نماز سیمای مکتب و دوای تکبر

وسیله تشکر و سپاس از نعمت های الهی است, عمود و پایه دین, کلید بهشت, وسیله آزمایش و شناخت مردم و محو کننده گناهان, و پاک کننده دل و جان آدمی است

نماز، بزرگترین عبادت و مهم‌ترین سفارش همه انبیاست.

لقمان، پسرش را به نماز توصیه می‌‌کند.

حضرت عیسی در گهواره می‌گوید: خدایم مرا به نماز و زکات توصیه کرده است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز را نور چشم خود می‌داند. “قره عینی فی الصلاه”

نماز، فریضه‌ای است که خدا را به یاد انسان می‌آورد. و پیمان خدا با مردم است.

نماز، سیمای مکتب است. “الصلوه وجه دینکم”

نماز، دوای تکبر است. “والصلاه تنزیها عن الکبر”

وسیله تشکر و سپاس از نعمت‌های الهی است، عمود و پایه دین، کلید بهشت، وسیله آزمایش و شناخت مردم و محو‌کننده‌ گناهان، و پاک کننده دل و جان آدمی است.

نماز روزی پنج نوبت، با حفظ شرایط کامل نماز، در پیشگاه خدا ایستادن و نعمت‌های او را یاد کردن واز او حاجت و نیاز خواستن، همچون شستشو در نهر آبی است که آلودگی‌ها را می‌زداید. نماز، اولین سوال در قیامت است، که اگر پذیرفته نشود، کارهای دیگر هم مقبول نیست.

نماز، تنها عبادتی است که در هیچ حال از انسان ساقط نمی‌شود حتی در میدان جنگ و در شرایط اضطرار، بیماری و ...

نماز، اعلام بندگی در برابر خدا و زیر بار نرفتن در مقابل طاغوت‌ها و ستمگران است.

نماز، زنده نگه‌ داشتن آئین توحیدی حضرت ابراهیم، و سنت رسول الله و مکتب حسین بن علی علیهما السلام است.

نماز، برای عاشقان خدا، شیرین ولی برای منافقان، تلخ و سنگین است: “و انها لکبیره الا علی الخشعین”

نماز، کوبنده شیطان و مایوس کننده اوست. حضور در برابر آفریدگار است.

نماز هماهنگی با همه ذرات عالم است. جهان، محراب وسیعی است که همه کائنات، در آن به تسبیح و سجود در برابر خدا مشغول‌اند. به نماز ایستادن، همراهی با همه آفریده‌ها و فرشتگان در پرستش و ذکر پروردگار است.

در اهمیت نماز، همین بس که علی علیه السلام در میدان نبرد صفین، وامام حسین علیه السلام در ظهر عاشورا دست از جنگ کشیدند و به عشق الهی، به نماز ایستادند. شخصی به حضرت علی علیه‌السلام ایراد گرفت، امام فرمود: ما برای همین می‌جنگیم تا مردم، اهل نماز باشند. به سیدالشهدا، در زیارتنامه‌اش خطاب می‌کنیم: گواهی می‌دهم که تو نماز را بر پا داشتی. “اشهد انک قد اقمت الصلوه...”

در مشکلات و اضطراب‌ها، یاد خدای بزرگ و استمداد از او، آرام بخش‌ دل‌ها و راه‌گشای انسان درسختی‌هاست و تکیه‌گاهی است که مومنان به خدا دارند. از این رو قرآن دستور می‌دهد که به وسیله “صبر” و “نماز” از خداوند یاری بطلبید.

“واستعینوا بالصبر و الصلوه”

امام صادق علیه السلام در واپسین دم زندگی خویش، همه بستگان را جمع کرد و در وصیت خویش به آنان، اهمیت نماز را یادآور شد و فرمود:

هر که نماز را سبک بشمارد، از شفاعت ما محروم است.

مرز میان اسلام و کفر، ترک عمدی نماز است. چگونه مسلمانی است آن که رابطه خود با خدا را بریده و از نماز روی برتافته است.

رسول خدا فرمود: “من ترک الصلوه متعمدا فقد کفر” هر که عمدا نماز را ترک کند، کفر ورزیده است.

و در کلام علوی می‌خوانیم که فرمود:

“من ضیع الصلوه فهو لغیرها اضیع” کسانی که نماز را سبک شمارند و آن را تباه و ضایع سازند، غیر نماز را بیشتر ضایع خواهند ساخت.

