این خطاست یا قضا و قدر

بسیاری از خطاها ریشه در سهل انگاری یا بی توجهی پزشک به اصول ایمنی بیماران دارند دو سال قبل در سال چهارم رشته پزشکی با ذوق و شوق همراه هم کلاسی هایم به طرف بخش می رفتیم تا آنچه را که در کتاب های دانشگاهی یاد گرفته بودیم در عمل و در ارتباط با بیماران نیز بسنجیم

بسیاری از خطاها ریشه در سهل‌انگاری یا بی‌توجهی پزشک به اصول ایمنی بیماران دارند. دو سال قبل در سال چهارم رشته پزشکی با ذوق و شوق همراه هم‌کلاسی‌هایم به طرف بخش می‌رفتیم تا آنچه را که در کتاب‌های دانشگاهی یاد گرفته بودیم در عمل و در ارتباط با بیماران نیز بسنجیم. در چشم من و هم‌کلاسی‌های بی‌تجربه و تازه واردم نظامی که می‌خواستیم دانسته‌هایمان را در آن به کار گیریم با نسخه‌های بدخط و راند‌های صبح پرهرج‌و‌مرج ما را در خود جای می‌داد و وقتی کار بر روال مورد انتظار پیش نمی‌رفت آشفته‌تر هم به نظرمان می‌رسید. اگر ناگهان حال بیماری خارج از انتظار ما بد می‌شد، تقصیر طبیعت غیرقابل پیش‌بینی بود یا خطاهای پزشکی؟

از زمان انتشار گزارش معروف موسسه پزشکی (Institute of Medicine) در سال ۱۹۹۹ که در آن تخمین زده می‌شد سالانه حدود ۹۸ هزار آمریکایی در اثر خطاهای پزشکی جان خود را از دست می‌دهند، این بحث به یکی از دغدغه‌های ملی تبدیل شد. در مطالعه‌ای که همین چندوقت قبل نتایج آن در مجله پزشکی نیوانگلند به چاپ رسید و در کتابی با عنوان «The Check list Manifesto» درباره تاثیر و اهمیت کنترل چک لیست جراحی و ارزشی یادآوری منابع احتمالی خطا در هر یک از اعضای تیم جراحی تاکید شده بود، ولی این موضوع که در محافل علمی بسیار درباره آن بحث شده است کمتر به نظام آموزشی پزشکی راه پیدا کرده است.

در بررسی کمیته Liaison که در سال ۲۰۰۸ درباره آموزش پزشکی در دانشکده‌های مختلف پزشکی ایالات متحده انجام شد آمده است که تقریبا در دو سوم دانشکده‌های پزشکی به طور متوسط دو جلسه درباره ایمنی بیمار صحبت می‌شود، ولی در مطالعه

Health care Improvement در بین ۳۹۱ دانشجوی پزشکی، چهار نفر از هر پنج نفر ادعا کرده بودند که درباره ایمنی بیمار و بهبود کیفیت درمان به خوبی آموزش دیده‌اند. دکتر دیوید دویس، مدیر عامل مرکز ادامه آموزش و بهبود کار در انجمن کالج‌های آمریکا می‌گوید: «هنوز درباره چگونگی و زمان آموزش این موضوع به یک نظر واحد نرسیده‌ایم. دلیل چنین حرکت کندی در آموزش ایمنی بیمار چیست؟

شاید یک دلیل مهم گستردگی و تنوع موضوعات مورد‌ آموزش در رشته پزشکی است که مجالی برای پرداختن به این موضوع نگذاشته است.»

● دلایل کندی در آموزش ایمنی بیمار

دکتر برویک، مدیر موسسه بهداشت و سلامت می‌گوید: «نمی‌توان از دانشکده‌های پزشکی توقع داشت در زمانی که مثلا عناصر پایه ‌یا بیوشیمی مثل انتقال غشایی را آموزش می‌دهد به آموزش ایمنی بیمار بپردازند. به علاوه دانش پزشکی اصول باارزش و دقیقی دارد. به نظر می‌رسد برای تامین ایمنی بیمار یادگیری و به کار بستن درست این اصول کافی است. به علاوه برای پزشکان مهارت‌های فردی برای تشخیص و مداوای بیماری اصولا بیش از استفاده از نظرات دیگران یا کنترل‌های موازی ارزش دارد. احتمالا بسیاری از خطاها ریشه در سهل‌انگاری یا بی‌توجهی پزشک به این اصول دارند.»

