دایره مینایی

درباره اهمیت و کارکرد سازمان انتقال خون

دادن و گرفتن هر هدیه‌ای باعث شادی و نشاط انسان‌ها می‌شود، چه هدیه‌دهنده و چه هدیه‌گیرنده. اصولا هدیه‌دادن و هدیه‌گرفتن یکی از صفات پسندیده انسانی است که موجب می‌شود هم‌ دهنده و هم گیرنده راضی و خشنود شوند. رضایت قلبی اهداکننده، بر جسمش نیز تاثیرهای بسیار مثبتی دارد زیرا هورمون‌هایی که در اثر این رفتار رضایت‌بخش ترشح می‌شود، باعث می‌شود که تاثیرهای مثبت و سودمندی بر جسمش پدید‌ آید. این اثر به‌ویژه در اهدای خون، خود را بیشتر نشان می‌دهد زیرا خون انسان بسیار ارزشمند و گرانبهاترین چیزی است که انسان می‌تواند هدیه دهد یا دریافت کند، بنابراین کسی که خونش را هدیه می‌کند و می‌داند که این اهدای خون می‌تواند جان یک انسان را نجات دهد، بسیار خرسند می‌شود و در نتیجه به رضایت قلبی و روحی-روانی دست می‌یابد، اما اهدای خون علاوه بر فواید روحی، منافع جسمی بسیاری نیز دارد.

زمانی که شخصی خونش را اهدا می‌کند، بدن در تلاش است مقدار خون از دست‌رفته را جبران کند و برای جبران آن، دوباره خون‌سازی می‌کند و درنتیجه باعث می‌شود خون‌های تازه‌ای ساخته شده و در تمام بدن پراکنده شود، به‌ویژه گلبول‌های قرمز خون که نوسازی آن، باعث شادمانی و بشاشیت و سرزندگی فرد می‌شود. اهدای خون را می‌توان تا حدودی با هرس‌کردن درخت مقایسه کرد.

زمانی که درخت را هرس می‌کنیم، یعنی شاخ‌وبرگ اضافه آن را قطع می‌کنیم، می‌بینیم که درخت پربارتر می‌شود. همانطور که هرس‌کردن باعث باروری بیشتر درختان می‌شود، اهدای خون نیز باعث ضرر و زیان نمی‌شود بلکه باعث سرزندگی ‌دهنده خون می‌شود و از طرف دیگر این خون باعث نجات جان عده‌ای دیگر می‌شود زیرا همیشه افراد بسیاری هستند که به دلایل مختلف، از جمله ابتلا به بیماری یا سوانح و حوادث یا اعمال جراحی نیازمند خون هستند و در نتیجه اهدای خون یک عمل انسانی است زیرا باعث نجات جان همنوع می‌شود. به همین دلیل اهدای خون بسیار مهم است. در نتیجه، اهدای خون یک عمل انسانی است زیرا باعث نجات جان هم‌نوع می‌شود. به همین دلیل اهدای خون بسیار مهم است و جای آن دارد که آن را به یک رسم و سنت اجتماعی فراگیر تبدیل کنیم.

البته برخی از مردم به دلایل و بهانه‌های مختلف از جمله ابتلا به بیماری از اهدای خون خودداری می‌کنند، اما به نظر اینجانب هیچ دلیلی برای خون‌ندادن پذیرفته نیست. گفتنی است سازمان انتقال خون دستورالعمل جامع و کاملی برای شرایط دریافت خون از داوطلبان دارد و طبق ضوابط خاصی از افراد خون می‌گیرد و هر کس که برای اهدای خون مناسب نباشد، خود مسوولان به او اطلاع می‌دهند و از این بابت جای نگرانی نیست. وضعیت سلامت عمومی، وزن و سن و دیگر مواردی از این دست، چیزهایی است که هنگام اهدای خون به دقت بررسی می‌شود و در صورتی که فردی برای اهدای خون مناسب نباشد، مسوولان از دریافت خون وی خودداری می‌کنند.

