لینوكس فارسی از بهمن ماه سال ۸۱ تا

بسیاری از كشورهای جهان از قبیل آلمان, انگلستان, چین, كره و ژاپن, سیستم های عامل خود را به سمت لینوكس انتقال داده و به بومی سازی آن پرداخته اند و حتی استفاده از این سیستم عامل در مدرسه های این كشورها در حال گسترش بوده و با برنامه یی مشخص به تربیت افراد آشنا با این سیستم عامل مشغولند

پروژه‌ی لینوكس فارسی از بهمن‌ماه سال ‌١٣٨١ با انعقاد قرارداد مدیریت پروژه میان مركز فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته‌ی شریف و شورای عالی انفورماتیك و با حمایت شورای عالی ‌اطلاع‌رسانی آغاز شد و قرار بود در طول سه‌ سال به سرانجام برسد. اما با گذشت چند سال و ادامه‌ی‌ فعالیت این طرح در مركز تحقیقات مخابرات ایران همچنان خروجی نهایی این طرح مشخص نیست و ظاهرا ‌نتیجه‌ی قابل قبولی نداشته است؟!

بسیاری از كشورهای جهان از قبیل آلمان، انگلستان، چین، كره و ژاپن، سیستم‌های عامل‌ خود را به‌ سمت لینوكس انتقال داده‌ و به بومی‌سازی آن پرداخته‌اند و حتی استفاده از این سیستم‌ عامل در مدرسه‌های این كشورها در حال گسترش بوده و با برنامه‌یی مشخص به تربیت افراد آشنا با این سیستم عامل مشغولند. در ایران نیز بنا به این ضرورت‌ها بود كه طرح ملی لینوكس فارسی یا طرح ملی نرم‌ افزارهای‌ آزاد/متن‌باز تعریف و گام‌هایی در این جهت برداشته شد اما متاسفانه با گذشت زمان، گویا اهمیت و هدف‌های متعالی‌ مانند امنیت، استقلال و خوداتكایی در حوزه‌ی فن‌آوری اطلاعات، ایجاد تنوع نرم‌افزاری و جلوگیری از مونوپولی و بومی‌سازی مطابق با نیازهای محلی، انتقال فن‌آوری و توسعه‌ی صنعت داخلی و درنهایت، منافع مالی بلندمدت به‌ دلیل مسائل رعایت قانون كپی رایت و عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) و رفع مشكلات پایه‌ای زبان فارسی در نرم‌افزارهای متن باز پركاربرد، بویژه در سیستم عامل لینوكس كه در به سرانجام رساندن این طرح اندیشیده شده بود به فراموشی سپرده شد. این در حالی است كه مدیریت این پروژه‌ در سال گذشته تاخیر در واگذاری بودجه‌ی هر ساله‌ی این پروژه را از جمله دلایل ناتمام ماندن آن پس از سه ‌سال مطرح كرده و از سوی دیگر نیز در همان سال مدیریت این پروژه گزارش عملكرد سه‌ ساله‌ای را اعلام كرد.

بر اساس این گزارش با توجه به برنامه‌ی كلان طرح (مصوب كارگروه راهبری طرح )، ‌٨٥ درصد پیشرفت برنامه، در حوزه‌ی پشتیبانی از زبان فارسی در سیستم عامل لینوكس و ‌٢١ درصد در حوزه‌ی سایر نرم‌افزارهای متن باز مانند پورتال‌ها، ترجمه واسط‌های كاربری، نرم‌افزارهای كارگروهی و غیره محقق شده است.

در بخش دیگری از این گزارش ‌پیش‌بینی شده است كه تا سال ‌١٣٨٦ فعالیت‌های اصلی طرح، یعنی پشتیبانی فنی از زبان فارسی در سیستم عامل لینوكس در سمت كاربر نهایی (در صورت تامین اعتبارات مورد نیاز) پایان یابد و فعالیت‌های جنبی و ترویجی، فرهنگ‌سازی و به‌روزرسانی خروجی پروژه‌های به‌صورت بین‌المللی‌، همچنان ادامه پیدا كند. در سه سال گذشته حدود ‌٩٥٥ میلیون تومان برای اجرای ‌٣٤ پروژه از محل اعتبارات شورای عالی انفورماتیك و شورای عالی اطلاع‌رسانی هزینه شده است، كه اطلاعات كلیه‌ی پروژه‌های انجام شده در طرح شامل شرح خدمات، مبالغ قرارداد و خروجی‌های آن‌ها به‌صورت كاملا شفاف در درگاه www.foss.ir قرار گرفته است و مدیریت طرح آماده‌ی پاسخگویی به هرگونه‌ ابهام را ‌در این‌باره را دارد.

