قلبی مطمئن

بیماری های قلبی سالانه ۱۷ میلیون انسان رابه کام مرگ می کشد

روزگاری بود که عشاق، سلطان قلب‌ها بودند. بعدها شاعران صاحبان قلب‌ها شدند و امروز نوبت پزشکان است که بر قلب‌ها حکمفرمایی کنند. وقتی بیماری‌های قلبی عروقی دلیل اصلی مرگ و میر در جهان است و این بیماری‌ها سالانه ۱۷ میلیون انسان را به کام مرگ می‌کشاند.

همچنین برآورد می‌شود ۷۵ درصد مرگ و میرهای جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی ناشی از بیماری‌های قلبی خواهد بود. شکی نیست که این دوره زمان حکمرانی پزشکان بر قلب‌هاست. حتی اگر از این موضوع بگذریم که چه هزینه‌ای در این راه صرف می‌شود.

همان طور که قلب یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین اعضای بدن انسان است، بیماری‌های قلبی نیز در راس بیماری‌های کشنده در سطح جهان قرار دارد. این روند فزاینده به گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ میلادی میزان بروز بیماری‌های قلبی به مرز بحران خواهد رسید. این بیماری‌ها علاوه بر افزایش آمار مرگ و میر، بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی را نیز بر جوامع تحمیل می‌کند. در کشور ما نیز بیماری قلبی ـ‌ عروقی همچنان نخستین علت مرگ‌ و میر است.

البته موضوع وقتی بیشتر نگران کننده می‌شود که بدانیم نزدیک به ۴۰ درصد علت فوت جوانان در کشور به دلیل بیماری‌های قلبی ـ‌ عروقی است و این آمار به سرعت در حال افزایش است.

شیوع بیماری‌های قلب و عروق در سال‌های گذشته در کشور ما روند صعودی داشته است. آماری که اخیرا از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انتشار یافته نشان می‌دهد بیشترین عامل عمده مرگ و میر در کشور، بیمارهای قلبی ـ عروقی است و روزانه ??? نفر به علت این بیماری، جان خود را از دست می‌دهند. البته این مشکل مختص ایران نیست سالانه ۱۵ تا ۱۷ میلیون نفر به علت بیماری‌های قلبی ـ عروقی در جهان می‌میرند.

برآورد می‌شود نزدیک به ۳۸ درصد کل مرگ‌ها مربوط به بیماری‌های قلبی ـ عروقی است و بیش از ۲ میلیون نفر از مردم کشورمان مبتلا به بیماری عروق کرونر هستند. همچنین سالانه به ازای هر ۳۰ نفر از این تعداد مبتلایان یک سکته قلبی اتفاق می‌افتد.

در ایران سال ۱۳۸۷ حدود ۱۰۶ هزار بیمار قلبی آنژیوگرافی شدند، ۱۷ هزار و ۴۰۰ بیمار تحت عمل جراحی قلب باز و ۱۴ هزار و ۱۰۰ بیمار نیز توسط روش‌های غیرجراحی بازگشایی قلب قرار گرفتند نکته نگران‌کننده دیگر این است که حدود سنی مبتلایان در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته پایین‌تر است. در بررسی انجام شده در مرکز قلب تهران میانگین سن بیماران که تحت عمل قلب باز یا بالن آنژیوگرافی قرار گرفته‌اند حدود ۵۸ سال است در حالی که این سن در کشورهای دیگر ۱۰ سال بالاترست.

در کشورهای پیشرفته، بیماری‌های قلبی ـ عروقی علت شایع مرگ و میر هستند، اما به د‌لیل پیشگیری اولیه و ثانویه، سن ابتلا به آن بالاست ولی در کشور ما حالت بینابینی داشته و بیماری‌های قلبی ـ عروقی ۱۰ سال زودتر است.

● روزی برای قلب‌ها

به علت اهمیت موضوع و ضرورت جلب توجه مسوولان در برنامه‌ریزی برای پیشگیری از بروز این بیماری‌ها، اطلاع‌رسانی مناسب به افراد جامعه و مبارزه همه‌جانبه با عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی دولت‌ها و مردم به فکر مقابله با این بیماری‌ها افتادند و ازجمله راه‌های مقابله تشکیل نهادهای مردمی مانند فدراسیون بین‌المللی قلب‌شناسی و انجمن بین‌المللی قلب‌شناسان بود که در سال ۱۹۷۸ میلادی تاسیس شد و مسوولیت آن پیشگیری و کنترل بیماری‌های قلبی عروقی بود. با ادغام این دو انجمن با یکدیگر و تغییرنام آنها رسما از سال ۱۹۹۸ فدراسیون جهانی قلب تشکیل شد. فدراسیون جهانی قلب با این نگرش که تمام کشورهای عضو این فدراسیون می‌توانند به ریشه‌کنی همه‌گیری جهانی بیماری‌های قلبی ـ عروقی کمک کنند با همکاری سازمان بهداشت جهانی آخرین یکشنبه ماه سپتامبر هر سال را به عنوان روز جهانی قلب تعیین کرد و هر ساله با شعاری متفاوت این روز گرامی داشته می‌شود. در روز جهانی قلب فعالیت‌های مختلف مانند کلاس‌های آموزشی، مسابقات ورزشی، نمایش‌ها و نمایشگاه‌ها و بسیج‌های اندازه‌گیری فشار خون، کلسترول خون و... برگزار می‌شود. از سال ۱۳۷۸ مراسم روز جهانی قلب در کشور ما نیز هر ساله برگزار می‌شود.

روز جهانی قلب فرصتی است برای حساس‌ کردن جامعه و زمینه‌سازی برای اصلاح شیوه‌های نامناسب که مردم را تشویق می‌کند تا در مورد عادات خوب زندگی که منجر به زندگی طولانی‌تر و قلب سالم‌تر می‌شود فکر کنند.

شعار روز جهانی قلب در سال ۲۰۰۹ «پیش به سوی سلامت قلب در محیط کار» تعیین شده بود. در سال ۲۰۰۸ «آیا عوامل خطر بیماری‌های قلبی خود را می‌شناسید؟» بود و در سال ۲۰۰۷ نیز این شعار جمله «چقدر قلب خود را سالم و جوان نگه داشته‌اید؟» بود.

● هزینه‌های بالا

بیماری‌های قلبی علاوه بر این‌که علت اول مرگ و میر در کشور هستند، در تحمیل هزینه‌های اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم و ناتوانی افراد سازنده جامعه نیز رتبه بالایی دارد.

بر اساس بررسی‌های انجام شده در سال ۱۳۸۴ هزار میلیارد ریال برای آنژیوگرافی، جراحی قلب باز و روش‌های غیرجراحی بازگشایی قلب در کشور هزینه شده است. البته این تمام هزینه‌های صرف شده نیست. هزینه‌های دارو، آزمایشات مختلف، بستری شدن و جراحی تنها قسمتی از هزینه‌هایی است که به جامعه تحمیل می‌شود. هزینه‌های غیرمستقیم عدم حضور یا حضور موثر افراد در محل کار یا کاهش کیفیت کار آنها نیز باعث تحمیل هزینه‌های بسیار هنگفتی به جامعه می‌شود که بسیار بیشتر از هزینه‌های پزشکی است.

در آمریکا سالانه بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار خرج بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود. بر اساس آمار‌های موجود در اتحادیه اروپا به ازای هر شهروند در سال ۲۰۰۳، ۲۳۰ یورو برای درمان بیماری‌های قلبی و عروقی بیماری‌ها هزینه شده است. این بیماری‌ها با مختل کردن زندگی ۴/۴ میلیون نفر، یک درصد شهروندان اتحادیه اروپا را درگیر کرده‌اند.

امروز مردم می‌دانند که نباید سیگار بکشند‌ غذاهای پرچرب‌ پرنمک و شیرین بخورند و ورزش کردن را فراموش نکنند ولی به رغم این، تنها یک دهم آنها به این هشدارها در این حال، مرگ ۲ میلیون اروپایی بر اثر بیماری‌های قلبی ـ‌ عروقی در ۲۰۰۳، بیش از ۲۴ میلیارد یورو به این اتحادیه زیان وارد کرده است. همچنین ۱۷ درصد هزینه‌های درمانی در انگلیس به بیماری‌های قلبی ـ‌ عروقی اختصاص دارد. این میزان در آلمان ۱۵درصد، در ایرلند ۴/۴ درصد و در مالت ۲ درصد است که کمترین رقم را برای درمان این بیماری می‌پردازد. این گزارش همچنان هزینه پنهان بیماری‌های قلبی ـ‌ عروقی در سال ۲۰۰۳ را ۲۹ میلیارد یورو برآورد کرده است.

● قلب نازک زنان

تحقیقات نشان داده است استرس و فعالیت شغلی زنان احتمال بروز عوارض قلبی در زنان زیر سن ۵۰ سال را

