ویژگیهای انتظار صحیح و سازنده

انتظار به معنای امید و آرزو است, بدون تردید امید و آرزو در زندگی انسان از موثرترین عامل تحرک است

انتظار صحیح و سازنده «بهترین عمل نزد خداوند» (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶) و «با فضیلت ترین عبادت است» (معجم احادیث امام مهدی، ج ۱، ص ۲۶۸) و انسان منتظر «از اهل هر زمان فاضل تر است». (منتخب الاثر، ج ۱)

انتظار صحیح و سازنده انواع فراوانی دارد که به ذکر چند نمونه آن، بسنده می شود:

۱) انتظار سازنده، عامل حرکت

انتظار به معنای امید و آرزو است، بدون تردید امید و آرزو در زندگی انسان از موثرترین عامل تحرک است. جوهره این امیدواری، همان «خوشبینی» نسبت به آینده بشر و پشتوانه آن نوید حتمی خداوند به پیروزی مستضعفان و صالحان است. قرآن فرموده:«ما می خواستیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم.» (قصص-۴) و نیز چنین آمده:«ما پس از «تورات» در کتاب «زبور» چنین نوشتیم که در آینده، صالحان و پاکان وارثان زمین خواهند بود». (انبیاء-۱۰۶)

امامان معصوم (ع) نیز مردم را به امیدواری و انتظار فرج تشویق و ازیاس و ناامیدی برحذر داشته است. امام علی(ع) فرموده اند:

«انتظار فرج داشته باشید و مایوس و نومید از لطف و رحمت خدا نگردید». (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳)

اگر پیکارگران موحد و ظلم ستیز، عنصر توان بخش و انرژی زای «امید» را از صحنه زندگی خود بردارند، انگیزه ای برای ادامه این جهاد مقدس نخواهند داشت، زیرا پافشاری را در مسیری که به شک منتهی می شود غیرعقلانی می یابند.

قرآن فرموده است:«از رحمت خدا مایوس نشوید، که تنها گروه کافران از رحمت خدا مایوس می شوند». (یوسف-۸۷)

یاس و ناامیدی بزرگترین مسلخی است که ابلیس برای ذبح نمودن همه حیثیت ها و فضیلت های انسانی، فراراه آدمی تهیه کرده است. ناامیدی یعنی وداع گفتن با سرالاسرار آفرینش آدمی که همان پیمودن چرخه تکامل است.

انتظار سازنده، چلچراغ امید دهلیزهای بی فروغ قلب های انسان منتظر را آذین کرده وآنرا گذرگاه احساس، جهاد، تحرک، مقاومت و ایثار و شهادت می سازد.

بنابراین، «انتظار، پیوند و قرابت برجسته ای با حرکت دارد» حرکت، از برایندهای انتظار، و انتظار از جهت دهنده های حرکت است.

۲) انتظار سازنده، اصلاح طلبی و ظلم ستیزی

انسان منتظر باید در راه اصلاح خود و جامعه، استقرار عدالت و رفع ظلم و تعدی تلاش ورزد آن که منتظر مصلح جهانی است خود باید صالح و مصلح باشد.

در اسلام، تاکید فراوانی بر لزوم مبارزه با هرگونه فساد اخلاقی، سیاسی و اجتماعی وارد شده است که در قالب امر به معروف و نهی از منکر تقنین شده است.

امر به معروف و نهی از منکر از منظر فقه اسلامی وظیفه شرعی و همگانی است. نتیجه مستقیم انجام این فریضه «اصلاح» و مجری آن «مصلح» نامیده می شود برای درک اهمیت این اصل اسلامی، به ذکر یک آیه و حدیث بسنده می کنیم:

قرآن می فرماید:«شما بهترین امتی هستید که برای انسان ها پدیدار شده است (چه اینکه) امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید». (آل عمران-۱۱۰)

رسول خدا فرمودند:«باید امر به معروف ونهی از منکر کنید وگرنه خداوند بدترین و شریرترین شما را بر نیکان و پاکانتان چیره فرموده و دعای خوبانتان را مستجاب و روا نگرداند». (آثار الصادقین، ج ۱، ص ۱۲۵)

«رضا و خشنودی حضرت مهدی (عج) در آن است که «معروف» عملی شود و منکر ترک گردد» بنابراین انسان منتظر نیاید در این باره بی تفاوت باشد.

خود حضرت در روزگار ظهور، بزرگترین امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر است جامعه منتظر، قطعاً خشنودی و رضایت حضرت مهدی (عج) را می خواهد و به او اقتدا می کند و برای اقامه احکام خدایی، تنبلی و بی تفاوتی را از خویشتن دور می سازند.

۳) انتظار سازنده، نگهبان ایمان

یکی از ابعاد تکلیف بزرگ در روزگار انتظار، حفظ دین و نگهبانی مرزهای عقیدتی است، باید فروغ ایمان و نور یقین در دل و جان مردم محفوظ باشد و جان و دل نوجوان در برابر تابش اعتقادات حقه قرار گیرد و ایمان جزء وجود آنان و چون خون سراسر وجودشان را گرم نماید و جوهر حیات آنان باشد.

