آلودگی هوا پیرتر از تهرانی هاست

آلودگی هوا سال ها است که پیوند خواهرخواندگی خود را با تهران امضا کرده است تهران در راس هشت شهر آلوده کشور قرار دارد و پس از آن شهرهای اهواز, اراک, تبریز, مشهد, شیراز, کرج و اصفهان که به دلیل شرایط جغرافیایی, تردد خودرو, میزان مصرف سوخت, اقلیم طبیعی و اقدامات انجام شده یا ناکام در کاهش آلودگی هوا, هر روز اکسیژنی را جذب می کنند که با دی اکسید گوگرد, ذرات معلق, ازن, دی اکسید نیتروژن, منواکسید کربن و بنزین غنی سازی شده است

آلودگی هوا سال ها است که پیوند خواهرخواندگی خود را با تهران امضا کرده است. تهران در راس هشت شهر آلوده کشور قرار دارد و پس از آن شهرهای اهواز، اراک، تبریز، مشهد، شیراز، کرج و اصفهان که به دلیل شرایط جغرافیایی، تردد خودرو، میزان مصرف سوخت، اقلیم طبیعی و اقدامات انجام شده یا ناکام در کاهش آلودگی هوا، هر روز اکسیژنی را جذب می کنند که با دی اکسید گوگرد، ذرات معلق، ازن، دی اکسید نیتروژن، منواکسید کربن و بنزین غنی سازی شده است. پژوهشگران محیط زیست در توضیح علت آلودگی هوا می گویند؛ «مهم ترین علت آلودگی هوا، سوزاندن سوخت های گوناگون است. مصرف سوخت در نیروگاه ها برای تولید انرژی الکتریکی و مصرف سوخت در خودروها اصلی ترین عامل آلودگی هوا است که باید گرد و غبارهای ناشی از توفان های صحرایی، گاز متان، آزاد شدن گاز رادون از زمین، آزاد شدن ترکیب های عالی فرار از درختان و منواکسید کربن ناشی از آتش سوزی در جنگل ها را به عنوان آلاینده طبیعی به این مجموعه افزود.

اما اصلی ترین آلاینده های انسانی شامل منواکسید کربن، دی اکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن، ازن، سرب، مه دود نور شیمیایی و باران های اسیدی است.»ہ نتایج تحقیقات محققان و سازمان های متولی سلامت در ایران نشان داده قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می تواند به شیوع برونشیت مزمن، ایجاد و تشدید تصلب شرائین (۱۳ درصد بیش از شرایط هوای پاک)، ناباروری مردان، بروز آپاندیسیت، شیوع دیابت نوع ۲، بیماری های تنفسی و قلبی، آسم، سوزش چشم و سرفه و ایجاد سنگینی در سینه، تحریک گلو و ریه ها، افزایش ۴۰درصدی سقط جنین، کاهش عمر طبیعی، شیوع سرماخوردگی، مرگ زودهنگام، کاهش سن بروز سکته های قلبی (به کمتر از ۵۰ سال) و کاهش تولد نوزادان پسر منجر شود. نتایج این تحقیقات که عمده نگاه خود را بر شهر تهران به عنوان آلوده ترین شهر کشور متمرکز کرده همچنین گواهی می دهد که آلودگی هوای تهران (در زمان های افزایش ذرات آلاینده هوا) به اشغال ۱۰ درصدی تخت های بیمارستانی، مرگ سالانه ۲۵۰۰ تا چهار هزار نفر از شهروندان تهرانی به دلیل استنشاق هوای آلوده و کاهش ۶۰درصدی گونه های پرنده در این شهر دامن زده است.

