این توضیحات اولیه توصیه می‌شود به این نکته‌ها توجه کنید:

۱.اگر کودک یا نوجوان شما پس از ساعت‌های طولانی پای رایانه نشستن، رفتارهای مشکوکی پیدا کرده است، استفاده از رایانه را کاملا ممنوع اعلام نکنید. سعی کنید با او صحبت کنید و پای درددلش بنشینید.

۲.پرخاشگری، استقلال‌طلبی بیش از اندازه، سکوت‌های طولانی و از این نوع رفتارهای نامعمول، می‌تواند نشانه‌ای ناخوشایند باشد. یکی از راه‌های نجات این است که رایانه را به اتاق نشیمن منتقل کنید و صفحه آن به‌گونه‌ای باشد که بتوانید فعالیت‌های کودکتان را در اینترنت زیرنظر داشته باشید.

۳.مراقبت از کودک در فضای مجازی، باید شبیه سایر مراقبت‌هایتان نامحسوس باشد اما از روبرو شدن با او نترسید و فکر نکنید با شما وارد بحث می‌شود و کمبود اطلاعات شما را به رختان می‌کشد. جلوی ضرر را از هر جا که بگیرید، منفعت است.

۴.مایکروسافت در برنامه‌هایش به شما امکان می‌دهد تا دسترسی به برخی سایت‌ها را محدود کنید و فضای مجازی ‌آرام‌تری برای کودکتان بسازید.

۵.سعی کنید فضای مجازی را بیشتر بشناسید و از خطرهای آن آگاهی پیدا کنید. دانستن خطرهای موجود، به شما کمک می‌کند تا عکس‌العمل مناسب‌تری در مقابل کودکتان داشته باشید.

۶.اگر کودکتان علاقه فراوانی به حضور در دنیای مجازی دارد، به جای آنکه او را یکه و تنها رها کنید، آدرس ایمیل خاله و دایی را در اختیارش بگذارید، یا با او همراه شوید و به سایت‌های معتبری که می‌شناسید سر بزنید. حتی بد نیست سایت‌های مرتبط با سن و سالش را شناسایی کنید و خودتان برای معرفی این سایت‌ها پیشقدم شوید.

۷.برخی آموزش‌ها باید پیش از ورود کودک به دنیای مجازی به او داده شود. برای مثال در توصیه‌های مایکروسافت می‌گویند به کودکان آموزش دهید که در فضای مجازی با غریبه‌ها صحبت نکنند، شماره تلفن و آدرس خانه را به کسی ندهند و درباره زمان خانه نبودن شما حرفی نزنند و به محض آنکه به مشکلی برخوردند، آن را با شما درمیان بگذارند.

۸.تا زمانی که دوست واقعی کودکتان نباشید و تا وقتی که نوجوانتان با شما احساس همراهی نکند، به نتیجه خوبی نمی‌رسید. اگر ترس از حضور او در دنیای مجازی زندگی‌تان را فلج کرده، بهتر است همین امروز ساختن یک رابطه دوستانه را آغاز کنید.

۹ساخت یک رابطه دوستانه به شما و فرزندتان امکان می‌دهد تا زمانی که در معرض آزار روحی یا جسمی قرار گرفت، به صورت ناخواسته دستگاه را ویروسی کرد، یا آنکه پیشنهاد نامناسبی دریافت کرد، به جای آنکه از افراد غریبه کمک بگیرد، سراغ خودتان بیاید.

۱۰.دوستان مجازی کودکتان را بشناسید. بدانید ساعت‌هایش را چطور در دنیای مجازی و با چه کسانی می‌گذراند. این مراقبت، دقیقا همان کاری است که درباره دوستان واقعی‌اش انجام می‌دهید؛ درست است؟

● موضوع های مرتبط با خطرهای اینترنتی را بشناسیم

نوجوان‌های امروزی، هر چقدر خوش سر و زبان باشند، باز هم نوجوان هستند و دردسرهای این دوران را با خود به این سو و آن سو می‌برند. گاهی پرخاشگر می‌شوند و دنبال راهی برای استقلال بیشتر می‌گردند و گاهی دیگر صدایشان درنمی‌آید و ساعت‌های طولانی به یک نقطه خیره می‌مانند اما درنهایت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایشان، رسیدن به مرحله‌ای از پذیرش اجتماعی است که هویتی مستقل از خانواده به آنها می‌دهد و مسیرشان را برای رسیدن به اجتماع هموار می‌کند. در زمانه‌ای که پای اینترنت نیز به میان آمده است، احتمال آنکه از چنین مجرایی زخمی شوند، بیشتر هم می‌شود. جذابیت سرک کشیدن در دنیای غریبه‌ها و برقراری ارتباط با آدم‌هایی که نمی‌شناسند اما زبان چرب و نرمی دارند و می‌توانند احساس خوشایندی به آنها بدهند، باعث می‌شود با خوشحالی از پذیرشی اجتماعی دم به تله بدهند و از آنجایی که اصولا هیچ‌کس به اندازه یک نوجوان از بازگویی اشتباهش هراسان نمی‌شود، این اشتباه را همچون یک راز سر به مهر با خود نگه می‌دارند و آن را به زبان نمی‌آورند. از سوی دیگر، کودکان و نوجوانان با ورود به دنیای مجازی، در جریان آزاد اطلاعاتی قرار می‌گیرند که زودتر از سنشان به آنها داده می‌شود و باعث بلوغ زودرسشان می‌شود. برای مثال، امیدعلی احمدی، جامعه‌شناس، در گفت‌وگویی که پیش‌ترها انجام داده است، توضیح می‌دهد: «یکی از خطرهایی که در مبحث جامعه‌پذیری بچه‌ها را تهدید می‌کند، بلوغ زودرس است.» و تاکید می‌کند این بلوغ زودرس در مقابل اطلاعات فراوان بیشتر پدید می‌آید.

دکتر حسین ابراهیمی مقدم

روانشناس و عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی