افزایش مالیات و عوارض سیگار, سود یا ضرر

افزایش مالیات و عوارض محصولات دخانی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۲ کشور در کمیسیون های تخصصی مجلس در حال بررسی است تغییر در این تعرفه ها و کارآیی آن از منظر افزایش درآمدهای عمومی دولت , کاهش عمومی مصرف سیگار در سطح جامعه و پاسخگویی به نیاز بازار از طریق قاچاق قابل بررسی است

افزایش مالیات و عوارض محصولات دخانی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۲ کشور در کمیسیون‌های تخصصی مجلس در حال بررسی است. تغییر در این تعرفه‌ها و کارآیی آن از منظر افزایش درآمدهای عمومی دولت ، کاهش عمومی مصرف سیگار در سطح جامعه و پاسخگویی به نیاز بازار از طریق قاچاق قابل بررسی است.

در حال حاضر مالیات بر فروش سیگارهای تولید داخل ۵ درصد و سیگارهای وارداتی ۲۰ درصد است (به اضافه ۱۵ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده) که موضوع افزایش مالیات مذکور از ۵ درصد به ۲۰ درصد (افزایش ۳۰۰ درصدی) برای سیگارهای تولید داخل و از ۲۰ درصد به ۴۰ درصد (افزایش ۱۰۰ درصدی) برای سیگارهای وارداتی، در بودجه سال ۱۳۹۲ از سوی مجلس محترم شورای اسلامی در دست بررسی است.

میزان مصرف سالانه سیگار کشور بین ۶۲ تا ۶۵ میلیارد نخ تخمین زده می‌شود که از روش‌های زیر تامین می‌گردد:

۱- تولید داخلی شرکت ملی دخانیات ایران و شرکت‌های مشارکتی با آن شرکت

۲- واردات قانونی

۳- قاچاق

هرگونه تغییر در قوانین و مقررات مربوط به عرضه و تقاضای قانونی سیگار، تاثیر مستقیمی بر افزایش یا کاهش قاچاق آن خواهد داشت.

افزایش مالیات و عوارض سیگارهای تولید داخل و واردات قانونی، باعث می‌گردد که اینگونه از سیگارها با قیمت بالاتری به دست مصرف‌کننده برسد و با توجه به اینکه تقاضای کالاهای ارزان‌تر از تقاضا برای کالاهای گران‌قیمت بیشتر است و مصرف‌کننده مایل است کالایی را خریداری کند که با کمترین قیمت ممکن نیازهای او را برآورده سازد، بنابراین تقاضا برای سیگار قاچاق فزونی یافته و شرکت‌های تولیدکننده داخلی و واردکنندگان قانونی به دلیل کاهش فروش که متاثر از افزایش قیمت سیگار تولید داخل و سیگار وارداتی قانونی بوده است، با کاهش فروش و تولید مواجه خواهند شد که این موضوع نتیجتا کاهش درآمدهای مالیاتی دولت را در‌بر‌خواهد داشت.

یکی از روش‌هایی که دولت‌ها برای کاهش مصرف عمومی سیگار در سطح جامعه به کار می‌بندند، اعمال مالیات‌های سنگین بر سیگار به‌خصوص اعمال مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد که مصرف‌کننده با پرداخت مالیات بالا برای مصرف سیگار مجبور به کاهش مصرف گردد. این روش زمانی موثر واقع خواهد شد که:

۱- از یک طرف بسترهای لازم برای مبارزه با قاچاق سیگار در کشور تدارک دیده شده باشد و مرزهای ورودی کشور از لحاظ توان فیزیکی و علمی مبارزه با قاچاق سیگار تجهیز شده باشند.

۲- مصرف‌کنندگان سیگار در سطح جامعه با مضرات احتمالی مصرف سیگار قاچاق آشنا شده باشند.

۳- افزایش مالیات و عوارض با ضریب مشخص و به صورت تدریجی اعمال گردد؛ چرا‌که افزایش ناگهانی و غیرمتعارف آن باعث اختلال در عرضه و تقاضا می‌شود و نتیجتا میل به کالای قاچاق را فزونی می‌بخشد.

۴- فرهنگ عمومی جامعه نسبت به مضرات استفاده از سیگار آگاه شود و نرخ مصرف سیگار در سطح جامعه کاهشی گردد.

بنابراین سیاستگذاران اصلی با افزایش مالیات و عوارض سیگار دو هدف عمده را دنبال می‌کنند که یکی افزایش درآمدهای عمومی دولت و دیگری کاهش عمومی مصرف سیگار در سطح جامعه است و تولیدکنندگان و واردکنندگان قانونی سیگار، در اثر افزایش مالیات و عوارض سیگار با کاهش فروش و کاهش درآمد مواجه می‌شوند و طبیعتا نسبت به این افزایش معترض می‌گردند.

با توجه به اینکه قاچاق سیگار یکی از روش‌های تامین تقاضای موجود سیگار در سطح جامعه است، عدم حمایت از تولیدکنندگان و واردکنندگان قانونی سیگار، از یک سو باعث قدرتمند شدن تامین تقاضای بازار از طریق قاچاق و تحمیل هزینه به دولت خواهد شد و از سوی دیگر فعالیت تولیدی و تجاری قانونی سیگار را که به نوبه خود سهمی در ایجاد درآمد عمومی و اشتغالزایی در کشور دارند را با مخاطره مواجه خواهد ساخت و به طور مستقیم بر درآمدهای دولت از محل مالیات و عوارض تاثیر منفی خواهد داشت. بنابراین تصمیم گیری در خصوص تعدیل مالیات و عوارض سیگار نیاز به بررسی دقیق موضوع از جوانب ذکر شده در مطالب فوق‌الذکر و همچنین پیشنهاددهندگان افزایش مالیات و عوارض را دارد تا مورد بررسی جامع تر قرار گرفته و از جنبه‌های مختلف ارزیابی گردد.

امیر علیجانی ممقانی

کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی