تراموای تاریخی شهرری

در محوطه مترو شهرری یکی از نماد‌ها و نشانه‌های ارتباط و تعامل ساکنان شهرری و تهران قدیم با درخششی دوباره، این منطقه از ایران را به‌مهمانی خاطرات تاریخی دور می‌برد.
نخستین …

در محوطه مترو شهرری یکی از نماد‌ها و نشانه‌های ارتباط و تعامل ساکنان شهرری و تهران قدیم با درخششی دوباره، این منطقه از ایران را به‌مهمانی خاطرات تاریخی دور می‌برد.

نخستین خط آهن ایران، در مسیر تهران ‌شهرری راه افتاد. در دی ماه سال ۱۲۵۶ خورشیدی بود که امتیاز آن را «مسیو بواتال» فرانسوی از ناصرالدین‌شاه گرفت. در آن زمان با ماشین دودی نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر سالانه به زیارت حرم حضرت عبدالعظیم(ع) مشرف می‌شدند. این امر «بواتال»‌را به فکر احداث راه‌آهن تهران شاه عبدالعظیم (ع) انداخت. نقطه ابتدایی این خط، میدان قیام فعلی و انتهای آن نزدیک بقعه حضرت شاه عبدالعظیم حسنی(ع) بود.ماشین‌هایی که در این خط به کار افتادند ترن نداشتند و در دارالخلافه به آنها ماشین دودی می‌گفتند. بواتال براساس این امتیاز با چند مهندس بلژیکی، شرکت راه آهن و تراموای ایران را تاسیس کرد. این شرکت وظیفه داشت برنامه وسیعی را برای راه‌اندازی شبکه خط آهن و تراموای سراسری در ایران اجرا کند اما در عمل کاری صورت نگرفت. خط آهن (ماشین دودی) که برقرار شد، مردم دسته دسته برای تماشای این پدیده می‌آمدند ولی کسی حاضر به سوار شدن نبود!

بنابراین بازار تراموا بی‌رونق و کساد بود. شرکت یاد شده جریان را به اطلاع ناصرالدین شاه رسانید او نیز برای استقبال مردم دستور داد تا عده‌ای افراد سرشناس مثل سرداران و سپهسالاران همراه وی با ماشین دودی به حرم حضرت عبدالعظیم (ع) مشرف شوند. مشهور است از ترس، تعدادی از ملتزمین زیرلب ذکر گفته و عده‌ای نیز کفن به گردن انداخته بودند.

ماشین دودی از ۳۰ واگن با چند قسمت تشکیل می‌شد. بخش اول لوکوموتیو یا آتشخانه بودکه هدایت قطار در انجام صورت می‌گرفت.واگن حدودا ۱۰ متری، سه بخش داشت؛ قسمت اول آبدارخانه شاهی که از مسافرانش با چای و قلیان پذیرایی می‌کرد. قسمت دوم، مخصوص رجال تراز اول و صدراعظم وقت بود و قسمت سوم به شاه و شاهزادگان قاجار اختصاص داشت.

اما واگن دیگری ویژه علما و وزرای تراز اول در دو بخش طراحی شده بود و یکی از واگن‌ها نیز مخصوص بانوانی بود که جدا از مردان مسافرت می‌کردند و علاوه بر ۸ واگن مخصوص حمل بار و کالاهای تجاری ۸ واگن نیز برای مردم عادی در نظر گرفته شده بود. ماشین دودی‌‌های موجود در ایران قدمتی حدود ۱۲۰ سال دارند در حالی که هم‌اکنون حتی در موزه‌های فناوری و تاریخ تکنولوژی کشورهای اروپایی هم، قطارهایی با این قدمت کمتر یافت می‌شود. لوکوموتیوی که به همراه یک واگن مسقف تا چندی قبل در انتهای خط یعنی میدان حرم حضرت‌ عبدالعظیم حسنی(ع) روی ریل اصلی قرار داشت، برای حفاظت بیشتر در حالی به پارکینگ شهرداری منطقه ۲۰ منتقل شد که خسارت بسیاری دیده بود و وضعیت ناگواری داشت.این لوکوموتیو پس از تمیزکاری و مرمت قطعات و بازسازی واگن‌ مسافری، به ایستگاه مترو شهرری انتقال یافت و روی ریل جدید قرار گرفت تا یادآور خاطرات نسل‌های از یاد رفته‌ای باشد که خاطره آسمانی تشرف‌شان به آستانه آقا سیدالکریم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) با ماشین دودی پیوند خورده بود. این لوکوموتیو را می‌توانید این روزها در ایستگاه متروی شهر ری ببینید.

حمیده امانی