فروش هنر در کلاس های آموزشی

بررسی وضعیت آموزشگاه های موسیقی و میزان تاثیرشان در گستردگی این هنر

آموزشگاه‌‌ها تاثیر چندانی در گسترش و آموزش موسیقی ندارند. این حرف را بسیاری از اهل فن به خوبی درک می‌کنند. اگر پای حرف اساتید بزرگ موسیقی بنشینید، می‌بینید که آنها معتقدند در آموزشگاه‌ها، آموزش موسیقی با دلسوزی همراه نیست

همه چیز از دوره ناصرالدین شاه قاجار شروع شد. زمانی که در سال ۱۲۴۷«آلفرد ژان باتیست لومر»، معاون هنگ اول گارد پیاده نظام فرانسه، برای آموزش موزیک نظامی به ایران آمد. مدرسه موزیک نظام، در سال ۱۲۳۵ شمسی توسط دو کارشناس فرانسوی موسیقی به نام‌های «بوسکه» و «ریون» تاسیس شده بود. اما با آمدن لومر به ایران و استخدامش در دولت ایران در سال ۱۲۴۹، رسما شعبه موزیک نظام در واحدهای تابع مدرسه دارالفنون تاسیس شد. این شعبه به مدرسه موزیک نظام شهرت یافت و اولین جایی در ایران است که موسیقی در آن به صورت کلاسیک تدریس می شد. به پیشنهاد لومر، دوره‌های ۶ ساله ای برای مدرسه در نظر گرفته شد که در آن درس‌های فارسی، حساب، تاریخ، موسیقی نظری، زبان فرانسه، جغرافیا، آموزش یک ساز بادی، آشنایی با آهنگسازی نظامی، سازشناسی یک ساز تخصصی، هارمونی، پیانو، ارکستراسیون و کمپوزیسیون تدریس می‌شد. همین ماجرا، شروع موسیقی آموزشگاهی در ایران بود. این مدرسه تا سال ۱۲۸۸ شمسی به حیاتش ادامه داد تا اینکه با مرگ لومر، دسته موزیک نظام و مدرسه موزیک تعطیل شدند. اما یک سال بعد توسط «غلامرضا خان سالار معزز» و بعد از آن «نصرالله خان مین باشیان»، کارش را دنبال کرد. در سال ۱۲۹۷ این شعبه، از مدرسه دارالفنون جدا شد و رسما به عنوان یک مدرسه مستقل زیر نظر وزارت معارف گسترش پیدا کرد که دیگر فقط نظامی‌ها در آن نبودند. تعداد شاگردان آزاد غیر نظامی این مدرسه، بسیار بیشتر از نظامی‌ها بود. در سال ۱۳۰۰ که «اداره کل موزیک» در ارتش نوین ایجاد شد، مین باشیان، رئیس مدرسه موزیک که قبلا ریاست موزیک قشون را نیز بر عهده داشت برای ریاست اداره کل موزیک و ریاست مدرسه موزیک انتخاب شد. اما در سال ۱۳۰۷ که اشتغال کارکنان دولت در دو سازمان ممنوع شد، سرتیپ مین باشیان مجبور شد میان مدرسه موزیک و ارتش یکی را انتخاب کند که او ارتش را انتخاب کرد! بعد از آن «علینقی وزیری» که تازه از فرنگ برگشته بود به ریاست مدرسه موزیک برگزیده شد و نام «مدرسه موزیک» به «مدرسه موسیقی دولتی» تبدیل شد. در واقع بسیاری، وزیری را پایه‌گذار موسیقی آموزشگاهی در ایران می دانند. کسی که آموزش موسیقی را از حالت سینه به سینه به آموزش از روی نت تغییر داد. بعد از آن به مرور زمان نام مدرسه موسیقی به «هنرستان موسیقی» تغییر کرد. در این هنرستان، موسیقی ایرانی و غربی در کنار هم تدریس می‌شد.

● موسیقی در عصر جدید

امروزه یکی از راه‌های آموزش موسیقی، آموزشگاه‌ها هستند. اما در این میان هنوز هم جدل میان سنتی‌ها و مدرن‌ها وجود دارد. کسانی که می‌گویند تنها شیوه آموزش موسیقی سینه به سینه است و کسانی که متد علینقی خان وزیری را توتیای چشم کرده‌اند و فقط به شیوه نت‌نگاری معتقدند. هر چه که هست، آموزش موسیقی دارد راه خودش را ادامه می‌دهد. تا قبل از دو سال پیش که دادن مجوز آموزشگاه‌های آزاد موسیقی، آزاد(!) بود، این آموزشگا‌ها به صورت قارچ گونه‌ای از هر طرفی سر در آوردند. آنقدر این روند ادامه پیدا کرد که حتی صدای بزرگان موسیقی را هم در آورد. حتی حسن ناهید در ابتدای آن سال‌هایی که این روند رو به رشد شروع شده بود در مصاحبه‌ای از اوضاع صدور مجوز آموزشگاه‌های موسیقی گله کرد در آن سال‌ها تاسیس آموزشگاه موسیقی در واقع یک روش برای تشکیل یک ممر درآمد بود. در واقع اینطور شده بود که به قول حسن ناهید هر جوان بیست ساله‌ای می‌توانست مجوز تاسیس آموزشگاه موسیقی بگیرد. آموزشگاه‌ها معمولا آنقدر غیراستاندارد بودند که حتی صدای مشتری‌ها را هم در آوردند. بیشتر این آموزشگا‌ها فاقد کتاب‌ها و نوارهای آموزشی بودند و تهیه‌اش به‌عهده خود هنرجو بود. فضاهای کلاس‌های آموزشی معمولا فاقد آکوستیک ابتدایی(موکت یا چوب) بود. نور کافی نداشتند و تعداد کلاس‌هایشان هم کافی نبود. ولی بر خلاف همه این کاستی‌ها، هزینه کلاس‌ها اندکی بالا بود. به گفته بسیاری از اهل فن کسانی که در این آموزشگاه‌ها مشغول به تدریس می‌شوند، استخدام‌شان رابطه‌ای است. یعنی مسئول آموزشگاه برای تاسیس کلاس از چند نفر از آشنایانش که با موسیقی آشنایی دارند برای تدریس کلاس‌ها دعوت می‌کند. در اوایل دهه ۸۰ به این طرف تا سال‌های اواخر دهه، نظارت‌ها بر آموزشگاه‌ها آنقدر اندک بود که باعث به‌وجود آمدن این اتفاقات شد. اما اگر پای صحبت اساتید موسیقی بنشینید قطعا می‌شنوید که خوشحالند از اینکه دیگر دوسالی می‌شود وزارت ارشاد به آموزشگاه‌های موسیقی مجوز نمی‌دهد. نظارت‌ها بیشتر شده و چند آموزشگاه متخلف هم پلمب شده‌اند. گرچه ما هنوز تبعات همان عدم نظارت‌ها را می‌بینیم!

