احساس ثروتمندی و دردسرهای آن

هیچ کس انکار نمی کند کــه کـشــور مـا, در عـیـن سـربلندی ها و موفقیت ها, از نـاکـامـی هـا و کـاستـی های فـراوانی هم رنج می برد که شاید یکی از مهم ترین آنها, عدم مطالعه دقیق و ریشه یابی کاستی ها باشد

هیچ‌کس انکار نمی‌کند کــه کـشــور مـا، در عـیـن سـربلندی‌ها و موفقیت‌ها، از نـاکـامـی‌هـا و کـاستـی‌های فـراوانی هم رنج می‌برد که شاید یکی از مهم‌ترین آنها، عدم مطالعه دقیق و ریشه‌یابی کاستی‌ها باشد.

البته در مقاطع مختلف، افراد گوناگون عواملی را معرفی کرده‌اند که به نظر آنها ریشه اصلی شکست‌ها و نابسامانی‌هاست. نگارنده هم دلایل فراوانی در اختیار دارد که نشان می‌دهد »احساس ثروتمندی و نامحدود پنداشتن ثروت ملی« از اصلی‌ترین دلایل وضعیت فعلی کشور است.

مثلا یک مقام مسئول، وقتی با نگرانی‌ها در خصوص فرار یا مهاجرت نخبگان مواجه می‌شود، خود و دیگران را با این جمله نغز تسکین می‌دهد که »آن قدر نخبه داریم که اگر ۵۰ درصد آنها هم از کشور بروند مشکلی پیش نمی‌ا~ید«! وقتی سخن از فـرار ۲۰۰ میلیـارد دلار سـرمـایـه بـه کشورهای بندانگشتی منطقه به میان می‌ا~ید و رئیس قوه قضائیه آن را مانند جدا شدن بخشی از خاک کشور می‌داند دیگـران بـا بی‌تفاوتی از کنار آن عبور می‌کنند و عده‌ای نیز انشا می‌خوانند که »ثروت ایرانی در هر کجای دنیا باشد در خدمت ملت ایران است«. هنگامی که عده‌ای با دلسوزی فراوان، نسبت به پیامد حذف نیروهای سیاسی در انتخابات هشدار می‌دهند کسی به فریاد آن‌ها نمی‌رسد و نهایتا با این جمله که »اگر اشتباه کرده باشیم عذرخواهی خواهیم کرد« پرونده این موضوع بسیار مهم را مـی‌بندند. در عرصه‌های دیگر هم نمونه‌هایی می‌توان ارائه کرد. مثلا احساس ثروتمندی ناشی از افزایش درآمد نفت باعث می‌شود که مرزها به روی ورود پرتقال، موز، سیب، برنج، شکر و ... از کشورهای فقیر و ثروتمند باز شود و نهایتا نیز مسئـولان مربوطه با توجیهاتی از این قبیل که »ما وارد نکردیم بخش خصوصی وارد کرد، برای حفظ ذخـایر استراتژیک کشور واردات اضافی انجـام شـد و...« سعـی می‌کنند ثروت سوزی غیرقابل جبران را موجه جلوه دهند. جلسه مجلس که هر لحظه آن میلیون‌ها تومان برای مردم هزینه دارد با تاخیر تشکیل می‌شود و آنگاه بدون توجه به ثروت هدر رفته ملت، برای حفظ آبروی ثروت‌سوزان، همراهی با رئیس‌جمهور یا حضوردر ماموریت و موارد مشابه را علت غیبت عده‌ای از نمایندگان وتاخیر در تشکیل جلسات معرفی می‌کنند. درمورد جوانان، به جای آنکه زیاد بودن جوانان کشور را یک فرصت ویک ثروت بدانیم به گونه‌ای برخورد می‌کنیم که گویی آنها »زیادی« هستند و ‌تنها باید به هنگام نیازمندی‌های انتخاباتی و سیاسی خود، به یاد‌ جوانان بیفتیم. عده‌ای دیگر نیز به گونه‌ای برخورد می‌کنندکه نتیجه آن، ‌سرخوردگی وکاهش امید گروهی از جوانان است.

‌ ‌بعضی سیاستمداران عالی‌رتبه ما همکه فکر می‌کنند آبرو و اعتبار کشور، ثروتی پایان نــاپـذیـر اسـت بـه راحتـی از رانـت‌خـواری، سوءاستفاده و کم‌کاری اسلاف خویش سخن می‌گویند بدون آنکه بتوانند جایگزینی نیروهای کارآمدتر و خوشنام تر به جای متهم شدگان را به مردم ثابت کنند.

