کتابهای تئاتر و بن بست انتشار

وضعیت چاپ و انتشار و همچنین میزان رغبت خوانندگان به کتابهای تئاتر به هیچوجه مطلوب و مناسب نیست. ما در حاضر با توجه به آنکه در چند سال اخیر بعضی از انتشاراتی ها مثل نشر قطره و انتشارات تجربه و .... تاکیدشان را بر نشر کتابهای تئاتری گذاشته اند، از لحاظ تئوری کمبود چندانی را احساس نمی کنیم؛ اما در زمینه چاپ نمایشنامه همچنان با کمبود مواجه هستیم .

ما از نمایشنامه های روز جهان خیلی عقب هستیم و هنوز بسیاری از نمایشنامه نویسان معاصر دنیا را نمی شناسیم. البته ممکن است در زمینه های نشر آثار نویسندگان فرانسوی کارهایی انجام شده باشد، اما نمایشنامه نویسان انگلیسی و آمریکایی کمتری وارد عرصه کتابهای نمایشی ما شده اند.

نکته مهم دیگر آنکه تنها مخاطبان کتابهای تئاتر در کشور ما هنوز خود دانشجویان رشته تئاتر و اندک علاقمندان تئاتر هستند. حتی این مقوله را به طور مشخص می توان تنها به دانشجویان محدود کرد، چون علاقه مندان تئاتر که خریدار کتابهای تئاتری نیستند!

در واقع این دانشجویان هستند که اگر مجبور باشند کتاب می خرند و از طرف دیگر فقط دو، سه ناشر وجود دارند که در این حوزه سرمایه گذاری می کنند و مثلا انتشارات نمایش که انتظار بیشتری از آن می رود در این زمینه به حد مطلوب فعال نیست و دست به عصا و به آهستگی پیش می رود.

انتشارات نمایش دست کم می تواند نمایشنامه های موفق سال را چاپ کند. واقعیت این است که نمایشنامه نویسان نباید برای چاپ آثارشان دست به دامن ناشران خصوصی باشند و با درصدهای بسیار پایین و رقت بار و توهین آمیز به انتشار نمایشنامه هایشان تن در دهند.

من وضعیت کتابهای تئاتر را در جامعه اسفبار می بینم. همین الان تمام کتابهایی که در خانه من مانده نمایشنامه هایم است. عدم استقبال از نمایشنامه فقط مختص به من و دیگری نیست خیلی از نمایشنامه های دیگران که مطرح بوده و برگزیده شده اند هم چنین وضعیت دارند. "هتل عروس"، "زنان مهتابی، مردان آفتابی"، "محاله که فکر کنی اینطوری هم ممکنه" و ... همه برگشت خورده اند در خانه ام مانده اند. واقعیت این است که در کشور ما مردم کتاب های تئاتر را نمی خرند.

تمام کتابهایی که در نمایشگاه فروش کتابهای تئاتری عرصه می شوند برگشت می خورند و معلوم است که کسی تمایل به خرید این کتابها ندارد. دانشجوها هم اگر پولی برای کتاب خرج کنند مطمئناً به اجبار و برای منابع درسی و آنهم معمولا مختص کتابهای تئوری است. بنابراین مشکل چاپ و نشر کتاب در کشور یک مسئله دوطرفه است. چاپ کتاب و خرید آن!

ناشران کتاب تئاتر چاپ نمی کنند و تمایلی به سرمایه گذاری در این حوزه ندارند چون کتابهایشان خریداری نخواهند داشت.

من معتقدم که خواننده و مخاطب را باید در فرصت مناسب آن شکار کرد؛ مسلماً زمانی که نمایش یا جشنواره ای در تئاتر شهر یا فرهنگسرایی اجرا می شود عرضه و فروش کتابهای تئاتر با استقبال بیشتری روبرو خواهد شد. اما ببینید که مثلا در همین جشنواره تئاتر فجرچقدر به مسئله برپایی نمایشگاه تخصصی کتاب یا کاری شبیه به این توجه شده است؟!

البته از سوی دیگر نمی توان منکر آن بود که مخاطب نمایشنامه های مکتوب در همه جای دنیا کم است. هیچ نمایشنامه ای در دنیا با تیراژ بالای ۲۰۰۰ نسخه چاپ نمی شود. بنابراین از منظری دیگر تمام مشکل را نمی توان متوجه ناشر و خریدار دانست.

مسئله مهم و اساسی در حوزه نشر و عرضه کتابهای تئاتر این است که نقش بخش دولتی باید در این زمینه پررنگ تر شود. ناشر دولتی باید از این کار حمایت کند. نشر کتاب تئاتر باید با یارانه دولتی رونق بگیرد؛ مثل خود تئاتر که از طرف دولت حمایت می شود. به عنوان مثال اگر اداره ارشاد خودش را ملزم می کرد که حتی ۳۰۰ یا ۴۰۰ جلد از کتابهای تئاتری را از مولفین بخرد، خیلی از ناشران به انتشار نمایشنامه ها رغبت پیدا می کردند و نمایشنامه های بیشتری چاپ می شد.

اما در حال حاضر مدتهاست که دولت نمایشنامه را از بودجه خردیدش حذف کرده است. دست کم خود من چند سالی است که با این مسئله برخورد نکرده ام. بخش دولتی آنقدر که رمان و شعر و تاریخ می خرد، تمایلی برای خرید نمایشنامه ندارد.

بطور کلی مشکل کتابهای تئاتر در کشور ما بیشتر از آنکه به ناشر و خواننده مربوط باشد، مربوط به سیاستهای بخش دولتی است. اگر حمایت دولتی پشت این قضیه نباشد چه اجرایی تئاتر و چه چاپ نمایشنامه مکتوب به زودی به بن بست بزرگی خواهد رسید.

دکتر چیستا یثربی