نماز، موقعیتی است که باید در آن به خدا توجه داشت نه دیگری، و هر چه را از نظر دور داشت مگر خدا را. باید خدای را زنده و حاضر و ناظر بدانیم و احساس حضور در برابر آن خالق عظیم را در خویش، زنده نگاهداریم. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده است:

همین که انسان در نماز به غیر خدا توجه می‌کند، خداوند به او خطاب می‌‌کند: به چه کسی توجه می‌کنی؟ آیا پروردگاری جز من سراغ داری؟

آیا جز من، مراقب و ناظری در کار است؟

آیا به بخشنده‌ای جز من دل بسته‌ای ...؟

اگر توجه به من داشته باشی، من و فرشتگانم به تو توجه خواهیم کرد و ...

● نماز، سپاس نعمت

انسان، اسیر محبت دیگران است و نعمت و نیکی، انسان را به مقام سپاس و تشکر می‌کشد. اگر کسی نعمتی به ما بخشید و احسانی در حق ما کرد، با زبان و عمل، سپاسگزار او می‌شویم. ما بنده خداییم و غرق در نعمت‌‌های او، پس در هر نفسی، نه یک نعمت بلکه صدها نعمت موجود است و در این نعمت‌ها نه یک شکر، بلکه هزاران شکر لازم است. کافی است که اندکی چشم بصیرت بگشاییم و ببینیم لطف و فضل خدا را درباره خودمان، آن گاه خواهی نخواهی سپاس او خواهیم گفت. نماز، نوعی سپاس از نعمت‌های فراوان و بی‌شمار اوست.

خداوند، به ما هستی بخشید. آنچه برای زندگی مادی و معنوی لازم داشتیم، عطا کرد. هوش و عقل و استعدادمان داد. قطرات باران، برگ درختان، ماهیان دریا، پرندگان آسمان، نورخورشید و هدایت عقل و ولایت پاکان و راهنمایی وجدان را جهت سعادت ما ارزانی داشت.

اعضایی متناسب، قوایی مفید، مربیانی دلسوز، طبیعتی رام و مسخر برای ما قرار داد، تا با او بیشتر آشنا باشیم. اگر لب ما نرم نبود، توان سخن گفتن نداشتیم. اگر انگشت شست نداشتیم، حتی دکمه یقه خود را نمی‌توانستیم ببندیم.

اگر آب‌ها، شور و تلخ بود، درختان نمی‌رویید. اگر زمین جاذبه نداشت، اگر فاصله خورشید به ما نزدیک‌تر بود، اگر هنگام تولد، مکیدن را نمی‌دانستیم، اگر قدرت نطق و گویایی نداشتیم، اگر چشم‌مان نابینا بود، اگر از موهبت عقل بی‌بهره بودیم... و هزاران اگر دیگر. به تعبیر قرآن، نعمت‌های الهی، قابل شمارش نیست. آیا این همه نعمت، تشکر لازم ندارد، آیا بی‌انصافی و حق ناشناسی نیست که انسان، غرق نعمت‌های خدا باشد ولی حالت سپاس به درگاه صاحب نعمت نداشته باشد؟

نماز، تشکر از خداست که ولی نعمت ماست، هر چه داریم از اوست.

البته این سپاس، برای خدا سودی ندارد، بلکه برای خودمان مفید است و نشان معرفت ماست. همچنان که تشکر یک دانش‌آموز از معلم، بیانگر کمال و رشد فکری اوست و از تشکر او چیزی عاید معلم نمی‌شود.

چه غافل‌اند، آنان که بر سر سفره نعمت خدا، عمری می‌نشینند و یک بار هم به شکرانه این موهبت‌ها در آستان آن خدای متعال، پیشانی عبودیت و سجده شکر بر زمین نمی‌گذارند!

● ادب و آداب نماز

حضور شاکرانه و عابدانه در برابر پروردگار، دلی پاک می‌خواهد و نیتی خالص، زندگی و رفتاری خداپسندانه می‌طلبد و معرفتی عمیق و بصیرتی مکتبی. زبانی دور از گناه می‌خواهد و چهره‌ای نیالوده به نافرمانی معبود. توجه و حضور قلب در نماز، ادب لازم در این عبادت والاست. امام صادق علیه السلام فرمود: هنگام نماز از دنیا و آنچه در آن است مایوس شو، تمام هدف و توجهت به خدا باشد و یاد روزی باش که در برابر دادگاه عدل الهی قرار می‌گیری.

رعایت آداب ظاهری و باطنی شرایط صحت و قبول و کمال، عمل را مطلوب خدا می‌سازد و نماز را شایسته صعود به درگاه خدا می‌سازد.

علی محمدی تودشکی محقق و مدرس دانشگاه