مردم در کجای این سینما حضور دارند

درنگی در موضوع مردمی بودن سینمای ایران از شعار تا واقعیت

اگر قرار باشد به موضوع نقش و مدخلیت مردم در سینمای ایران از جنبه ها و در قالب های مختلف بپردازیم شاید چندان به پاسخ های امیدوارکننده و قشنگی نرسیم که نمی رسیم! براستی مردم در کجای این سینما حضور دارند؟ جای آنها کجاست؟ نقششان چیست؟ در خود فیلم ها باید دنبالشان گشت و از زندگی گرفته تا آرمان ها و آمال و آلامشان را جست یا باید در سالن های سینما پی آنها گشت؟

سالن ها که مدت هاست خالی و سوت و کور است! پس این مردم کجای این سینما حضور دارند یا ندارند؟!

بله، حکایت غریبی است؛ اعتراف تلخ و تکان دهنده ای که با تفوقی نسبی و اشرافی کلی بر سینمای بخش های مختلف جهان و مناطق مختلف سینمایی دنیا می توان به روشنی به آن رسید و آن اینکه؛ سینمای ایران در این روزگار و بخصوص طی این سال ها، بیگانه ترین و دورافتاده ترین سینمای جهان با مردم قوم و سرزمین خویش بوده است و کمتر رد و نشانه ای از آیین و ملیت و دیانت و هویت قومی و رسم و مرام جمعی اش در آن قابل دیدن است!

می دانم که چنین ادعایی سخت آشنا و تا حدود زیادی نگران کننده و حتی شاید مایه یأس و ناامیدی باشد ولی چاره چیست؟

شاید برای برداشتن اولین گام برای درمان یک درد، ابتدا باید آن درد را به درستی و با چشمان باز دید و سپس به فکر درمان و علاج بود.

حال ما که طبق معمول، علاج واقعه را به بعد از وقوع، موکول کرده ایم، با این حال شاید بهتر باشد که ابتدائاً درد را با چشمان باز و نه بسته، ببینیم و به دنبالش راهکار و چاره را بجوییم.

سینمای ما به طرز فجیعی از مردم فاصله گرفته؛ به هر معنا و ملاک و محک و طریقی که فکرش را بکنید؛ حرفش حرف مردم نیست، دغدغه اش مال مردم نیست، از جنس مردم نیست، شکل و قیافه اش به عموم مردم اینجا نمی خورد و... خلاصه اینکه فاصله دارد با اینجا و آدم هایش؛ فاصله ای بس بعید و فاحش!

سینما اگر بناست درمان شود و اگر قرار است التیام یابد، بی تردید در درجه اول و در گام نخست باید به دامان همین مردم برگردد. آری همین مردم دردمند و مقاوم که تمام بار این مملکت و انقلاب و سختی هایش بر دوش آنهاست. مردمی که شاید کمتر نشانه ای از روشنفکری مصطلح را در جسم و جان به همراه داشته باشند اما فراموش نکرده ایم که آن زمان که روشنفکر جماعت در کافه های بی بنیاد آن سوی آب ها غرق در عرق بود، با رشادت همین مردم «پابرهنه» تاریخ این ملت رقم می خورد و به قول آن شاعر بی مثال و ملکوتی؛

«امروز لفظ پاک حزب الله

گویا که در قاموس روشنفکر این قوم

دشنام سختی است

اما

من خوب یادم هست

روزی که روشنفکر

در کافه های شهر پرآشوب

دور از هیاهوها

عرق می خورد

با جانفشانی های جانبازان حزب الله

تاریخ این ملت

ورق می خورد!»

باری؛ سینمای ما باید با تمام وجود به آرمان های دینی و ملی بازگردد و در این رجعت دوباره، بتواند به بازیابی و بازآفرینی خود و تدارکی سینماورزانه از این آرمان ها مبادرت ورزد.

اینکه می گوییم سینمای ما باید با تمام وجود به آرمان های دینی و ملی بازگردد شاید به شعار نزدیک باشد اما چندان بی شعور نیست. تاریخ سینما و به ویژه آنچه در طی سال های اخیر تجربه کرده ایم گویای این نکته است که هرجا سینماگر ما به هویت ایمانی و اعتقاد فکری خود توجه و تمرکز کرده در سینماورزی هم موفق تر بوده و هرجا چشمش به این سو و آن سوی عالم بوده کلا قافیه را باخته و نه از سینمایش چیزی در خور برون تراویده و نه از محتوایش، چراغی روشن شده. نه ساختارش درست بوده و نه متنش ارزشمند.

مگر سینماگر ما برای ادای دین به همین انقلاب و همان مردم که گفتیم، وظیفه ای برگردن خود حس نمی کند؟

سی و سه سال می گذرد و هنوز فیلم «انقلاب» و فیلم «دفاع مقدس» و فیلم «مردم» آن گونه که باید و شاید ساخته نشده، همان طور که رمان انقلاب و جنگ هم نوشته نشده!

این عین گفتار و خواسته رهبری نظام است از جماعت هنرمند که البته...!

گفتیم که حکایت غریبی است؛ اعتراف تلخ و تکان دهنده ای که سینمای ایران در این روزگار و بخصوص طی این سال ها، بیگانه ترین و دورافتاده ترین سینمای جهان با مردم قوم و سرزمین خویش بوده است و کمتر رد و نشانه ای از آیین و ملت و دیانت و هویت قومی و رسم و مرام جمعی اش در آن قابل دیدن است!

و این نشان دهنده غفلت و سوءمدیریت و انحرافی است که طی این سال ها در مسیر سینمای این کشور اثرگذاشته و باید با یک همت عالی و تدبیر متعالی، به درایت و تلاش و ایمان، اصلاح شود.

این اصلاح، لازمه ادامه حیات سینمای ایران و به راه آمدن مناسبات مختلف آن از بیراهه ای است که هم اکنون در آن قرار دارد. بدون شک!

محمد قمی