پیامبر اكرم ص

آنچه در پی می آید متن سخنرانی آیهٔاللَّه جوادی آملی در مدینه منوّره است كه پس از پیاده كردن از نوار, با اجازه معظّم له اقدام به درج آن كردیم

آنچه در پی می‏آید متن سخنرانی آیهٔاللَّه جوادی آملی در مدینه منوّره است كه پس از پیاده كردن از نوار، با اجازه معظّم‏له اقدام به درج آن كردیم. این سخنان كه در جمع حجاج خانه خدا و در كنار مرقد مطّهر پیامبر گرامی(ص) و در یك فضای عرفانی و معنوی ایراد شده است دارای ابعاد علمی، تحقیقی و معنوی است.

امیدواریم مورد استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد. اعوذ باللَّه من‏الشیطان‏الرجیم، بسم‏اللَّه الرحمن الرحیم، الحمدللَّه الذّی هدانا لهذا و ما كنا لنهتدی لولا اَن هدانا اللَّه و صلّی‏اللَّه علی جمیع الانبیاء والمرسلین سیّما خاتمهم و أفضلهم محمد(ص) و اهل بیته‏الطّیبین الطّاهرین سیّما بقیه‏اللَّه ارواح مَنْ سِواه فداه، بهم نتولّی و من اعدائهم نتبّرء الی اللَّه. آداب تشرف به محضر پیامبراكرم«ص» اینجا مدینه منوره، حرم رسالت و ولایت است، شهر رسول‏اكرم - علیه آلاف‏التحیه والإكرام - است. انسان كامل هرگز مرگ ندارد، چون همواره زنده و شاهد است.

و همه ما در مدینه، در مشهد و محضر رسول‏اكرم - علیه آلاف‏التحیه والإكرام - مشرّفیم. نحوه شرف یابی به محضر آن حضرت را خدای سبحان در قرآن كریم ارائه كرده است كه چه وقت، برای چه و چگونه به محضر حضرت برویم و بعد از پایان موعد چه كنیم. همه این امور را در سوره مباركه احزاب بیان كرده و فرموده است: «یا ایها الذین آمنوا لا تدخلوا بیوت‏النبی الا أن یؤذن»۱. «بدون اجازه وارد خانه رسول‏اكرم - علیه آلاف والتحیه والإكرام - نشوید». اگر شما را به عنوان مهمانی دعوت كرده‏اند وارد بشوید، ما اینجا مهمان رسول‏اكرم(ص) می‏باشیم و در كنار سفره رسالت، غذا میل می‏كنیم «الی طعام غیر ناظرین انیه»۲ بدون دعوت، حق ورود ندارید. وقتی هم شما را دعوت كردند زود وارد نشوید بلكه منتظر پخته شدن غذا باشید، سعی كنید وقتی غذا پخت و آماده شد بروید «اذا طعمتم فانتشروا»، وقتی غذا میل كردید از آنجا منتشر بشوید.

وقتی هم كه در محضر حضرت نشسته‏اید سخنی كه باعث انس یكدیگر است نگویید «ولا مستأنسین لحدیث انّ ذلك یوذی النبیّ فیستحیی منكم واللَّه لا یستحیی من الحق» وقتی در محضر حضرت نشسته‏اید، سخن دنیا طرح نكنید، با یكدیگر مؤانسه نكنید، حرفی كه حكمت و معرفت در او نیست نزنید، گفتار عادی را در محضر حضرت ترك كنید.