● استاندارد آلاینده های هوا؛ تهران رکورد جهانی را می شکند

سازمان بهداشت جهانی برای هر یک از آلاینده های هوا، حد استانداردی تعیین کرده که این ارقام، علاوه بر آنکه هرساله به سبب تغییرات جوی زمین متغیر و با کاهش همراه است، به فراخور شرایط اقلیمی و اجتماعی هر یک از شهرهای جهان نیز متغیر است. به عنوان نمونه، در سال ۲۰۰۶، استاندارد دی اکسید سولفور ۵۰ میکروگرم بر متر مکعب و دی اکسید نیتروژن ۴۰ میکروگرم بر متر مکعب تعیین شده که این رقم برای سال ۲۰۰۸ کاهش یافته که کاهش به منزله وضع قوانین سختگیرانه تر برای کنترل آلودگی هوا است. مرکز کنترل کیفیت هوا (وابسته به شهرداری تهران) نیز ارقامی را به عنوان استاندارد آلاینده های هوای شهر در نظر گرفته که برای سال های در پیش، متغیر است زیرا این استاندارد، با نگاهی خوشبینانه به اجرایی شدن سیاست ها در جهت کاهش آلودگی هوا امیدوار بوده است. جدیدترین استاندارد آلاینده های اصلی هوای تهران در نشست کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست- مورخ ۱۱ مردادماه سال جاری- و با استناد به بند (الف) ماده ۶۲ قانون برنامه چهارم توسعه مصوب شده است. (جدول ۱) با وجود این استاندارد مدون، اما گزارش های موجود نشان از آن دارد که شهر تهران سال ها است که به هیچ استاندارد و قانونی قائل نبوده و در تولید هوای آلوده، هر آنچه می تواند، انجام می دهد.

جدول ۲ کیفیت هوای تهران در چهار سال ۸۴ ، ۸۵ ، ۸۶ و ۸۷ را نشان می دهد و این کیفیت در حالی است که به گفته دکتر یوسف رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا، چنانچه شاخص آلودگی هوا- PSI- بین صفر تا ۵۰ باشد، هوا پاک بوده و ۵۰ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۰ تا ۲۰۰ هوای ناسالم، ۲۰۰ تا ۳۰۰ هوای بسیار ناسالم و بالاتر از ۳۰۰ شرایط خطرناک را اعلام می کند. روز ۱۶ تیرماه سال جاری شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران اعلام کرد؛ «شاخص آلودگی هوای تهران امروز به ۲۴۷ PSI رسید.» این گزارش میزان غلظت آلاینده ذرات معلق را در روز ۱۶ تیرماه بیش از ۹۰۰ میکروگرم بر متر مکعب اعلام کرد که استانداردها از رقمی کمتر از ۱۰۰ میکروگرم بر متر مکعب سخن می گویند. رشیدی در روزهای پایانی سال ۸۷ اعلام کرد؛ «سالانه حدود دو میلیون و ۲۸۹ هزار و ۷۶۲ تن انواع آلاینده ها از منابع متحرک به هوای تهران وارد می شود که این رقم حدود یک میلیون و ۹۷۶ هزار تن منواکسید کربن، ۲۱ هزار تن ذرات معلق، بیش از ۱۰۵ هزار تن اکسیدهای ازت و ۱۸۰ هزار تن هیدروکربن را شامل می شود.»

● سیمای آمد و رفت شهر تهران

کلانشهر تهران که ۱۲ میلیون ساکن روزانه دارد و هرروزه حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو در این شهر تردد می کنند، اتفاقاً بیش از سایر شهرهای آلوده کشور در نقطه توجه متولیان کنترل آلودگی هوا قرار دارد. تهران بیشترین میزان مصرف سوخت و انرژی را به خود اختصاص داده و به استناد گزارش آذرماه ۸۸ شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، از مجموع ۶۳ میلیون لیتر بنزین مصرفی کشور در هر روز، حدود ۱۴ میلیون لیتر سهم روزانه تهران است؛ سیاست هایی که تاکنون در جهت کاهش آلودگی هوای تهران به تصویب و اجرا رسیده اما هنوز هدف کاهش آلودگی هوا را محقق نکرده چرا که غیر از سیاست های دولت، توجه شهروندان به اهمیت کاهش و کنترل آلودگی هوا نیز موثر است که به نظر می رسد شهروندان تهرانی، هنوز اهمیت کاهش آلودگی هوا و لذت استنشاق هوای پاکیزه را در اولویت قدم های خود برای دستیابی به زندگی بهتر قرار نداده اند. ورود روزانه ۱۵۰۰ خودروی جدید به شهر تهران، نشان از تقاضای بالا برای استفاده از خودروی شخصی به جای بهره مندی از شبکه حمل و نقل عمومی دارد. حجت الله بهروز مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران تیرماه امسال گزارش داد از مجموع ۴۹۴ هزار و ۹۷۰ خودرویی که به صورت غیرمجاز به محدوده طرح ترافیک وارد شده اند، پلیس راهور فقط توان ثبت ۱۰درصد از ترددهای غیرمجاز در این محدوده را داشته که این خبر نشان از کمبود نیروی امنیتی برای کنترل تخلف ترافیکی شهروندان و کم توجهی به قوانین ترافیکی شهر دارد.

