خلق زنان اهریمنی در تولیدات هنری

بازنگری تصویر و نقش زنان در این سریال قابل توجه و تحلیل است, كم اندیشی, ناتوانی زنان از به كار بردن عقل در چند شخصیت و در مقابل به دست گرفتن قدرت تصمیم گیری و نقشه كشی در شخصیتی كه سرمنشاء شر ترسیم شده نكته مورد تحلیل این نوشتار است

● به بهانه سریال تلویزیونی «باران بهاری»

سریال تلویزیونی «باران بهاری» چندی است كه شنبه شب ها بر روی آنتن شبكه یك است. بازنگری تصویر و نقش زنان در این سریال قابل توجه و تحلیل است، كم اندیشی، ناتوانی زنان از به كار بردن عقل در چند شخصیت و در مقابل به دست گرفتن قدرت تصمیم گیری و نقشه كشی در شخصیتی كه سرمنشاء شر ترسیم شده نكته مورد تحلیل این نوشتار است.

به عنوان مقدمه روی این نكته تمركز می شود كه روشن است در آثار ادبی هنری و به خصوص رسانه ای شخصیت ها و طرح داستان نه فقط پیش برنده ماجرا ها بلكه بازگوكننده و دربردارنده موارد دیگری نیز هستند. مواردی مثل طرح بعضی از واقعیت ها به جهت حفظ یا درشت نمایی، بیان آرمان ها و ایده آل ها، ارائه الگوها، عادی كردن یك جریان، جا انداختن یك نگرش، ایجاد كنش و رفتارهای مورد نظر در جهت یك نگرش خاص و مواردی از این دست. به علاوه نهادینه كردن فلسفه ای خاص در فكر و ذهن مخاطب كه در پس پرده داستان است.

بدیهی است كه یك درامای خانوادگی مبتنی بر واقعیت موجود بنا می شود. شخصیت ها نمی توانند فراتر از واقعیت روند چرا كه دیگر باورپذیر نخواهند بود. اما از طرف دیگر واقعیت های موجود انتخاب می شوند و بلكه می توانند بزرگنمایی شوند. علاوه بر این انتخاب، بعضی دیگر از واقعیت ها هم حذف می شوند كه همه این انتخاب ها و حذ ف ها به نگاه هنرمند و انتخاب دست اندركاران و تصمیم گیران تولید بستگی دارد. این انتخاب ها و حذف ها می تواند تا جایی پیش رود كه به قلب واقعیت، گمراهی مخاطبین و ظلم فاحش به واقعیت حذف شده منجر شود. اصرار صداوسیما در خلق زنان قدرتمند شیطانی زیر سئوال است.

به خصوص وقتی كه با حذف زنان قدرتمند تصمیم گیر كه در جهت مثبت حركت می كنند و قهرمان داستان می شوند همراه است. قهرمان هم به معنای خلق شخصیت خارق عادت و آسمانی نیست بلكه همین زنانی در همین جامعه زندگی می كنند و با آگاهی و پایداری و شكیبایی و مهر ورزی خانه و خانواده و جامعه را به جهت استقلال و حفظ هویت دینی و حماسی تربیت كرده و می كنند.

با این مقدمه می توان شخصیت های زن سریال «باران بهاری» را مورد توجه و بحث قرار داد به خصوص اینكه پسر جوان داستان كه همه چیز حتی اخلاقیات را زیر پا می گذارد خود تحت نفوذ و تسلط راهبری زنی فریب كار، نقشه كش و شیطان صفت است. چرا زنان شیطان صفت در مقایسه با زنان مدیر مدبر تصمیم گیر قهرمان در تولیدات ادبی هنری تا به این حد پررنگند

زنان و مردان جامعه ما چگونه هستند كه تصویرشان در رسانه ملی این گونه ترسیم می شود غیر از این است كه در جامعه همان طور كه زنان مدیر و مدبر و تصمیم گیر كه در جهت صحیح انتخاب و عمل می كنند وجود دارند، زنان اسیر نفس به دور از اخلاقیات و تقوا هم می توانند وجود داشته باشند و همین گونه هم هست به همین شكل است حضور مردان. همان گونه كه مردانی باایمان و اخلاق و تقوا كه در مسیر صحیح حركت می كنند وجود دارند مردان قدرت طلب شهوت پرست هرزه كه در مسیر خطا می روند نیز می توانند وجود داشته باشند و همین گونه هم هست. این انسان هایی كه برشمرده شدند چهار دسته بندی آدم های جامعه هستند. تمركز این نوشتار بر یافتن دلیل و تحلیل و دستیابی به پاسخ بر چرایی حذف دسته اول در مقابل سه دسته دیگر در تولیدات ادبی و هنری است.