درباره‌ی خروجی‌های ملموس طرح در جامعه هم در گزارش آمده است كه در حال حاضر حداقل شش توزیع زنده یا قابل نصب از لینوكس فارسی توسط شركت‌ها و گروه‌های فعال بر مبنای بستر فنی آماده شده در طرح تولید شده است كه عبارتند از شبدیكس، لینوكس (حاوی مقالات و اسلاید‌های آموزشی)، پارسیكس (توسط گروه كاربران ایرانی لینوكس)، فارلیكس(كارآمد محصول‌ یكی‌ از شركت‌ها با استفاده از خروجی‌های طرح) و شریف لینوكس. بر اساس این گزارش، تهیه‌ی دیسك‌های زنده‌ی آموزشی لینوكس فارسی حاوی ‌٢٢٠٠ اسلاید و ‌٥٦ مقاله‌ی آموزش، برگزاری و مشاركت در ‌٣٤ همایش و ‌٢٤ كارگاه آموزشی، انتشار خبرنامه‌ی افق لینوكس با شمارگان ‌١٥٠٠ نسخه، تالیف ‌١٠ جلد كتاب‌های كاربردی، راه‌اندازی و به روز رسانی درگاه اطلاع‌رسانی طرح با ‌٢٠٠٠ بازدیدكننده در روز‌، پشتیبانی از گروه كاربران لینوكس، پشتیبانی از بخش ایران در شبكه‌ی بین‌المللی متن باز متعلق به (UNDP)، تهیه‌ی ‌١٢٠ ساعت دوره‌های آموزش الكترونیكی ازجمله فعالیت‌های ترویجی برای رسیدن به اهداف طرح بوده است.

حضور فعال در شبكه‌ی جهانی تولید دانش نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز تهیه‌ی یك الگوی كاری موفق برای انجام پروژه‌های ملی بر مبنای همكاری، جذب و مشاركت دولت، دانشگاه و صنعت، تلاش برای بومی‌سازی فن‌آوری اطلاعات و انتقال آن به‌عنوان یك عامل مهم در توسعه‌ و استقلال نرم‌افزاری كشور، رفع مشكلات زبان فارسی در تمام توزیع‌های گنو/ لینوكس در درازمدت با ثبت بین‌المللی فعالیت‌های انجام گرفته در نسخه‌های مرجع هر پروژه، ایجاد اعتبار و جایگاه بین‌المللی برای ایران در این حوزه و بویژه خاورمیانه و تلاش در راستای فرهنگ‌سازی، ظرفیت‌سازی و ترویج نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز در سطح جامعه از دیگر دستاوردهای طرح در سه سال گذشته عنوان شده است.

اما پس از آنكه حمایت از این پروژه زیر نظر مركز تحقیقات مخابرات ایران قرار گرفت در نهایت سرانجام این طرح به طور مشخص اعلام نشد، اما كمال محامدپور - سرپرست مركز تحقیقات مخابرات ایران - در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره‌ی سرانجام پروژه‌ی لینوكس فارسی یا نرم افزارهای آزاد/متن باز اظهار كرد: به طور كلی در سال گذشته در مركز تحقیقات مخابرات ایران فضا را آماده كردیم تا بحث لینوكس و نرم افزارهای متن باز در كشور باز شود و به تناسب آن نیز دانش آن را پیدا كنیم و دانشگاه‌ها و شركت‌ها نیز با این امر آشنا شوند. او با اشاره به این كه لینوكس و نرم‌افزارهای متن باز برای امسال در اولویت مركز تحقیقات مخابرات ایران نیست، گفت: به نظر می‌رسد ظرفیت كافی در بیرون یعنی بخش خصوصی و دانشگاه‌ها وجود دارد از این رو اگر مواردی باشد كه در سطح كلان و ملی نیاز باشد به این نرم افزارها پرداخته شود و به مركز تحقیقات مخابرات اعلام شود به شكل پروژه‌ی خاص آن را انجام خواهیم داد.

معاون وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات افزود: اما به طور كل این موضوع را به صورت مساله كاربردی نرم‌افزاری در كشور دنبال می‌كنیم و از مراكز و نهادهایی كه بخواهند در این زمینه فعالیت كنند،‌ حمایت می‌كنیم.

او درباره‌ی سرانجام طرح ملی نرم‌افزارهای آزاد متن باز كه به مدیریت مركز ICT دانشگاه شریف در حال انجام بود گفت: طرح مذكور تا حدودی انجام شده است و حتی بخش‌هایی از آن به پایان رسیده است، به عبارت دیگر موارد پایه این طرح انجام شده است و اما مسائل كاربردی آن كه به توسعه‌ی این نرم افزارها در كشور بستگی دارد، باقی می‌ماند كه باید متناسب با نیاز بازار و مراكز علمی‌ و آموزشی مورد توجه قرار بگیرد.

او در پاسخ به این پرسش چرا پس از گذشت چند سال‌ هنوز خروجی این طرح به طور كامل مشخص نیست و سیستم عامل لینوكس فراگیر نشده است، گفت: اصولا در دنیا این طور نیست كه تنها روی یك نرم‌افزار عمل شود و حتی در كشورهای صنعتی از همه‌ی آن‌ها استفاده می‌شود و در واقع یك نوع بازار رقابت میان آن‌ها وجود دارد و از این‌رو در كشور ما نیز نمی‌توان تنها بر روی یك سیستم عامل تاكید كرد،‌ اما به عنوان یك دانش و فنی ضروری است كه به آن پرداخته شود.

با تمام این اوصاف این سوال همچنان وجود دارد كه آیا با توجه به اینكه توسعه‌ی نرم‌افزارهای آزاد/متن ‌باز به عنوان یك ضرورت در دنیای امروز به شمار می‌آید، نباید به طور جدی به فراگیری آن‌ها در كشور پرداخت و نگاهی وسیع‌تر از اجرای یك پروژه یا طرح به آن داشت؟!

آیا این طرح مانند دیگر طرح‌های فن‌آوری اطلاعات سرگردان در نهادهایی مانند شورای عالی فن‌آوری اطلاعات، شورای عالی اطلاع‌رسانی و یا شورای عالی انفورماتیك تحت تاثیر برخی اظهارات غیر كارشناسی قرار نگرفته است؟