از سویی، شهروندان تهرانی برخلاف ساکنان شهرهای سایر کشورها هنوز فضایی برای فرهنگ استفاده از اتوبوس و مترو در ذهن خود باز نکرده اند و ورود سالانه ۵۰۰ هزار خودرو به شهر تهران که هرکدام سالانه یک تن آلودگی در هوا تولید می کنند، گویای این واقعیت است که اغلب تهران نشین ها هنوز استفاده از حمل و نقل عمومی را مختص دهک کم درآمد جامعه می دانند و آمد و رفت با خودروی شخصی را گزینه یی برای محک طبقه اقتصادی به شمار می آورند. اما در کنار این منظر، شبکه حمل و نقل عمومی شهر تهران را هم هنوز نمی توان «تکمیل و کافی» قلمداد کرد. در حالی که قانون توسعه حمل و نقل عمومی تاکید داشته که سهم مترو باید به ۳۰ درصد و سهم اتوبوس به ۲۵ درصد افزایش یابد و طرح جامع ترافیک تهران که افق ۱۴۰۴ را مدنظر قرار داده، هم موکد کرده که سهم قطار شهری در حمل و نقل عمومی باید به ۳۰ درصد، اتوبوسرانی ۲۲ درصد، مینی بوسرانی سه درصد، ون پنج درصد، تاکسی ۱۵ درصد، موتورسیکلت سه درصد و سواری به ۲۲ درصد افزایش و تغییر یابد، اما هم اکنون در شهری که روزانه، بار ۱۵ میلیون سفر درون شهری- در قالب ۱۹ میلیون جابه جایی- را تحمل می کند، فقط ۷۵۰۰ دستگاه اتوبوس، دو خط دائمی مترو، ۱۷۶۸ دستگاه مینی بوس و ۹۵ هزار دستگاه تاکسی فعال است که حتی بدون احتساب ظرفیت هر دستگاه از خودروهای شبکه حمل و نقل عمومی هم می توان به این باور یقین پیدا کرد که «شبکه حمل و نقل عمومی شهر تهران از حد ناکافی هم چندین پله پایین تر قرار دارد».

در صورت احتساب ظرفیت خودروهای این شبکه اما نتایج ناامیدی تا ۱۰۰درصد هم پیش می رود؛ بنا بر استانداردهای ترافیک و حمل و نقل عمومی، به ازای هزار نفر جمعیت باید یک دستگاه اتوبوس فعال باشد و در واقع در شهر تهران باید روزانه ۱۲ هزار اتوبوس در حال تردد باشند. اما از تعداد ۷۵۰۰ دستگاه موجود هم که سهمی معادل ۲/۱۷ درصد از حمل و نقل عمومی را برعهده دارد حدود ۷۰۰ دستگاه بیش از ۱۰ سال عمر داشته که بنا بر بند ۴ مصوبه سال ۸۷ ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت، هر اتوبوس با عمر ۱۰ سال فعالیت باید در رده خودروی فرسوده قرار گرفته و برای جایگزینی آن اقدام شود ،علاوه بر آنکه در هر شبانه روز حدود ۹۰۰ اتوبوس گازسوز که امکان سوخت گیری پیدا نکرده اند، ۵۰۰ هزار مسافر را در سطح شهر معطل می گذارند. (بنا بر گزارش های رسمی، هر دستگاه اتوبوس روزانه ۵۵۰ مسافر را به مقصد می رساند) اظهارات متولیان تایید می کند تمام مینی بوس های در حال تردد در شهر تهران فرسوده اند و عمری بیش از ۱۵ سال دارند. همچنین از ۹۵ هزار دستگاه تاکسی فعال در شهر که هر کدام روزانه ۱۵۰ مسافر را منتقل می کنند و سهمی حدود ۲۵ درصد در حمل و نقل عمومی شهر دارند، هر روز هزار دستگاه به دلیل اسقاطی بودن از رده فعالیت خارج می شوند که ۱۵۰ هزار مسافر هم به این گونه از رسیدن به مقصد با بهره گیری از شبکه حمل و نقل عمومی محروم می مانند. تعداد ناکافی واگن های مترو از جملات مورد تاکید شهردار تهران بوده و هست که متروی تهران هم باید بار سفر روزانه یک میلیون و ۷۰۰ هزار مسافر را به دوش کشد. توصیفی اینچنین از سیمای شبکه حمل و نقل عمومی تهران شاید چاره یی باقی نمی گذارد که بیش از نیمی از سفرهای درون شهری با خودروی شخصی انجام شود.