بهتر است به جهت جلوگیری از پرداختن به حواشی ابتدا نقاط اشتراك نظر روشن شوند تا بهتر بتوان به نقاط مورد اختلاف پرداخت. این نكات را می توان این گونه برشمرد:

۱) در نگاه اسلام زن و مرد هر دو انسانند كه در حیطه انسانیت با هم مساویند. رفتن به راه رشد و كمال و یا درغلتیدن در راه فساد تابعی از زن یا مرد بودن نیست بلكه نتیجه ایمان و عمل صالح و یا عدم آن است.

۲) زن و مرد هر دو می توانند از اولیای خدا شوند و الگوهای قرآنی و تاریخ اسلام شاهد بر این مطلب است. همین گونه است از اینكه زن یا مرد از جنود و عمله شیطان و وسوسه كننده های دیگران به راه فساد شوند. تعلیمات اسلام به قدری روشن است كه جایی برای كتمان یا مجادله باز نمی كند. از همه بالاتر وجود پربركت بزرگ زنان جهانیان زهراس دختر پیامبر بزرگ اسلامص كه الگوی زنان و مردان است برای همیشه تاریخ.

او از اولیای الهی است كه انبیای عظامع هم به درجه او نمی رسند. اسم اعظمی از پروردگار كه نزد اولیا و انبیا و ائمهع هم نیست فقط فاطمهس به آن آگاه است. این حقیقت از آن وجود راه هر اما و اگری را در ارتباط با نگاه اسلام به زن به عنوان انسان می بندد. روشن است كه الگو چراغ راه است و پرچم هدایت و مسیر و غایت راه را روشن می كند، ولی در عین حال قابل تاسی است و بیانگر نگاه اسلام به زن. این موضوع جدا است از این كه عقیده های رایج در جامعه ما و نگاه ها و باورها و تفكرات و نگرش ها به زن چیز دیگری است و نگاه اسلام به زن چیز دیگر.

۳) مرد بودن دلیلی بر خوب و برگزیده بودن نزد خدا نیست، همین طور است زن بودن. گرامی ترین انسان ها نزد خدا پرهیزكارترین است برگرفته از آیه. زنان همان قدر می توانند پست و پلید و شرور باشند كه مردان. مردان و زنان در این مسیر نه چیزی از یكدیگر كم دارند و نه اضافه. نه مردان به دلیل مرد بودن مورد توجه و عنایت خاص خداوندی هستند و مصون از گناه و نه زنان. بلكه آنچه هر فرد را اعم از زن یا مرد مورد توجه خاص خداوند قرار می دهد و انسان را نزد خدا عزیز و گرامی می كند تقوا است .

۴) در نگاه اسلام هر انسانی مسئول اعمال خود است و هیچ كس بار گناه دیگری را بر دوش نمی كشد نه مردان به دلیل مرد بودن می توانند بار گناه زنان را بر عهده بگیرند و پاسخگوی اعمال آنها باشند و نه زنان به دلیل زن بودن بار گناهان مردان را بر دوش دارند . خداوند انسان را اعم از زن و مرد صاحب چشم و گوش و عقل آفرید و پیامبران را برای هدایت همه انسان ها اعم از زن و مرد فرستاد .

۵) اعمال انسان براساس دو محركه انجام می گیرد یا عقل است و یا شهوت. عقل همان است كه به راه حقیقت و صحیح هدایت می كند و شهوت انگیزه ای است كه بیانگر تسلط نفس، دنیاپرستی و ضعف انسان است. انسان عقل را به عنوان پیامبر درون دارد و هدایت انبیا را به عنوان هدایتی كه از بیرون او را به سعادت رهنمون می كند. عقل سلیم و هدایت انبیا هر دو انسان را به مسیر صلاح رهنمون می كنند. اگر سررشته عمل انسان را عقل در دست گرفته باشد او در مسیر هدایت است و اگر شهوت، او در مسیر خطا، شیطان و ناصواب است كه آتش این شر هم دامن خودش را می گیرد و هم دیگران را.

