نگاهی به نمایش ”رومپل اشتیلزشن” به کارگردانی ”آندریاس بلاشکه” از آلمان

خیمه یکی از قدیمی ترین و ساده ترین ابزارهای نمایش عروسکی است. نمایشی که می توان در فضایی محدود و کوچک و در هر فضا و مکانی آن را اجرا کرد. تنها کافی است خیمه کوچک در جایی بنا شود و …

خیمه یکی از قدیمی ترین و ساده ترین ابزارهای نمایش عروسکی است. نمایشی که می توان در فضایی محدود و کوچک و در هر فضا و مکانی آن را اجرا کرد. تنها کافی است خیمه کوچک در جایی بنا شود و عروسک های دستی در کادر مستطیلی آن به حرکت در آیند.

همین سادگی و سهولت سبب شده تا هر جا که ذوق و سلیقه ای باشد و تماشاگرانی گردهم بیانید، خیمه برپا شود و عروسک ها حکایتی را به اجرا بگذارند و تقریبا هر فرهنگی که به نمایش و تئاتر علاقه نشان بدهد، جایگاهی برای چنین شیوه نمایشی قائل باشد.

"رومپل اشتیلزشن" آلمانی داستان روایت اش را از یک افسانه قدیمی اروپایی گرفته است.

دختر آسیابان به قصر پادشاه می رود تا کاه را به طلا مبدل کند. کوتوله ای به کمکش می آید و خواسته ای دارد. دختر آسیابان قولی به کوتوله می دهد که نمی تواند آن را انجام دهد و کاسپر به کمکش می آید.

ساختار افسانه همان گونه که از خلاصه بر می آید شباهت زیادی به نمونه های ایرانی آن دارد و بر همین اساس می توان توقع داشت که شباهت های ساختاری با روایت افسانهای در دیگر فرهنگ ها داشته باشد. اما بعد از این حوزه می توان ساختار اجرا و روایت ساختاری را در حوزه نمایش عروسکی مورد بحث قرار دارد این ویژگی نیز در مورد اشکال مختلف نمایش خیمه ای شباهت های بسیار دیگر را به اثبات می رساند.

تکنیک از همه مولفه ها و ابزارها به عروسک گردانی، سخن پروری، ادای کلام،‌ بداهه گویی و طنازی گفتار در قاب کوچک خیمه محدود و متمرکز می شود. اما آن چه در مستطیل کوچک نمایش آلمانی اتفاق می افتد، جذابیت چندانی برای مخاطب ایرانی ندارد. یا شاید بتوان خوش بینانه تر به موارد مشابه برخورد کرد و گفت به نظر می رسد که تماشاگرانی که در شهر کلن به تماشای "رومپل اشتیلزشن" می نشینند خیلی بیشتر از تماشاگران ایرانی که در تالار سایه نشسته اند از تماشای این نمایش لذت ببرند.

تصور کنید تماشاگر چیزی از شیرین زبانی های مبارک متوجه نشود و به تماشای داستان او در یک خیمه ایرانی بنشیند! مسلما بخش مهمی از افسانه ای که توسط عروسک های خیمه روایت می شود را باید وابسته به کلام و گفتار دانست و نه مولفه های اجرا! کما این که نمایش خیمه ای آزادی و فضای کمتری برای به کارگیری شیوه ای اجرایی بیشتر و کاستن از اهمیت کلام در اختیار دارد.

بنابراین تنها چیزی که باقی می ماند، جلوه های نمایشی بیشتر، شکل عروسک ها، عروسک گردانی و سرانجام مولفه های مهمی چون موسیقی، افکت و حتی تا اندازه ای نور پردازی و ... است. نمایش ساده آلمان اما این ابزارها و مولفه ها را هم به کار نگرفته و تنها با ساده ترین عناصر و چیزهایی مثل تابلو نقاشی و افکت های معمولی و تحرک عروسک ها تنها افسانه اش را روبه روی تماشاگرانش روایت می کند.

نمایش "رومپل اشتیلزشن" آن طور که در انتظار است در بخش بین الملل جشنواره تئاتر عروسکی خود را نشان نمی دهد. دست کم برای مخاطبان ایرانی این گونه است.

مهدی نصیری