● سهم آلایندگی خودروها در تهران

بند ۴ مصوبه سال ۸۷ ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت، سن فرسودگی خودروها را چنین اعلام کرده است؛ «سواری شخصی ۲۵ سال، سواری دولتی ۱۵ سال، تاکسی (سواری و ون) ۱۰ سال، مینی بوس و میدی بوس ۱۵ سال، اتوبوس (درون شهری) ۱۰ سال، اتوبوس (بین شهری) ۱۵ سال، کامیون و کشنده ۲۵ سال، وانت ۱۵ سال، موتورسیکلت ۱۰ سال، سایر وسایل نقلیه و باری ۲۵ سال.» قانون توسعه حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت نیز تاکید داشته خودروهای فرسوده کشور باید تا پایان سال ۹۰ از رده خارج شوند. اما اطلاعیه هفته گذشته ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت مبنی بر آغاز طرح نقدی از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تولید ۱۳۵۳ تا ۱۳۶۴ و قبل از ۱۳۵۲ نشان از آن دارد که مصوبه این ستاد هنوز با جدیت مورد توجه قرار نگرفته و در میان خودروهای در حال تردد می توانیم بسیار بیابیم که سن فرسودگی را پشت سر گذاشته و خط قرمز مرگ را هم سال ها است که رد کرده اند. نتایج تحقیقات سه دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران و شهید بهشتی در سال ۸۷ نشان می دهد از سه میلیون و ۳۰۰ هزار خودروی در حال تردد در شهر تهران (در سال نامبرده)، یک میلیون و ۸۰۰ هزار خودرو استاندارد بوده و یک میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو فاقد استاندارد هستند. شرکت کنترل کیفیت هوا سال ۸۷ گزارش داد خودروهای در حال تردد در تهران روزانه حدود چهار هزار و ۴۰۰ تن و سالانه یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن آلاینده تولید می کنند و بیشترین سهم از آلودگی هوای تهران متعلق به خودروهای تولیدشده قبل از سال ۱۳۸۰ است که تا سال ۸۰، هیچ استاندارد مدونی برای تولید خودروها در کشور وجود نداشته است. گزارش ها اعلام می کند خودروهای تولیدشده پیش از سال ۱۳۸۰، که هم اکنون نیز در حال تردد هستند، در هر کیلومتر حرکت ۳۰ تا ۷۰ گرم آلودگی تولید کرده و ۱۵ تا ۵۰ برابر خودروهای برخوردار از استاندارد زیست محیطی، در آلوده کردن هوای تهران نقش دارند. (جدول ۳)

