موسیقی کودک شاید وقتی دیگر

گزارشی درباره ضرورت ساماندهی موسیقی برنامه های کودک

همه می‌دانیم تلویزیون یکی از مهم‌ترین ابزارهای جامعه پذیری کودکان است و برنامه‌های کودک در تلویزیون با توجه به انعطاف‌پذیری زیاد و ظرفیت بالای فراگیری کودکان، تداوم پیام‌رسانی، می‌تواند مسئولیت تعلیم و تربیت و سرگرمی کودکان را به عهده بگیرد و در صورت مدیریت هوشمندانه، تعالی فرهنگی جامعه در آینده را محقق سازد.

دنیای کودکان پر از صدا و موسیقی است و بیشتر کودکان به موسیقی واکنش خاصی نشان می‌دهند. یکی از مهم‌ترین علاقه‌مندی‌های کودکان شنیدن موسیقی است.

کودک ضمیر پاک و روشنی دارد و همه چیز را ضبط می‌کند، پس هر چه اطلاعات درست به او داده شود در آینده می‌شود همان را برداشت کرد. یکی از اساسی‌ترین اهداف موسیقی، غنی‌کردن زندگی کودک از طریق تجربیات موسیقایی او و کمک به پرورش حس زیبایی‌شناسی اوست و موسیقی، ابزار مناسبی است تا از طریق آن بسیاری از جنبه‌های آموزشی و جامعه‌پذیری را به آنان القا کرد.

آنچه اهمیت فوق‌العاده دارد انتخاب موسیقی مناسب برای کودکان است. باید سازها و ترانه‌هایی انتخاب کرد که صداها و موضوع آن و کلمات اشعارش برای کودکان جذاب باشد. آنها از ترانه‌هایی که همراه با تحرک و بازی باشد، بیشتر لذت می‌برند.

● رنگ‌بندی در موسیقی کودک

از عناصر مهم برای ساخت و انتخاب سرود کودکان، توجه به متناسب بودن کلمات و ملودی ترانه است، به طوری که معنی کلمات در سبک موسیقی منعکس شده باشد.

ایمان جعفری‌پویان، کارشناس موسیقی، می‌گوید: اولین گامی که باید برای ساخت موسیقی کودکان برداشت این است که آهنگساز خودش به یاد بیاورد در کودکی چگونه بوده و دوست داشته چه چیزی گوش بدهد. مانند شعری که همیشه دوست داشته بشنود و حالا خودش بخواهد آن را بسراید و آهنگساز کودک باید با این نگاه و این که خودش را جای کودک بگذارد، موسیقی را بسازد.

وی با اشاره به ضرورت ساخت موسیقی‌های شاد برای کودکان، در خصوص نقش ارکستراسیون و رنگ‌بندی در موسیقی کودک معتقد است: باید از ریتم‌های ساده و ضرب‌هایی استفاده شود که برای کودکان ملموس باشد و در طبیعت و محیط پیرامونشان شنیده باشند تا براحتی بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.

این آهنگساز موسیقی کودک در خصوص رنگ‌بندی سازها هم توصیه می‌کند: موسیقی نباید جدی باشد و در صورت امکان کمی شوخی را هم چاشنی موسیقی کنیم و موسیقی به حدی روان و سیال باشد که شنونده را برای شنیدن تحریک کند.

● شعر خوب و ملودی کودکانه

مجید صانعی هم معتقد است: عمده موسیقی‌هایی که از طریق برنامه‌های کودک در تلویزیون پخش می‌شود فاقد استانداردهای لازم است و بیشتر شاهد ساخت موسیقی‌هایی با ریتم تند و به نوعی ترویج موسیقی حرکات موزون میان کودکان هستیم.

این آهنگساز از ناهماهنگی بین شعر و موسیقی در این نوع آثار انتقاد کرد و این‌که اگر ترانه را از روی ملودی برداریم در واقع موسیقی کودکانه نیست.