● شهریه‌ها

موضوع مهمی که درباره آموزشگاه‌ها مطرح می‌شود، هزینه آنهاست. طبق مصوبه مرکز آموزش و توسعه فعالیت‌های فرهنگی و هنری وزارت ارشاد، شهریه آموزشگاه‌ها در سال ۱۳۹۱ در جدول بالا مشخص شده است. زمانی هم که برای هر جلسه کلاس در نظر گرفته شده است، حداقل ۲۰ دقیقه است. ولی اگر به کلاس‌ها مراجعه کنید حتما می‌بینید که اغلب اساتید هر کلاسی را طی ۱۵دقیقه، تمام می‌کنند. البته آموزشگاه‌ها بسته به سابقه‌شان، مبلغ دریافتی‌شان و زمان کلاس‌شان فرق می‌کند. قرار بر این است که هر موسسه‌ای هر هفته بین ۲۰ دقیقه تا یک‌ساعت زمان به هر هنرجو اختصاص دهد. هر ترم هم دو ماه است. البته این هزینه‌ها برای کلاس‌های عمومی و خصوصی فرق می‌کند.

● مربی‌ها

یکی دیگر از مشکلات آموزشگاه‌ها استخدام مربیان است. اگر اهل موسیقی باشید و بخواهید یکی از سازها را یاد بگیرید، سعی کنید به آموزشگاهی مراجعه کنید که از اعتبارخوبی برخوردار باشد. در بسیاری از موسسه‌های تازه‌تاسیس، اساتیدی مشغول به کار می‌شوند که از حداقل‌های علم موسیقی برخوردارند و کسانی هستند که می‌توان گفت حتی لیسانس موسیقی هم ندارند. ولی وقتی اعتراض به آموزشگاه‌ها و طریقه آموزش‌شان بالا گرفت مصوبات جدیدی هم طرح شد که باعث ساماندهی این آموزشگاه‌ها شد.گرچه هنوز هم هستند موسساتی که از زیر این قوانین در می‌روند و کار خودشان را می‌کنند. طبق مصوبه وزارت ارشاد مربیانی که در آموزشگا‌های موسیقی استخدام می‌شوند باید حتما لیسانس موسیقی داشته باشند و در کنارش کارت مربیگری از ارشاد اخذ کرده باشند. این کارت‌های مربیگری در پی یک آزمون از میان لیسانسه‌های رشته موسیقی به افراد داده می‌شود. یعنی کسانی که در این رشته تحصیل کرده‌اند و معدل زیر ۱۶ کسب کرده‌اند در آزمونی که وزارت ارشاد برگزار می‌کند، شرکت می‌کنند و کارت مربیگری می‌گیرند. کسانی که معدل‌شان بالای ۱۶ است بدون آزمون این کارت را می‌گیرند و مجازند که در آموزشگاه‌ها تدریس کنند. این قوانین باعث ساماندهی اساتید آموزشگاه‌ها شده است.

● تدریس خصوصی

حتما این جمله را شنیده‌اید که آموزشگاه‌‌ها تاثیر چندانی در گسترش و آموزش موسیقی ندارند. این حرف را بسیاری از اهل فن به خوبی درک می‌کنند. اگر پای حرف اساتید بزرگ موسیقی بنشینید می‌بینید که آنها معتقدند در آموزشگاه‌ها، آموزش موسیقی با دلسوزی همراه نیست. این افراد معتقدند این آموزشگاه‌ها فقط جایی برای کسب درآمد است و علمی به هنرجو نمی‌دهد. اما در میان این آموزشگاه‌ها، کسانی هستند که به صورت خصوصی و در خانه به کار تدریس مشغولند. کسانی که هزینه کلاس‌شان بیشتر از هزینه آموزشگاه‌هاست و نوع تدریس‌شان هم بهتر و سختگیرانه‌تر است. درباره این افراد آمار دقیقی در دست نیست ولی می‌توان گفت اینها همان‌هایی هستند که معتقدند موسیقی سینه به سینه باید گسترده شود، نه در آموزشگاه و از میان نتها. گرچه یکی از عمده مشکلات کلاس‌های آموزشی، متد قدیمی آنهاست که هنوز هم که هنوز است از کتاب‌های هنرستان استفاده می‌کنند. کتاب‌هایی که یکی از مشکلات اصلی‌شان عدم به‌روز بودن‌شان است.