● وارونگی هوا به انتظار نشسته است

وارونگی هوا هر سال بر تهران سایه می اندازد. گرچه منابع دولتی مدت زمان وارونگی هوای تهران را ۵۰ روز اعلام کرده اند اما گزارش پنج ساله ایستگاه سنجش آلودگی هوای مهرآباد، میانگین مدت زمان وارونگی سالانه در تهران را ۱۳۹ روز برآورد کرده که این رقم در فصل بهار ۵۷ روز، تابستان ۶۱/۲ روز، پاییز ۵۸ روز و زمستان ۶۱/۲ روز گزارش شده است. رشیدی در تعریف وارونگی دما - اینورژن - می گوید؛ «زمانی که هوای سرد در لایه های پایین باقی مانده و جبهه یی از هوای گرم روی آن باقی بماند و امکان جابه جایی هوا هم وجود نداشته باشد، وارونگی هوا اتفاق افتاده که شهر تهران، پتانسیل چنین وضعیتی را به خصوص در ماه های سرد سال دارد.» در زمان وارونگی دما، میزان آلودگی هوا شدت می یابد و از آنجا که این پدیده مختص یک روز یا یک ماه از سال نیست، تهران هر ساله در روزهای متناوب میزبان این پدیده بوده است.

● خسارت آلودگی هوای تهران

بانک جهانی، سال ۱۹۹۹ برای بررسی وضعیت آلودگی هوا در کشورهای مختلف، آلایندگی هوای سه هزار و ۲۲۶ شهر با جمعیت بیش از ۱۰۰ هزار نفر را مورد بررسی قرار داد. در آن زمان میانگین سالانه ذرات معلق - به عنوان یکی از آلاینده های مهم - ۷۱ میکروگرم بر متر مکعب برآورد شد که شهر تهران با در نظر گرفتن میزان این آلاینده، رتبه ۱۱۹ را در بررسی بانک جهانی به خود اختصاص داد. اما در بررسی دیگری که سال ۲۰۰۵ و توسط همین نهاد بین المللی انجام شد، میزان خسارت ناشی از چهار آلاینده منواکسیدکربن، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگود و ذرات معلق در کل کشور سالانه هشت میلیارد دلار و میزان خسارت ناشی از آلاینده ذرات معلق در ایران یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار برآورد شد. این گزارش، میزان آلاینده های هوای تهران را ۲/۸ برابر استانداردهای جهانی اعلام کرد.

● قوانین قدیم، قوانین جدید

سابقه نخستین تصمیم برای کاهش آلودگی هوای تهران به سال ۱۳۵۴ شمسی بازمی گردد که ۲۹ تیرماه آن سال، قانونی با ۳۸ ماده و ۹ تبصره در مجلس شورای ملی وقت و با تاکید بر تدوین استاندارد آلودگی هوا توسط سازمان حفاظت محیط زیست، جلوگیری از تردد خودروها و فعالیت منابع ثابت آلاینده هوا، عدم شماره گذاری خودروهای آلاینده، اخذ گواهینامه مخصوص میزان آلایندگی خودروها و...» با امضای عبدالله ریاضی - رئیس وقت مجلس - مصوب و اجرایی شد. تا سال ۱۳۷۴ شمسی، هیچ تصمیم جدیدی برای مقابله با آلودگی هوا اتخاذ نشد تا اینکه مجلس چهارم شورای اسلامی در سوم اردیبهشت ماه سال ۷۴، قانونی با ۳۶ ماده و ۱۴ تبصره با امضای علی اکبر ناطق نوری - رئیس وقت مجلس - به تصویب رساند و در این زمان که سال آغازین اجرای برنامه دوم توسعه هم شمرده می شد، در این قانون و در بند ب تبصره ۸۲ برنامه دوم توسعه، دولت مکلف شد آلودگی هوای شهر تهران را در سال پایانی این برنامه (۱۳۷۸) به سطح استاندارد برساند.

این تاکید در قانون برنامه سوم (۸۳ - ۷۹) و ماده ۶۲ برنامه چهارم (۸۸ - ۸۴) هم تکرار شد. اما این تاکیدات تا امروز و با نگاه خوشبینانه، شاید تا ۳۰ درصد محقق شده است زیرا در این مفاد قانونی، تکالیف بسیاری موکد شده که از جمله؛ «خروج و ممنوعیت تردد تمام خودروهای فرسوده تا پایان برنامه چهارم توسعه (که تاکنون از مجموع دو میلیون خودروی فرسوده کشور فقط ۵۰۰ هزار دستگاه از رده خارج شده است) و خروج صنایع آلاینده تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری شهر تهران (با وجود آنکه می توانست آلودگی هوای تهران را تا حد ۴۰ درصد کاهش دهد. اما این تکلیف هم با مصوبه ۱۶ آذرماه سال جاری هیات دولت مبنی بر لغو ممنوعیت احداث صنایع در محدوده ۱۲۰ کیلومتری تهران به گونه یی رسمی نادیده گرفته شد)» بوده است و گزارش های وصول شده، نشان از تحقق نیافتن کامل تمامی تکالیف دارد.