به عنوان اولین گام در سال ۲۰۰۳ روسای ۱۰ دانشکده پزشکی ایالات متحده در یک اقدام هماهنگ جمعی گروهی را برای پیشبرد ارتباط بیشتر برای اجرای بهتر این اصول شکل دادند. هر دانشکده پس از آموزش برخی اصول استراتژیک ایمنی بیمار، نتایج دوره را با بقیه دانشکده‌ها در میان می‌گذاشت.

به عنوان مثال، در دانشکده دارتموث برای دانشجویان جلساتی ترتیب داده شد که در آن گزارش‌های متخصصان اورژانس بیمارستانی طرح و بررسی شود. در دانشکده دیگری از والدین کودکانی که بر اثر خطاهای بیمارستانی کشته شده با آسیب‌دیده بودند دعوت کردند تا در جلساتی با بیان احساس و تجربه خود درباره جنبه انسانی خطاهای پزشکی با دانشجویان صحبت کنند و دانشجویان سال چهار دانشکده پزشکی پنسیلوانیا با حضور در مدرسه تجارت وارتون فهمیدند که چگونه محصولات ایمن کارخانه‌هایی مثل تویوتا می‌تواند به کمک بهداشت و سلامت بیاید. دکتر ریچارد شاتون، مدیر یکی از ادارات پزشکی به نام «Penn» می‌گوید: «آخرین بررسی و نگرانی مربوط به جنبه اقتصادی موضوع است، تا به حال فکر کرده‌اید که هر عفونت بیمارستانی چه قدر خرج برمی‌دارد؟» ولی تغییر برنامه‌های آموزشی آن‌قدر کند پیش می‌روند که موسسه‌ای مثل جایی که دکتر برویک در آن کار می‌کند ترجیح می‌دهند در خارج از محیط دانشکده‌ و نظام آموزشی رسمی به دانشجویان آموزش دهند.

موسسه School for Health Professions کانونی است که مطالعات، بحث‌ها و میزگردهای مربوط به خطاهای پزشکی یا موضوع‌های دیگر بهبود کیفیت درمان را به صورت آنلاین و مجانی در اختیار دانشجویان پزشکی قرار می‌دهد. دکتر دونکن، مدیر این موسسه که در پاییز سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی شده، می‌گوید: «از زمان شروع به کار تا به حال بیش از ۲۰ هزار دانشجو از ۱۷۳ دانشکده و مرکز بیمارستانی وابسته به دانشکده‌های پزشکی از ۴۱ ایالت آمریکا و ۲۴ کشور دیگر نام خود را ثبت کرده‌اند.

مهم‌ترین چالش این اقدام انتقال داده‌ها و نظرات به دانشجویان پزشکی، پرستاری و داروسازی در سطح آموزش و بیمارستان و همراه شدن با معیارهای متغیر و در حال پیشرفت کیفیت درمان است که روز به روز شاهد آن هستیم. مطالعات می‌گویند تبادل‌ نظر درمورد خطاهای پزشکی به خصوص بین پزشکان تخصص‌های مختلف چندان رایج نیست و همین امر اهمیت کار گروه‌های خارج از دانشکده‌های پزشکی برای ارتقای سطح ایمن بیمار و کاهش خطا را نشان می‌دهند.»

طبق مشاهدات جدید دانشجویان پزشکی به سطحی رسیده‌اند که کاملا می‌توان آموزش کاهش خطا و بهبود کیفیت درمان در آنها را با موفقیت انجام داده، ولی پرسش کارشناسان این امر این است که متخصصان که باید بیشتر به این آموزش حساس باشند مثل تخصص‌های جراحی که بیشتر امکان خطا در آنها می‌رود تا چه اندازه برای این آموزش گوش شنوا دارند؟ نگرش‌های نو خود به سوی فرهنگ‌سازی و زدودن لایه‌های مخفی‌کاری پیرامون خطاهای پزشکی پیش می‌روند. باید اجازه داد در جلساتی پزشکان درباره خطاهای خود صحبت کنند و متقابلا از خطاهای همکاران‌شان نیز آگاه شوند. امنیت روانی و فارغ از سرزنشی که برخی موسسات سطح بالا برای این امر به وجود آورده‌اند کافی نیست. بررسی در بین دانشجویانی که به تازگی وارد بخش شده‌اند نشان داد اغلب آنان شاهد خطاهای پزشکی سال بالایی‌ها با هم‌کلا‌سی‌های خود بوده‌اند یا خود خطایی را مرتکب شده‌اند. باید همه تلاش خود را بکنیم تا کنترل جدول داروها و اطمینان از مصرف درست‌ آنها برای پزشکان به صورت عادت روزانه دربیاید.

۲۵ ژانویه ۲۰۱۰ N.Y Time

مترجم: مرجان یشایایی