در عصر انتظار، باید در برابر شبهات شیاطین پنهان و آشکار، مقاومت کرد و آنها را از ذهن ها زدود. حفظ و گسترش اعتقاد دینی و شناخت آن در روزگار متصل به ظهور، مفیدتر بلکه لازم تر است. زیرا تنها دارندگان عقیده و عمل در حوادث پیش از ظهور غرق و گم نمی شوند و دچار تردید نمی گردند. باید تا هنگام ظهور امام مهدی (عج) اعتقادات صحیح و عمل صالح در مردم منتظر حفظ گردد در احادیث از اهمیت ایمان در عصر غیبت چنین یاد شده است:

پیامبر اکرم (ص) فرموده اند:

«شما اصحاب منید. لیکن برادران من مردمی اند که در آخرالزمان می آیند. آنان به نبوت و دین من ایمان می آورند با اینکه مرا ندیده اند... هر یک از آنان اعتقاد و دین خویش را با هر سختی نگاه می دارند، چنانکه گویی درخت خار مغیلان را در شب تاریک با دست پوست می کنند یا آتش پردوام چوب داغ را در دست نگاه می دارند. آن مومنان، مشعلهای فروزانند در تاریکیها. خداوند آنانرا ازآشوبهای تیره و تار (آخرالزمان) نجات خواهد داد». (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۴)

امام زین العابدین (ع) خطاب به ابوخالد کابلی فرموده اند: «قیام در هنگام شنیدن لقب قائم(عج)، شاید برای احترام نباشد والا برای خدا و رسول و اولیای مکرم دیگر، باید به احترام قیام کرد، بلکه دستور آمادگی و فراهم کردن مقدمات نهضت جهانی و در صف ایستادن برای پشتیبانی این حقیقت است.» بنابراین آنان که انتظار را، کناره گیری، گوشه گیری و مذهب احتراز معرفی کرده اند به خطا رفته اند.

علاوه بر این، دوران دولت مهدی(عج) به تعبیر قرآن کریم، دوران عباد صالح است. یعنی صالحان وارث زمین می شوند. (انبیاء -۱۰۵) آیا انتظار این دوران، بدون گرایش به صلاح و زمینه سازی برای شایستگی درست است، یا انتظاری است کاذب؟ مگر نه این است که ما به انتظار وعده «زمین را بندگان صالح به ارث می برند» نشسته ایم؟

اگر منتظر این معنا هستیم و انتظاری راستین داریم، باید نخست در زمره عباد صالح درآییم، آن گاه طالب نویدی که به آنان داده اند باشیم؛ و در زمره عباد صالح درآمدن، نیازمند حرکت در مسیر است. بنابراین انتظار به هیچ وجه با رکود سر سازش ندارد.

غیبت جریانی بسیار عمیق، و انتظار جریانی بسیار سازنده و مهم است. دوره غیبت و انتظار از یک جهت، مانند مدتی است که معلم از کلاس خارج می شود تا بنگرد که شاگردان در غیاب او چه می کنند؟ و درباره تعالیم و تکالیف خود چسان رفتار می نمایند. انسان منتظر، که شاگرد مکتب پیامبران و حاضر در کلاس دین حق است، باید همواره مراقب خود باشد و در علم و عمل بکوشد، و بداند که معلم از کلاس بیرون رفته است و هر لحظه ممکن است برسد و او را در آن حال که هست ببیند... باید همیشه در حالی باشد که رضای کامل خاطر معلم را فراهم آورد.

آری، هنگامی که در مسائل یاد شده به ژرفی می نگریم، و به ماهیت دین و تعلیم ها و تکلیف های دین می اندیشید، و به زندگی و تکلیف با شناخت های درست فکر می کنیم، به این نتیجه می رسیم که روزگار انتظار، نه تنها روزگار رهایی و بی تفاوتی و قعود و تحمل و ظلم پذیری نیست، بلکه دوران انتظار، دوران حساس حضور تکلیفی است، هم در ابعاد تکالیف فردی، هم در ابعاد و تکالیف اجتماعی، دوران انتظار، دوران تکلیف بزرگ است و آن تکلیف بزرگ نگهبانی دین خدا است در سطح فرد و در سطح اجتماع. و اگر روزگار انتظار، روزگار فتور بود، و انسان وظایف چندانی نداشت، باید تلکیف برداشته می شد و باید در تعالیم پیشوایان سخن از چنگ زدن به دین و رعایت تقوی و پارسایی و حفظ خط مکتب و رهبری و امامت گفته نمی شد. با اینکه می بینیم چنین نیست،بلکه احکام خدا به قوت خود باقی است و حوزه تکلیف محروس و محفوظ است. بر چنگ زدن به دین تاکید شده است.

بنابراین آنان که انتظار را کناره گیری و گوشه گیری و مذهب احتراز معرفی کرده اند معنای انتظار را تحریف کرده و به خطا رفته اند.

مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه