چگونه حسین بن عبدالله «ابن سینا» شد

روز اول شهریور ماه مصادف است با روز تولد ابوعلی سینا, پزشک و فیلسوف و عارف نامدار ایرانی در قرن پنجم هجری قمری, و از آنجا که این روز به نام روز پزشک نامگذاری شده, در حال حاضر همایشی نیز به همین مناسبت در همدان که آرامگاه وی در آنجاست, برگزار می شود

حسین بن عبدالله معروف به ابوعلی سینا در ۹۸۰ میلادی در اَفشَنه، در نزدیکی بخارا به دنیا آمد و در ۱۰۳۷ میلادی در همدان درگذشت. درباره زندگی و آثار ابوعلی سینا زیاد گفته و نوشته شده است. اما شاید تا کنون به پرسشی درباره او زیاد پرداخته نشده باشد و آن این که نام حسین بن عبدالله چگونه تبدیل به ابن سینا یا ابوعلی سینا شده است، حال آن که نام هیچ یک از اجداد حسین بن عبدالله، سینا نبوده است. از طرفی وی فرزندی هم نداشته است که ابوعلی نام بگیرد.

به قول دکتر پرویز شهریاری، دانشمند و ریاضیدان برجسته ایرانی استناد می جویم که تاکنون کتاب های زیادی در زمینه ریاضیات ترجمه یا تالیف کرده است و شاید بسیاری از دانش آموزان دهه های پنجاه و شصت با کتاب «اندیشه ریاضی» تالیف ب _ آ _ کوردمسکی با ترجمه وی انس و الفت داشته اند، هیچ یک از اجداد حسین بن عبدالله نام «سینا» نداشته اند و در دایرهٔ المعارف ها معمولا تا جد ششم او را بر می شمرند و در مورد جد هفتم می نویسند گویا «سینا» بوده است. ما امروزه هم با وجود این همه نوشتار ممکن است جد هفتم خود را نشناسیم چگونه می توانیم قرن ها پس از ابن سینا جد هفتم او را شناسایی کنیم؟

بنا بر مطالعات دکتر شهریاری، در حدود قرن هفتم پیش از میلاد، یک سردار رومی به نام تبیستوکرس به ایران و به هگمتانه می آید. احتمالا وی به منظور سنجیدن اوضاع ایران برای حمله به پایتخت ایران‌ آمده بود. و در آنجا با مکتبی به نام سَئینا» آشنا می شود که بعدها تبدیل به «سینا» می شود. سئینا پزشک و منجم و دانشمند مشهوری بوده که از همه جای ایران و خارج از ایران برای معالجه نزد وی می آمدند و مکتبی داشته و شاگردان متعددی را پرورش می داده است.

وقتی «سئینا» در می گذرد، از چنان شهرتی برخوردار بوده که تبدیل به افسانه می شود و نام وی به عنوان «پزشک» تا قرن ها پس از او باقی می ماند. رد پای این نام را در اسم «سیمرغ» هم می بینیم که در شاهنامه، به معالجه و پزشکی می پردازد. به گفته پلوتارک، مورخ یونانی، در تمام شهرهای ایران مکتبی مشابه مکتب سئینا / سئینَه وجود داشته است.

به تصور دکتر پرویز شهریاری، نام «سینا» باید مفهوم ثانوی «پزشک» را گرفته باشد و بعدها این نام را به پزشکان می داده اند و احتمالا حسین بن عبدالله از خاندانی پزشک بوده و پزشکی حرفه خانوادگی ایشان بوده است اما از میان آنان، تنها وی مشهور شده است. با این معنی، ابن سینا در واقع یعنی «پزشک زاده». دکتر شهریاری نظر خود در مورد وجه تسمیه «ابوعلی» را به گفتاری دیگر موکول کرده است.

این توضیحات بخشی از سخنرانی دکتر پرویز شهریاری با عنوان «نجوم و ریاضیات در فرهنگ زردشتی» است که در مراسم بزرگداشت سه هزار سال فرهنگ زردشتی ایراد شد. این مراسم را انجمن زردشتیان تهران سال گذشته به دلیل نامگذاری سال ۲۰۰۳ میلادی از سوی یونسکو به عنوان سه هزارمین سال فرهنگ زردشتی، در دانشگاه تهران برگزار کرده بود.

آرزو رسولی