افزایش می‌دهد . بر مبنای تحقیقات انجام شده مشخص شده که سن ابتلا به عوارض قلبی در زنان پایین آمده است و به ‌نظر می‌رسد فشارهای ناشی از کار، تاثیرات بسیار مخرب‌تری بر وضعیت سلامت زنان جوان‌‌تر می‌‌گذارد. مطالعه جامعه قلب آمریکا در سال ۱۹۹۷ نشان داده است که تنها ۳۰ درصد خانم‌ها از این مساله که بیماری قلبی و سکته، خطرناک‌ترین تهدید برای سلامتی آنهاست، آگاه بودند. خانم‌ها، اغلب به آن شکلی که مردان تجربه می‌کنند، حمله قلبی را تجربه نمی‌کنند. علایم بیماری در خانم‌ها می‌تواند خفیف‌تر باشد که می‌تواند کوتاه شدن نفس‌ها بدون هیچ‌گونه دردی در قفسه سینه باشد. برخی از آنها ناگهان احساس بی‌رمق شدن همراه با کمترین فعالیت و ناتوانی را تجربه می‌کنند. درد اغلب در قسمت چپ و پایین قفسه سینه است و با یک مشکل معدی اشتباه می‌شود و از آنجا که علایم در خانم‌ها کمتر قابل مشاهده هستند، اغلب خانم‌ها مدت زمان زیادی را تا درمان سپری و صبر می‌کنند.

تا زمانی که تشخیص بیماری قلبی در خانم‌ها سخت است، درمان آن هم در خانم‌ها سخت‌تر می‌شود، و پیشگیری کلیدی برای حفظ حیات اغلب خانم‌هاست. لازم است که خانم‌ها به عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی نگاه دقیق‌تری داشته باشند. اگر آنها سطوح کلسترول یا فشار خون خود را ندانند، لازم است که به پزشک مراجعه کنند.

● فرهنگ و بیماری

سیگار، چربی، نمک، چاقی و کم‌تحرکی شایع‌ترین علل بیماری‌های قلبی است که وضعیت تک‌تک این عوامل در کشور ما نامناسب است. امروز مردم می‌دانند که نباید سیگار بکشند، غذاهای پرچربی، پرنمک و شیرین بخورند و ورزش کردن را فراموش نکنند ولی به رغم این، تنها یک دهم آنها به این هشدارها توجه می‌کنند.

در ایران سالانه ۱۲ میلیون سیگاری ۶۰ میلیارد نخ دود می‌کنند و سن مصرف سیگار در ایران به ۱۰ تا ۱۳ سال کاهش یافته است. همچنین سالانه ۵۰ هزار ایرانی در اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که مصرف سیگار مسوول ۵۰ درصد بیماری‌های قلبی عروقی است.

۷۰ درصد روغن‌های خوراکی کشور ناسالم و اسید چرب ترانس آنها ۲۰ برابر حد استاندارد است. سالیانه ۲/۱ میلیون تن روغن جامد در کشور مصرف می‌شود که این امر می‌تواند آمار بالای مرگ و میرها بر اثر بیماری‌های قلبی ـ‌ عروقی را توجیه کند. با این حال با وجود هشدارهای وزارت بهداشت هنوز هم این روغن‌‌ها در پخت غذا و فست‌‌فود‌ها چندین بار استفاده می‌‌شوند، به‌ طوری که حتی رنگ آنها رو به تیرگی می‌‌رود و بعد از سرد شدن هم منجمد می‌‌شوند.

مصرف نمک یکی دیگر از عوامل ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی است. ایرانی‌ها به طور متوسط بیش از ۳ برابر میزان مجاز نمک مصرف می‌کنند. استاندارد مصرف نمک بین ۴ تا ۵ گرم در روز است که ایرانی‌ها به طور متوسط روزانه ۱۳ تا ۱۵ گرم نمک مصرف می‌کنند. به این ترتیب ۵/۱۸ تا ۲۰ درصد مردم ایران مبتلا به فشار خون هستند. فشار خون بالا از مهم‌ترین عوامل خطرساز برای بیماری قلبی است. ۳۵ درصد جمعیت کشور‌های در حال توسعه و صنعتی از فشار خون بالا که یک فاکتور مهم در بروز بیماری قلب است، در رنج بوده و ۲۵ درصد آنان از بیماری خود بی‌اطلاع هستند و ۵۰ درصد مبتلایان هرگز درمان صحیح نشده‌اند.

همه می‌دانند که ورزش چقدر برای آنها لازم است ۶۹ درصد ایرانی‌ها تنبل بوده و تحرک فیزیکی کافی ندارند که ۲۲ درصد بیماری‌های قلبی نیز به دلیل کم‌تحرکی است.

اصلاح این کار جز به مدد فرهنگسازی و اطلاع رسانی جامع و گسترده توسط صدا و سیما، روزنامه‌ها و مجلات، وزارت بهداشت و مراکز غیردولتی فعال در زمینه سلامت قلب میسر نخواهد شد. این سازمان‌ها و نهادها با تنظیم برنامه‌ای مدون قادر خواهند بود آگاهی‌های لازم را به افراد جامعه ارائه دهند. در کنار این موضوع امکانات پزشکی نیز وجود دارد و پزشکان هم آماده هستند، تا اطلاعات را به افراد منتقل کنند و در صورت نیاز بیماران را درمان کنند.

علی اخوان بهبهانی