● خسارات جانی قابل انکار نیست

با وجود حجم انبوه گزارش های رسمی و مستقل سازمان های متولی و کارشناسان صاحب نظر در کنترل آلودگی هوا و تبعات ناشی از آن، وزارت بهداشت تمام گزارش ها و آمارهای مرتبط با بار خسارات وارد شده بر سلامت شهروندان تهرانی را تایید نمی کند. رشیدی در گفت وگو با «اعتماد» می گوید؛ «وزارت بهداشت طبق قانون وظیفه حفظ بهداشت و سلامت جامعه را بر عهده دارد و هوا هم بخشی از بهداشت است. کوتاهی این وزارتخانه در تمام این سال ها این بوده که باید به عنوان مدعی نسبت به آسیب به سلامت شهروندان وارد می شده. از سویی، این وزارتخانه متولی تدوین میزان خسارات وارد بر سلامتی جمعیت کشور از بابت استنشاق هوای آلوده بوده است.» وزارت بهداشت نه تنها در طول پنج سال گذشته، گزارش ها و آمارهای مربوط از سایر سازمان ها را نپذیرفته بلکه به دفعات وعده ارائه گزارش از تاثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان را داده اما این وعده تاکنون محقق نشده و هیچ گزارشی از سوی این وزارتخانه در اختیار سازمان های متولی کنترل آلودگی هوا و ترافیک شهر تهران قرار نگرفته است.

خودداری وزارت بهداشت از ارائه گزارش در باب تاثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان و حتی بی پاسخ گذاشتن درخواست کمیسیون اصل ۹۰ مجلس برای ارائه گزارش آماری از میزان تاثیر آلاینده ها در سال ۸۷ در حالی است که اخبار خبرگزاری های رسمی کشور در زمان اوج آلودگی هوای تهران، به اتفاق از افزایش پنج تا ۱۵ برابری مراجعات به اورژانس مراکز درمانی شهر تهران خبر داده است. فراکسیون محیط زیست مجلس هم، بهمن ماه سال ۸۷ با ارائه گزارشی از آمار مرگ و میر بر اثر استشمام آلاینده های معلق در هوا در سال های ۸۴ ، ۸۵ و ۸۶، از مرگ ۱۴۰۰ نفر در ماه و ۱۶ هزار نفر در سال خبر داد و آمار مرگ بر اثر استنشاق هوای آلوده به سایر آلاینده ها در سه سال نامبرده را هفت هزار نفر در ماه اعلام کرد. آخرین تحقیق انجام شده درباره ارتباط آلودگی هوا و مرگ و میر در شهر تهران، پژوهشی است که دکتر منوچهر فرج زاده - استاد دانشگاه تربیت مدرس - به همراه همکاران خود در تابستان سال ۸۸ انجام داده و در این تحقیق از داده های مربوط به گزارش های مرگ و میر و آلودگی هوا طی سال های ۱۳۸۴ - ۱۳۸۱ استفاده کرده است. محققان این پژوهش به این نتیجه دست یافته اند که؛

۱) مناطق مرکزی تهران (۶ ، ۷ ، ۱۰ ، ۱۱ و ۱۲) از بیشترین میزان آلودگی هوا برخوردار بوده و در نتیجه، بیشترین موارد مرگ ناشی از آلودگی هوا در این مناطق اتفاق می افتد و در مقابل، مناطق شمالی و جنوبی تهران (۱ ، ۲ ، ۲۱ و ۲۲) کمترین میزان آلودگی را دارند.

۲) بیشترین موارد مرگ ناشی از آلودگی هوا در شهر تهران، در ماه های مهر، آبان، دی و بهمن اتفاق می افتد.

۳) در این تحقیق که به نتایج مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست استناد کرده، ۷۰ درصد موارد مرگ در تهران، ناشی از مشکلات قلبی و تنفسی گزارش شده که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با آلودگی هوای شهر دارد.

۴) آمار مندرج در این مطالعه نشان می دهد در فاصله سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ ، ۵/۳۸ درصد از موارد مرگ در تهران به علت بیماری قلبی، ۵/۴ درصد به دلیل بیماری تنفسی و ۹/۴ درصد به علت سکته مغزی بوده که پژوهشگران این تحقیق، بروز هر سه علت را با آلودگی هوای شهر مرتبط دانسته اند.

اما سابقه واکنش وزارت بهداشت نسبت به اخبار سایر سازمان ها از تاثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان تهران، به آذرماه سال ۸۷ بازمی گردد. زمانی که مشاور محیط زیست شهردار تهران از فوت ۸۹ شهروند تهرانی بر اثر آلودگی هوا و ظرف یک هفته خبر داد. روابط عمومی وزارت بهداشت در پاسخ به این خبر اعلام کرد؛ «شهرداری تهران در جایگاه اعلام این آمار نیست.» در پی این اظهارنظر، معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت هم گفت؛ «وزارت بهداشت هیچ مسوولیت قانونی در زمینه آلودگی هوا ندارد و صرفاً هر زمان که سازمان حفاظت محیط زیست وضع آلودگی هوا را در حالت اضطرار اعلام کند، وزارت بهداشت پس از تشخیص مضر بودن این میزان آلودگی، برای سلامت مردم موضوع را به وزارت کشور و نیروی انتظامی اعلام خواهد کرد تا آنها محدودیت های لازم را اعمال کنند.» این اظهارنظر، پاسخ معاون بررسی آلودگی هوای سازمان حفاظت محیط زیست را در پی داشت که متولی اصلی اعلام وضعیت آلودگی هوا را وزارت بهداشت معرفی کرد.

تنها پس از این اظهار نظر بود که شیدا ملک افضلی - رئیس اداره کنترل آلودگی هوای وزارت بهداشت - تیرماه سال جاری و در نشست کمیته اضطرار آلودگی هوا، بدون هیچ اشاره یی به مطالعات وزارت بهداشت و صرفاً با استناد به گزارش سال ۱۹۹۹ بانک جهانی اذعان داشت؛ «آلودگی هوای تهران، آمار بیماری های قلبی و تنفسی را چنان افزایش داده که این شهر، بالاترین رتبه از این حیث را در میان سایر شهرهای منطقه مدیترانه شرقی از آن خود کرده است.» وی البته با ارائه رقمی از تعداد ماموریت های سال ۸۶ اورژانس تهران، به گزارش سایر نهادهای دست اندرکار پیگیری کیفیت آلودگی هوای تهران که از سوی وزارت بهداشت تکذیب شده بود، به گونه یی ضمنی مهر تایید زد؛ «سال ۸۶، اورژانس تهران ۴۱ هزار ماموریت برای حملات قلبی و ۱۷ هزار و ۵۰۰ ماموریت برای حملات تنفسی شهروندان تهرانی انجام داد.»

● پایان...

آمار و ارقام این گزارش بارها از رسانه های جمعی اعلام شده و مسوولان هم نسبت به تبعات ناشی از افزایش آلودگی هوا و اثرات آن بر سلامت شهروندان هشدار داده اند. اما حساسیت ها ظاهراً آنچنان رنگ باخته که حتی اعلام اینکه خسارت هشت میلیارد دلاری سالانه از بابت آلودگی هوای ایران ۸/۲ درصد از بودجه سال ۸۸ کشور (۲۷۹ میلیارد دلار) و ۵/۲ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور (۳۲۰ میلیارد دلار) را شامل می شود هم باعث شگفتی نمی شود. اما هیچ متوجه شده ایم که عمر آلودگی هوا طولانی تر از عمر شهروندان تهران است؟

پی نوشت؛ ہ روزنامه اعتماد ۲۷ آذر ۱۳۸۶

بنفشه سام گیس