غسل صابئین مندایی در كارون

«مندائی», از نسل سام بن نوح است تقریبا تمامی آیین ها و مناسك مندائیان در كنار آب جاری, انجام می شود «ماندا» به معنای معرفت و شناخت و «صبی», در زبان عربی از «صب» به معنای آب ریختن گرفته شده است

صابئین مندایی، هر یكشنبه در كنار رودخانه كارون غسل تعمید می‌بینند.

یكشنبه صبح كسی كه تعمید می‌شود و شخص تعمید كننده «رسته» می‌پوشند. رسته ۵ تكه است. شلوار، پیراهن، عمامه، كمربند و شال. این لباس به طریقه‌ای خاص اما ساده دوخته می‌شود. از كتاب «گنزاربا» یا گنج خداوند «بوثه» یا آیه‌ای خوانده می‌شود. فرد روحانی مندایی داخل آب می‌رود و سپس فرد تعمید شونده در آب می‌نشیند. اگر كودك باشد، همراه فرد دیگری داخل آب می‌رود. با خواندن «بوثه»‌ای دیگر آب روی سر فرد ریخته می‌شود. سپس فرد از آب بیرون آمده، روی صندلی، كرسی یا تخته‌ای می‌نشیند و روحانی بار دیگر از «گنزاربا» می‌خواند. سپس فرد دعای توبه یا حفاظت را می‌خواند و نان و آب مقدس را می‌خورد.»

تعمید هر شخصی ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد.

اهواز چند پل دارد. یكی از این پل‌ها «نادری» است که روی رودخانه كارون احداث شده است. در كنار این پل، خیابان خسروی سابق یا شهید غلام‌پور فعلی است. در ادامه این خیابان، كوچه شهید عظیم یا قصد سابق قرار‌دارد. به سمت فروشگاه رفاه در سمت راست چهار‌مین‌خانه، خانه مندیین صابئین است. «نشان من در «یردنا» (آب جاری)، بزرگ‌‌ آب حیات است كه كسی به قدرتش نمی‌رسد. نام حیـّی (خدا) و مندادهیّی (عرفان خدا) بر من یاد شده است.» بوثه‌ای است از كتاب «گنزاربا»، گنج بزرگ، كتاب مندائیان.

نام مندائیان با آب گره ‌خورده است.

در كنار رود كارون در جلگه خوزستان، قومی صنعتگر و هنرمند با دین و آیینی ویژه زندگی می‌كنند. «مندائی»، از نسل سام بن نوح است. تقریبا تمامی آیین‌ها و مناسك مندائیان در كنار آب جاری، انجام می‌شود. «ماندا»‌ به معنای معرفت و شناخت و «صبی»، در زبان عربی از «صب» به معنای آب ریختن گرفته شده است.

یكی از اعتقادات مندائیان این است كه «یردنه» یا آب مقدس از زیر عرش جاری است و حیات نیز از زیر «یردنه» و دنیای نورانی بالا، مملو از آب زنده است.

مندائیان به پاكی اهمیت زیادی می‌دهند. «رشامه»، «طماشه» و تعمیر، مراحل پاكی مندائیان است. غسل و آبكشی در زبان مندائی «طماشه» گفته می‌شود. در واقع غسل نوعی طماشه كلی بدن است و آبكشی طاشه جزیی از بدن است كه توسط خود فرد انجام می‌شود. طماشه به علل متفاوتی بر فرد مندائی واجب می‌شود. زمانی كه طهارت فرد به دلایلی از بین برود، طماشه حالت پاكی اولیه را باز می‌گرداند. برای طماشه باید دست یا بخشی از بدن را كه آلوده شده است در آب فرو برند.

تعمید هم که اصلی‌ترین منسك مندائیان است، در زبان مندائی، «مصویا» گفته می‌شود. تعمید فقط باید توسط روحانی مندائی انجام شود. انجام تعمید به خودی خود در هر زمانی مستحب است.

برای رشامه در آب جاری، ابتدا بوثه‌ای خوانده و دست‌ها شسته می‌شود و بعد هم سه بار صورت را می‌شویند. سپس سرانگشتان دست راست را با آب مرطوب کرده و سه بار پیشانی را از راست به چپ به همراه تكرار بوثه‌ای مسح (رشمه)‌ می‌کنند. بعد از آن نوك انگشتان اشاره را در آب فرو برده تا گوش می‌آورند و باز بوثه‌ای به این مضمون خوانده می‌شود :«گوش‌هایم شنیده‌اند صدای خدا را»

سپس فرد با دست راست یك كف آب برداشته و تا بینی بالا آورده و این عمل را سه بار انجام می‌دهند. رشامه كننده یا وضو گیرنده، با دست راست به كف دست چپ آب می‌پاشد و بعد سه بار یك كف آب با دست راست برداشته مزه مزه كرده و بوثه‌ای می‌خواند. سپس سه بار انگشتان اشاره را در آب فرو می برد و به زانوها اشاره می‌كند، در آخر نوك انگشتان پای راست و سپس نوك انگشتان پای چپ به همراه بوثه‌ای به آب زده می‌شود.

این مراحل «رشامه» نوعی از مناسك طهارت صابئین مندائی است. كه پیش از «براخه» یا نیایش‌های روزانه مندائی انجام آن ضروری است.

با انجام رشامه فرد به درجه‌ای از پاكی می‌رسد كه برای نیایش و سخن گفتن با خدا نیاز است.

«رشامه» بالاترین درجه پاكی است. زمانی می‌توان رشامه را انجام داد كه مناسك دیگر طهارت، یعنی تعمید و طماشه (غسلی كه به روحانی احتیاج نداشته باشد) بر گردن فرد نباشد. به عبارت دیگر پیش نیاز انجام رشامه، انجام شدن تعمید و طماشه است.

وجود هر نوع ناپاكی، چه در لباس و چه در بدن، باعث نقض رشامه می‌شود. می‌باید بعد از رفع ناپاكی و انجام طماشه مجددا به انجام رشامه اقدام كرد. مراحل اجرای رشامه، شامل حركاتی نمادین است كه همراه قرائت بوثه‌هایی در كنار یردنا (آب جاری) انجام می‌شود.

رشامه مانند دیگر مناسك تطهیر وجه نمادین دارد. اما در رشامه به علت كوتاه بودن مناسك، فشردگی نمادین بیشتر است. در رشامه با یردنا‌ یعنی وضو گرفتن با آب جاری، با بوییدن آب از بوی خدا یاد می‌شود.

رشامه با وضو در سنت اسلامی شباهت زیادی دارد. اگر اعمالی مثل استنشاق آب در وضوی اسلامی - كه عملی مستحب است - و نیز قرائت دعاهای مستحب در حین وضوی اسلامی را هم در نظر آوردیم، این شباهت چشمگیر است.