جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
علم و علم آموزی در سیره نبوی (ص)
رسول اکرم (ص) در حدیثی میفرمایند: اطلبوا العلم من المهد الی اللحد یعنی در همه عمر، از گهواره تا گور در جستجو و طلب علم باشید؛ یعنی علم فصل و زمان معینی ندارد، در هر زمانی باید از این فرصت استفاده کرد. فردوسی اشاره به همین حدیث میکند و میگوید:
به گفتار پیغمبر راستگوی
ز گهواره تا گور دانش بجوی
همانطوری که حدیث اول از لحاظ افراد و از لحاظ جنس و صنف و طبقه اختصاص و محدودیت را برداشت و این فریضه را از آن نظر تعمیم داد، این حدیث از لحاظ وقت و زمان توسعه و تعمیم میدهد. ممکن است فریضه و تکلیفی از لحاظ زمان محدودیت داشته باشد و نشود هر زمانی به آن پرداخت. مثلا روزههای واجب، وقت و زمانش معین است و آن ماه مبارک رمضان است و حتی نمازهای واجب در ساعات معینی از شب نه روز باید انجام گیرد و یا مثلا موسم حج ماه ذیالحجه است. ولی فریضه علم محدود به هیچ زمانی و هیچ سن و سالی نیست و اگر وقت روزه ماه رمضان و وقت حج، ماه ذیالحجه و وقت نماز ظهر مثلا از ظهر تا نزدیک غروب است، وقت تحصیل علم از گهواره تا گور است.
در حدیثی دیگر میفرمایند: اطلبوا العلم ولو بالصین یعنی علم را جستجو و تحصیل کنید و به دست آورید ولو در چین. ولو اینکه مستلزم این باشد که به دورترین نقاط جهان مانند چین سفر کنید. ظاهرا علت اینکه نام چین برده شده است این باشد که در آن روز از چین به عنوان دورترین نقاط جهان که مردم آن روز میتوانستند به آنجاها بروند نام برده میشده و یا علت این است که در آن زمان چین به عنوان یک مهد علمی و صنعتی معروف بوده است. این حدیث میگوید تحصیل علم، جا و مکان معین ندارد، همانطوری که وقت و زمان معین هم ندارد. یک سلسله احادیث داریم در باب فضل مهاجرت و مسافرت برای علم به نقاط دوردست و حتی آیه کریمه "و من یخرج من بیته مهاجرا الی الله و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله" به مهاجرت و مسافرت در طلب علم تفسیر شده است. در یکی از احادیث معتبر، وارد شده: "لو علمتم مافی طلب العلم لطلبتموه و لو سبفک المهج و خوض التجج" یعنی اگر میدانستید در نتیجه طلب و تحصیل علم به چه سعادتهایی میرسید، به دنبال آن میرفتید ولو به اینکه خون شما در این راه ریخته شود و یا مستلزم این باشد که به دریاها وارد شوید و اقیانوسها بپیمایید.
رسول اکرم (ص) در حدیثی دیگر میفرمایند: "کلمه الحکمه ضاله المومن فحیث وجدها فهوا حق بها" یعنی حکمت گمشده مومن است و هرکس که چیزی گم کرده آن را در هر نقطه که پیدا کند معطل نمیشود و برمیدارد. "حکمت" یعنی سخن و مطلب محکم و متقن و منطقی و درست، یعنی دریافت حقیقت. هر قانون و قاعدهای که با حقیقت وفق دهد و ساخته وهم و تخیلات نباشد "حکمت" است. علی (ع) میفرماید: "الحکمه ضاله المومن فاطلبوها ولو عند المشرک تکونوا احق بها و اهله" یعنی حکمت گمشده مومن است پس آن را بجویید و بیابید هرچند در نزد یک نفر مشرک باشد. شما که مومن هستید به آن علم و حکمت سزاوارترید و شایسته آن میباشید. باز هم از این تعبیرات زیاد داریم. خلاصه همه اینها، این است که در فراگرفتن علم، یگانه شرط این است که آن علم درست و صحیح و مطابق با واقع و حقیقت باشد، شما به آن کسی که علم و حکمت را از او فرا میگیرید کار نداشته باشید.
واقعا این خود یک معمایی است که چرا بین مسلمانان این وظیفه عمومی متروک شد و فریضه شناخته نشد، چرا این دستورها اجرا نشد. البته نه هیچ زمان، زیرا که اسلام یک نهضت علمی و فرهنگی عظیم کمنظیری در جهان به وجود آورد و قرنها پرچمدار علم و فرهنگ و تمدن بشریت بود و این نهضت مدیون فرمانی بود که اسلام درباره علم صادر کرد. چگونه ممکن است دینی که اولین آیه نازل بر پیغمبرش با خواندن و نوشتن و قلم و علم و تعلم آغاز میگردد: "اقرا باسم ربک الذی خلق. خلق الانسان من علق. اقرا و ربک الاکرم. الذی علم بالقلم. علم الانسان مالم یعلم" دینی که اصل اولش توحید است و در آن اصل، تقلید و تعبد را به هیچوجه جایز نمیداند و تحقیق و تجسس را لازم میشمارد؛ چنین دینی تمدن و فرهنگ و نهضت علمی به وجود نیاورد؟! ولی در عین حال وقتی که انسان به آن دستورها و فرمانها مینگرد میبیند مخصوصا در قرون اخیر خیلی متروک مانده که نتیجهاش همین است که میبینیم.
علی محمدی تودشکی
استاد دانشگاه
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
عراق دانشگاه تهران انتخابات حسن روحانی مجلس شورای اسلامی نیکا شاکرمی دولت دولت سیزدهم چین رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی
ایران بارش باران تهران هواشناسی یسنا هلال احمر روز معلم آتش سوزی پلیس معلم سیل شهرداری تهران
سهام عدالت قیمت خودرو قیمت طلا بازار خودرو حقوق بازنشستگان قیمت دلار خودرو بانک مرکزی ایران خودرو سایپا کارگران ارز
عمو پورنگ لیلا بلوکات سریال موسیقی پردیس پورعابدینی تلویزیون عفاف و حجاب صداوسیما مسعود اسکویی سینمای ایران سینما
رژیم صهیونیستی اسرائیل فلسطین غزه آمریکا جنگ غزه روسیه حماس ترکیه نوار غزه انگلیس اوکراین
استقلال فوتبال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال تراکتور لیگ برتر جواد نکونام لیگ برتر ایران رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا
هوش مصنوعی اینستاگرام اپل گوگل تبلیغات ناسا دبی
خواب فشار خون کبد چرب