علاوه‌براین، اهدای خون منافع بسیاری برای اهداکننده دارد برای مثال هنگامی که فردی خون اهدا می‌کند آزمایش‌های بسیاری روی نمونه خون او انجام می‌شود و در نتیجه فرد به خوبی از وضعیت سلامتی یا ابتلا به بیماری‌های واگیر مطلع می‌شود. سازمان انتقال خون، سازمانی است که با خون دل مسوولان ساخته شده است و به همین دلیل باید قدرش را بدانیم. من به خوبی به خاطر دارم که زمانی خون در بیمارستان‌های ایران خریدوفروش می‌شد. خاطرم هست که از سال ۵۲ که دوره‌های تخصصی را در بیمارستان می‌گذراندم، هر روز صبح، یک دلال، تعداد زیادی از افراد رنجور و بیمار را به بیمارستان می‌آورد که آنها خون می‌دادند و در قبال اهدای خون، مبلغ ۲۰تومان پول و یک وعده غذا دریافت می‌کردند، به زبان ساده‌تر خونشان را در قبال ۲۰تومان و یک وعده غذا می‌فروختند. البته آن دلال، نصف این مبلغ را برای خودش برمی‌داشت و نصف دیگر را به این افراد می‌داد. وضعیت بسیار اسفبار بود و هیچ‌گونه نظارت و کنترلی روی فرآیند دریافت و توزیع این خون‌ها صورت نمی‌گرفت. البته در آن زمان، سازمان شیروخورشید نیز فعالیت‌هایی در این زمینه انجام می‌داد که البته در آنجا هم خون خریدوفروش می‌شد.

یعنی وضعیت بسیار اسفبار و رقت‌انگیز بود. در چنین وضعیتی بود که مرحوم دکتر «علاء» بسیار زحمت کشید تا سازمان انتقال خون تشکیل شود و فعالیت‌های خود را آغاز کند زیرا همان افراد دلال و باج‌گیری که عرض کردم، منافع خود را در خطر می‌دیدند و مانع شکل‌گیری آن می‌شدند و حتی شخص دکتر «علاء» را به‌انحای مختلف تهدید می‌کردند. درنهایت ما که در آن زمان اسیستانت یا رزیدنت بودیم، طوماری امضا کردیم تا به این وضعیت رسیدگی شود. البته اگر جناب آقای دکتر «علاء» آن قدرت و موقعیت اجتماعی را نداشت، (چون پدرش نخست‌وزیر بود)، شاید تلاش‌های او هم به ثمر نمی‌رسید و این تشکیلات پا نمی‌گرفت.

البته داستان تاسیس سازمان انتقال خون ایران و مشکلات قبل و بعد آن، بسیار مفصل است، اما خلاصه و بخش‌هایی از آن را جناب آقای «داریوش مهرجویی» در فیلم «دایره مینا» به زیبایی به تصویر کشیده است.

جالب آنکه همان‌هایی که منافع خود را در خطر می‌دیدند ابتدا در کار ساخت آن اختلال ایجاد کردند و در ادامه، از اکران آن هم جلوگیری کردند. با توجه به مشکلات و دشواری‌هایی که افراد بسیاری برای ساخت آن متحمل شدند، این سازمان بسیار قابل احترام است.

با توجه به اینکه خون‌دادن هیچ ضرری ندارد بلکه منافع بسیاری برای اهداکننده خون دارد و می‌تواند جان افراد دیگری را هم نجات دهد، بر عهده رسانه‌هایی مانند مطبوعات و رادیو و تلویزیون است که این سازمان را به مردم معرفی کنند و آنها را با منافع اهدای خون آشنا سازند.

در سال‌های اخیر حجامت یک‌بار دیگر بسیار رایج شده و برخی بر این باورند که لازم نیست خون‌مان را اهدا کنیم و می‌توان حجامت کرد، اما باید در نظر داشت که حجامت به‌رغم اینکه بسیار سودمند و مفید است، اما هیچ‌گاه نمی‌تواند جانشین اهدای خون شود. باید در نظر داشت که پزشکی سنتی ایرانی سابقه بسیار طولانی‌ای دارد و دانشمندان و پزشکان ایرانی همه دستاوردهای پیشینیان خود را به شکل مدون و دسته‌بندی‌شده به ما منتقل کردند که سرآمد همه آنها «ابن سینا»است که شیوه طبابت و پزشکی وی در سراسر دنیا زبانزد و شناخته‌شده است. اما در نظر داشته باشید در زمانی که هیچ‌کدام از ابزارها و شیوه‌های نوین پزشکی در دسترس نبود، کاری مانند حجامت یا فصد و رگزنی، شیوه‌ای بسیار هوشمندانه تلقی می‌شد که می‌توانست درمان بیماری‌های بسیاری باشد، اما امروزه که شیوه‌های اهدای خون رایج شده است، دیگر حجامت کارآیی زمان‌های گذشته را ندارد. علاوه‌براین اگر کار حجامت را شخص ناآشنا با اصول پزشکی انجام دهد، بسیار خطرناک است چون ممکن است باعث انتقال بیماری از فردی به فرد دیگر شود و علاوه‌ بر همه اینها، ما هیچ‌گاه نمی‌توانیم با حجامت، جان فرد بیمار یا نیازمند دیگری را نجات دهیم.

عبدالعلی شمس‌برهان

فوق‌تخصص خون