‌ ‌احساس عزتمندی ،‌ثروت دیگری است که در میان ایرانیان به وفور وجود دارد اگر چه این ثروت نیز، ‌پایان‌ناپذیر نمی‌باشد. اما ظاهرا برخی مسئولان تصور می‌کنند این احساس نیز ثروتی نامحدود است و آنها اختیار دارند با بعضی اظهارنظرهای نسنجیده، این احساس عزت را پایمال نمایند. یک مسئول، که رفتار گروهی از پزشکان او را ناراحت کرده است آنها را به تمسخر می‌گیرد و کراوات آنها را »دُم‌خر« می‌نامد و چند سال بعد مسئول دیگری که به لحاظ سیاسی هیچ شباهتی به نظریه‌پرداز »دُم ‌خر« ندارد، عزت کـارگـران معدن را اینگونه پایمال می‌کند که »اراذل واوباش را باید برای کار به معادن فرستاد!« البته گمان نشودکه توهم »ثروت‌مند بودن« تنها در امور کلان سیاسی و اجتماعی، دامنگیر سیاستمداران ایرانی شده و می‌شود. بلکه گاه در مسائل ظاهرا کوچک نیز همین توهم وجود دارد و موجب ثروت سوزی‌های فراوان و ایراد خسارت به کشور می‌شود. پیش از این، برخی از منتقدان دولت- چه در دولت فعلی و چه در دولت‌های قبلی - بـه ایـن مـوضـوع اعـتراض می‌کردند که برخی پروژه‌های آماده، مدتی به صورت بلاتکلیف باقی می‌ماند تا با حضور رئیس‌جمهور افتتاح شود و گزارش تلویزیونی آن به سمع و نظر ملت آگاه ایران برسد. اعتراض این افراد از این جهت اهمیت داشت کـه در دنـیای کنونی کسی حاضر نیست حتی یک لحظه، سرمایه خود را معطل نگه دارد.

اما در کشور ما، پروژه‌های میلیاردی، مدتی معطل می‌مانند تا نوار افتتاح آنها به دست یک مقام عالی‌رتبه کشوری بریده شود! سخنان ۳ روز قبل وزیر نفت، نیاز منتقدان به یافتن مستند برای اینگونه ادعاها را مرتفع ساخته است. به گفته نوذری »افتتاح پروژه تزریق گاز به میدان نفتی آغاجاری که بزرگترین پروژه تزریق گاز در سطح دنیاست، منتظر تعیین وقت از سوی رئیس‌جمهور است!« یک بار دیگر به این خبر نگاه کنید و آن را در کنار ابراز نگرانی مکـرر نمـایندگان مجلس و مرکز پژوهش‌ها قرار دهید که تاخیرهای فراوان در تزریق گاز به چاه‌های نفت را موجب تخریب چاه‌ها دانسته‌اند. حتی رئیس اصولگرای کمیسیون انرژی در مجلس هفتم هشدار داده بود که » با ادامه تاخیر در تزریق گاز و کاهش راندمان چاه‌ها، ایران در آینده به واردکننده نفت تبدیل خواهد شد«. اما ظاهرا توهم لایزال بودن ثروت نفتی، مسئولان وزارت نفت را قانع کرده است که مدتی دیگر نیز به روند فعلی ادامه دهند تا رئیس‌جمهور برای افتتاح پروژه، وقت پیدا کند!‌!‌

آخرین نمونه‌ای که این یادداشت به آن می‌پردازد توهم دسترسی نامحدود به ثروتی به نام »اعتبار بین‌المللی« است. این توهم، یک روز باعث می‌شود که در اظهارنظری غیرضروری، بسیـاری از کشـورها را علیه خود تحریک نماییم و یا برای بهانه‌جویانِ فرصت طلب، فرصت و بهانه درست کنیم و نهایتا با هزینه کردن از »ثروت اعتبار بین‌المللی« درصدد رفع و رجوع آن برآییم. روز دیگر هم بدون توجه به انعکاس جهانی برخی اقدامات و علی‌رغم تاکید رئیس قوه قضائیه، اجازه می‌دهیم حکم سنگسار اجرا شود و در نهایت، با زیر پا گذاشتن اصول مسلم حقوقی، حکم غیر قطعی رکسانا صابری را در رسانه‌ها اعلام می‌کنیم و با گذشت زمانی کوتاه، حکم نهایی را منتشر می‌نماییم که به هیچ وجه با حکم اولیه، قابل مقایسه نیست. البته ممکن است باردیگر به استقلال قاضی اشاره شود اما آیا همه فضاسازی‌هایی که اعتبار کشور را خدشه‌دار می‌کند با این توجیهات، خاتمه خواهد یافت؟ کافی است به مجموعه خبرسازی‌ها و خبر رسانی‌های یک‌ماه اخیر در مورد پرونده خانم صابری - به ویژه تحلیل‌ رسانه‌های خارجی درخصوص علت تغییر حکم - نگاهی بیندازیم تا مشخص شود در یک موضوع ساده که عاقبت آن از ابتدا قابل پیش‌بینی بود چقدر از یک ثروت ملی یعنی اعتبار کشور هزینه کرده‌ایم. آیا این نمونه نیز نشان دهنده »احساس ثروتمندی« و دردسرهای آن نیست؟!