این عقل همان است كه معرف انسان است، خدای رحمان به وسیله آن عبادت می شود و بهشت رضوان كسب برگرفته از حدیث. نكته این است كه زن و مرد به دلیل انسان و مسئول بودن در داشتن این عقل و این شهوت با یكدیگر برابرند. به كار گرفتن عقل و انتخاب راه مبتنی بر آن و سعی انسان در مسیر حق است كه راه كمال را بر او باز می كند. اینگونه است كه زنان و مردان با استفاده از عقل و هدایت، خدایی می شوند و با اسارت شهوت اهریمنی. اینگونه است كه زنان به عنوان انسان می توانند در مسیر خیر باشند و به خیر عمل كنند و بانی خیر باشند همان طور كه مردان می توانند. به همین شكل است كه مردان می توانند در مسیر شر قرار بگیرند و بانی شر باشند، و همین گونه هم باشند زنان.

۶) نگاه اسلام به زن می تواند یك موضوع باشد و التزامی ایجاد نكند كه در فكر و ذهن انسان ها و حتی مسلمان ها و به طور كلی آحاد مردم و به طور خاص مدیران برنامه ریز فرهنگی هنری و سیاستگزاران و مسئولین و مدیران فرهنگی و تولیدكنندگان آثار فرهنگی و هنرمندان همین اعتقاد و باور و نگرش وجود داشته باشد. بالاتر این كه آن آگاهی سرمنشاء تصمیمات و تولیدات ادبی هنری قرار گیرد. تصمیم ها، نگرش ها و كنش های انسان مبتنی بر نگاه، اعتقادات و باورهای شخصی اش صورت می گیرد و نه نوشته های داخل كتاب ها هر چند در زبان به عنوان حق و حقیقت جاری شوند. تا زمانی كه انسان آگاهانه در مقابل عقاید منحط ناصحیح و هر چند رایج در فرهنگ جاری قرار نگیرد عاملی برای تغییر باورهای رایج به نفع حقیقت نخواهد بود. عقاید مطرح شده در ادیان دیگر به زن چیزی غیر از نگاه اسلام به زن است و متاسفانه سرمنشاء بعضی از باورها و رفتارها در میان جوامع اسلامی است اگرچه در مغایرت با نگاه قرآن و سنت پیامبر عظیم الشٲن اسلامص نسبت به زن است.

۷ ) آخرین نكته كه به لحاظ تئوریك محل اتفاق است ولی انعكاس و حضور آن در تولیدات ادبی هنری محل اختلاف، نكته اصلی مورد بحث این نوشتار است. این نكته موضوع تصمیم گیری، مدیریت و داشتن قدرت انتخاب در زنان است كه مبتنی بر عقل است و نه شهوت. نكته مورد اتفاق این است كه هم در بحث كلامی و هم در جامعه هم زنانی هستند كه در مسیر صحیح قرار می گیرند و هم مردان و همین طور بالعكس، هم زنان می توانند نعمت عقل را كه هدایت كننده به سوی صلاح است به كار گیرند و هم مردان، و بالعكس هم زنان می توانند با شهوت از قدرت انتخاب، سوءاستفاده كنند و هم مردان.

در واقعیت جامعه هم همین طور است زنان مدیر و مدبر و تصمیم گیری كه در جهت صلاح هستند كمتر از مردانی كه اینگونه عمل می كنند نیستند. از طرف دیگر هستند زنانی كه همه فكر و قدرت و توان خود را به راه خودخواهی و خودپرستی و خودمحوری به كار می گیرند و هم مردانی كه همین گونه اند.نكته این است كه این داستان ها و مجموعه های نمایشی از تمام این زنان و مردان یك دسته را حذف كرده است و آن خلق زنان قهرمان داستان است كه مدیر و مدبر و توانمند و تصمیم گیر هستند و در اموراتشان در مسیر صحیح قرار دارند و نه شر.

فرشته ولی مراد

---