وی اولین مولفه مهم یک سرود خوب را شعر خوب می‌داند و سپس ساخت ملودی که در خدمت آن شعر باشد. از ساخت موسیقی‌های پیچیده باید پرهیز کرد، به طوری که هارمونی و ریتم برای کودک قابل درک باشد.

صانعی از ضرورت استفاده از سازهای ایرانی در موسیقی کودک سخن می‌گوید و این‌که می‌توان از ابزار موسیقی در رسانه برای آموزش مفاهیم اخلاقی و دینی هم بهره برد.

وی که سال‌هاست در زمینه ساخت موسیقی کودک با مرکز موسیقی صداوسیما همکاری دارد با اشاره به دوگانگی در روند تولید موسیقی که هم در مرکز موسیقی و هم در شبکه‌ها به صورت مجزا انجام می‌پذیرد، معتقد است: همه کارهایی که قرار است از تلویزیون پخش شود باید از کانال مرکز موسیقی بگذرد؛ چون در این مرکز، هم اشعار و هم ملودی‌ها به صورت دقیق مورد ارزیابی و کارشناسی استادان مجرب قرار می‌گیرد و طبعا آثار مناسب‌تری برای کودکان به تولید می‌رسد و باید تهیه‌کننده‌های برنامه کودک را مجاب کرد که تولیدات خود را از طریق این مرکز تامین یا تحت نظارت مرکز موسیقی پخش کنند.

● آموزش در قالب موسیقی

فلورا تاجیکی هم با اشاره به این‌که شعر و ترانه از بدو تولد در زندگی ما جریان دارد، معتقد است: لالایی‌ها، متل‌ها، بازی‌های کودکانه و... همگی شعرهایی است که گاه تا آخر عمر در ذهن ما باقی می‌ماند.

این شاعر کودک اظهار می‌کند: ذهن پاک و زلال کودک همیشه آماده یادگیری است و بهترین کار این است که شعر و ترانه کودک علاوه بر جذابیت و جنبه‌های سرگرمی، اثر آموزشی هم داشته باشد و مفاهیم اخلاقی و مذهبی و مباحث ساده علمی می‌تواند بهترین گزینه‌ها برای موضوعات اشعار کودکانه باشد.

وی در خصوص ترانه‌های کودک که از تلویزیون پخش می‌شود، می‌گوید: گاهی با اشعاری مواجه می‌شویم که متاسفانه فاقد هرگونه پیام و حتی موضوع سرگرم‌کننده است، به طوری که اگر ریتم و آهنگ را از آن بگیرند، معنا و مفهوم خاصی به شنونده القا نمی‌کند.

به نظر وی بیشتر ترانه‌هایی موفق بوده است که ترانه‌سرا توانسته با کودک همذات‌پنداری کند و آن را به زبان ساده و قابل فهم ارائه دهد.

در حال حاضر تلاش‌های خوبی برای بهبود شرایط ساخت موسیقی کودک در تلویزیون در حال انجام است و لازم است در این خصوص برنامه‌ریزی‌های کلان‌تری انجام پذیرد و می‌توان با برگزاری نشست‌ها و سمینارهای تخصصی با حضور کارشناسان و اهالی شعر و موسیقی، همه کاستی‌ها و معضلات را شناسایی کنیم و با استفاده از روش‌های علمی و فنی درصدد رفع این مشکلات برآییم و در آینده‌ای نزدیک شاهد ساخت موسیقی‌ها و برنامه‌های متناسب برای کودکان باشیم تا ضمن آشناسازی بیشتر آنان با محیط پیرامون از طریق رسانه و شناخت فطرت پاک کودکان، از پتانسیل‌های بالای برنامه‌های کودک برای جامعه‌پذیری و آموزش سبک زندگی دینی و نگرش‌های اخلاقی کودکان بهره ببریم.

حمید حیدرپناه