مجلس پیغمبر مجلس علم و حكمت است، مجلس اُنس و مجلس سرگرمی نیست، این ترجمه كوتاهی از این آیه مباركه است. در این آیه فرمود: فقط مؤمنین می‏توانند بروند، غیر مؤمنین مجاز نیستند، چون خطاب به اهل ایمان است «یا ایهاالذین آمنوا»، مؤمنین هم بی‏دعوت مجاز نیستند و محور اذن و دعوت هم پذیرایی است كه رسول خدا شما را دعوت می‏كند كه مهمانی كند، و شما مهمان او باشید. «ولكن اذا دعیتم فَادخلوا» بروید غذای رسول‏اكرم را بخورید. پذیرایی پیامبر از مهمانان چگونه است؟: این غذا چه غذایی است كه رسول‏اكرم دعوت می‏كند؟ مؤمنین، مهمانانِ رسول اسلامند، در عین حال كه ظاهر آیه از نظر پذیراییِ صوری محفوظ است، اما از امام ششم سلام‏اللَّه علیه در ذیل آیه «فلینظر الانسان الی طعامه» به نقل مرحوم كلینی(ره) رسیده است كه «علمه الذی یاخذه ممن یاخذه»۳ شما علمی را كه فرا می‏گیرید، نظر كنید ببینید از چه كسی آن را می‏گیرید. گاهی طعام، یك طعام ظاهری است كه با باران، مزرعه‏ها و باغ‏ها سر سبز و خرّم می‏شود و گاهی یك طعام حقیقی و معنوی است كه غذای روح می‏باشد و جان را تغذیه می‏كند. اگر طعام در این آیه دو مصداق داشت، طعام در آیه قبلی هم دو مصداق دارد. در جای دیگر این چنین آمده است: «ما باران را نازل می‏كنیم، زمین را می‏شكافیم و با بذر افشانی غذا فراهم می‏كنیم».

اگر منظور از این طعام، طعام ظاهری باشد، منظور از آن آب، باران است و منظور از زمین و شیار و محصول آن، وسائل و محصولات كشاورزی و مانند آن خواهد بود، ولی اگر منظور از این طعام مصداق معنویش باشد مراد از آن آب، آب حیات، و منظور از زمین، زمینه حیات و زمینه دل خواهد بود و مانند آن. پس طعام در قرآن كریم دو مصداق دارد: «طعام جسم» و «طعام روح»، آن مصداقی كه طعام جسم است و دیگران با ما در آن شریكند، درباره‏اش فرموده: «كُلوُا وارعواانعامكم»۴ و فرمود: «متاعاً لكم ولأنعامكم» اما آن طعامی كه مصداق معنوی است، ما با فرشتگان در آن شریكیم، اگر برای فرشته مقامی است ما در تغذیه آن طعام شریك فرشته‏هاییم، اگر معرفت حق و توحید حق طعام معنوی است و فرشتگان از این طعام برخوردارند، خردمندان و علما همسایه فرشته‏اند، و لذا در كریمه «شهداللَّه انه لا اله الّا هو والملائكه واولوالعلم»۵ علما را با فرشتگان یكجا یاد می‏كند؛ یعنی در غذای معنوی، انسانهای وارسته سهیم فرشته‏هایند، همانطوری كه در غذاهای مادی انسان با انعام شریك است.

بدینگونه به ما هشدار داده كه طعام بدن، شریكی پایین‏تر از شما دارد، ولی اگر عالم شدید شریك فرشتگان در معارفید، و اگر در جنگ شربت شهادت نوشیدید شریك فرشتگان در پروازید. ذیل آیه كریمه «جاعل‏الملائكهٔ رسلاً أولی أجنحهٔ مثنی و ثلاث و رباع...»۶ این‏چنین روایت شده كه: شهید با فرشته هم‏پرواز است، جعفر طیّار با فرشتگان هم‏پرواز است، و عباس بن علی - سلام‏اللَّه علیهما - با فرشتگان هم‏پرواز است. گاه انسان دستش را در راه خدا می‏دهد و با «اولی اجنحهِٔ مثنی و ثلاث» هم‏پرواز می‏شود. گاهی تلاش و كوشش می‏كند تا عارف وعالم باشد، در این صورت با فرشتگان هم شهادت است. طعام معنوی پیامبر(ص) پس طعام در قرآن كریم دو مصداق دارد، و خورندگان این طعامها هم مشخص‏اند. و ما مهمان رسول اكرمیم، در كنار سفره طعام معنوی آن حضرت نشسته‏ایم تا او ما را تغذیه نماید. ما را دعوت كرده كه عالم كند، بدون اذن وارد نشده‏ایم، بدون دعوت هم شركت نكرده‏ایم.

ما از این جهت به خود وعده می‏دهیم كه با دعوت آمده‏ایم و امكان حضور بدنی نصیب ما شده است، و لذا خود را امیدوار می‏كنیم كه پیام دعوت حضرت به ما رسیده است. اما اكنون كه آمده‏ایم باید چه كنیم؟ جز این است كه باید از طعام حضرت استفاده كنیم؟ اگر كسی خواست از غذای علمی حضرت استفاده كند شرطش چیست؟ فرمود: شما كه مهمان پیغمبرید مبادا عمر خود را در مدینه با مؤانسه بگذرانید (مستأنسین لحدیث) مبادا دهان باز كنید و سخن عادی مطرح كنید، وقت را به اُنس و موانسه‏های صوری بگذرانید، باید اینجا سمیع بود و بصیر، باید شنوا بود و بینا. شما آمده‏اید حرف بشنوید یا حرف بزنید؟ اگر آمده‏اید كه چیزی یاد بگیرید پس حرف نزنید كه پیغمبر را می‏رنجاند. (مستأنسین لحدیث ان ذلكم یوذی النبیّ فیستحیی منكم) مگر بین حرم و هتل فرق هست؟ مگر یك دیوار به عنوان مرز حرم حاجب است؟

اگر شب در حرم را بستند یعنی دیگر راهی برای زیارت نیست؟ پشت دیوار حرم نمی‏توان زیارت جامعه را قرائت كرد؟ اگر شب راه نیست نمی‏توان بار یافت؟ اگر یك دیوار و دو دیوار حاجب باشد كه انسان نمی‏گوید: «من شهادت می‏دهم تو مقام مرا می‏بینی و سلام و كلام مرا می‏شنوی و جواب می‏دهی، منتها خدا اجازه نداده كه من لذّت مناجات تو را درك كنم» آیا خدایی كه ارحم‏الراحمین است او مانع از لذایذ مناجات است؟ یا بدخوری و پرخوری ظاهری نمی‏گذارد كه انسان لذت مناجاتش را بچشد؟، یا آن استیناس و مؤانسه و مجلس انس داشتن در مسافرخانه‏ها و دور زدن در كوی و برزن مانع لذت مناجات است! خداوند فرمود: «اگر مهمان رسول اكرمید مؤانسه نكنید و این كارِ شما رسول‏اكرم را می‏رنجاند». در قرآن كریم آمده: «كسانی كه پیغمبر را می‏رنجانند از رحمت خاصّه به دور می‏مانند».

او از شما خجالت می‏كشد ولی خدا استحیاء ندارد. بالصراحهٔ می‏گوید: اگر در محضر نبی‏اكرم آمده‏اید حرفهای عادی نزنید، به خنده كردن وقت نگذارید، به تعلیم و تعلم وقت بگذارید. آن ساعتی كه مشغول تدریسید مهمان رسول‏اكرمید، آن لحظه‏ای كه سرگرم ارشاد و هدایتید مهمان رسول‏اكرمید، گرچه مشغول یاد دادن احكامید ولی دارید تغذیه معنوی می‏كنید، گرچه سرگرم ارشاد و هدایتید ولی دارید تعلّم می‏كنید. ما نباید همّتمان تا این حد باشد كه در قیامت به جهنم نرویم، خدا ما را نسوزاند، این یك همّت نازلی است. در قیامت خدای سبحان بسیاری از انسانها را به جهنم نمی‏برد، كودكان را به جهنم نمی‏برد، دیوانه‏ها را به جهنم نمی‏برد، مستضعفین فطری را به جهنم نمی‏برد.

پاورقی‏ها:

۱ - احزاب: ۵۳ .

۲ - «انی» (مقصوراً) یعنی غذا نضج و پخته شد و «اناء» (ممدوداً) یعنی ظرف.

۳ - بحار، ج ۲، ص ۹۶ .

۴ - طه: ۵۴ .

۵ - آل عمران: ۱۸ .

۶ - فاطر: ۱ .

۷ - زمر: ۷۹ .

۸ - كافی، ج ۴ ، ص ۲۴۸ .

۹ - سفینهٔالبحار، ج ۱ ، ص ۱۵۶ .

۱۰ - مزمل: ۷ - ۶ .

۱۱ - اسراء: ۷۹ - ۷۸ .

۱۲ - احزاب: ۵۶ .

۱۳ - احزاب: ۳۳ .

۱۴ - شعراء: ۱۹۳ .

---