مناسبات اقتصادی ایران و ترکمنستان

حجم تجارت ایران و ترکمنستان در سال۲۰۰۸ میلادی به بیش از ۲میلیارد دلار رسید که حدود یک میلیارد آن واردات گاز طبیعی, فراورده های نفتی و انرژی برق بوده و بقیه صادرات کشورمان که عمده آن شوینده ها و موادغذایی را تشکیل میدهد اما در سال ۲۰۰۷میلادی بیش از۱ میلیارد و ‪۹۰۰ میلیون دلار بود این در حالی است که این رقم در سال ۱۳۸۶ به۱ میلیارد و۸۰۰ میلیون دلاررسیدو در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بود

جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان ظرفیت زیادی برای افزایش حجم تجارت با یکدیگر دارندوایران پس از روسیه تبدیل به دومین کشوری شده است که با ترکمنستان دارای روابط اقتصادی قوی است و بر اساس مطالب اعلام شده رسمی ، ایران از نخستین کشورهایی بود که از سیاست خارجی ترکمنستان حمایت کرده و آن‌را در تامین امنیت و صلح و ثبات منطقه موثر دانست و طول یک دهه گذشته با تلاش های بسیار سعی شده است تا از تمام ظرفیت ها ی موجود در راستای گسترش روابط استفاده شود که این امر در زمان ریاست جمهوری بردی محمد‌اف از گسترش قابل توجهی برخوردار شد . به علاوه عناصری درروابط میان ایران وترکمنستان مشاهده می شود که بر سیاست خارجی آنها تاثیر می گذارندهمانندتوانمندیهای اقتصادی ونظامی که دروابستگی متقابل موثرند.

این عناصر به صورت بالقوه هستند و با فراهم شدن زمینه رشد، به صورت بالفعل در آمده و موجب نزدیکی میان ایران و ترکمنستان می شود.و نهایتاً اینکه مناسبات ایران و ترکمنستان به لحاظ پیوندهای تاریخی، اشتراکات فرهنگی، مرز مشترک جغرافیایی، پتانسیلهای اقتصادی، سیاسی، ملاحظات امنیتی و موقعیت جغرافیایی اهمیتی مضاعف پیدانموده است. اشتراکات وسوابق موجودمیان ایران و ترکمنستان از آنجا که فاقد عنصروتمایل توسعه طلبانه بوده و در جهت تحکیم مناسبات دو کشور است، پیوسته مورد استناد دولتمردان واقع می شود و در متحول کردن روابط دو کشور نقش مهمی ایفا می کنند.

در مجموع، می توان گفت با توجه به نقش روزافزون مسائل اقتصادی در روابط دولتها، پیوندهای فرهنگی، تاریخی و سوابق مشترک به تنهایی برای تبیین و توضیح وقایع و تحولات روابط میان ایران و ترکمنستان کافی نبوده و باید مفاهیمی چون منافع اقتصادی متقابل ناشی از موقعیت جغرافیایی دو کشور، به خصوص جمهوری اسلامی ایران را در نظر داشت و بدون در نظر گرفتن این مقوله ها، عوامل تاریخی و فرهنگی به تنهایی قادر نخواهد بود تبیین علمی و معقولانه ای از سیستم حاکم بر روابط ایران و ترکمنستان ارائه دهندکه می توان نتیجه گرفت موقعیت جغرافیایی در کنار سایر عوامل دخیل، عمده ترین عامل گسترش روابط دو کشور است.

همکاری‌های حمل و نقلی و راه‌آهن بین دو کشور با تردد روزانه حدود ۲۵۰ تریلی از ایران به ترکمنستان از طریق خط راه‌آهن مشهد - سرخس - تجن کالا به مقصد ترکمنستان و بقیه کشورهای آسیای مرکزی به نظر می‌رسد در صورت اجرای شدن توافقات بین ایران وترکمنستان ظرفیت جابجایی کالاازطریق خطوط ریلی به ۳ برابر برسد.

حجم تجارت ایران و ترکمنستان در سال۲۰۰۸ میلادی به بیش از ۲میلیارد دلار رسید که حدود یک میلیارد آن واردات گاز طبیعی، فراورده‌های نفتی و انرژی برق بوده و بقیه صادرات کشورمان که عمده آن شوینده‌ها و موادغذایی را تشکیل میدهد . اما در سال ۲۰۰۷میلادی بیش از۱ میلیارد و ‪۹۰۰ میلیون دلار بود این در حالی است که این رقم در سال ۱۳۸۶ به۱ میلیارد و۸۰۰ میلیون دلاررسیدو در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بود.

ترکمنستان با توجه به انجام زیر ساخت‌های خود نیازمند خدمات فنی و مهندسی است چراکه باوجود حجم تجارت سالانه ‪ ایران با دیگر کشورها شرکت‌های ایرانی باید با برنامه ریزی دقیق تر و منظمی به این کشور مستعد ورود پیدا کنند. البته کارشناسان اقتصادی معتقدند که حجم مبادلات بازرگانی با توجه به استعدادهای فراوان در هر دو کشور رقم قانع‌کننده ای نیست و در صورت برنامه ریزی مناسب می‌توان این رقم را به بیش از پنج میلیارد دلار در سال افزایش داد.

ترکمنستان بدرستی می داند که جمهوری اسلامی ایران دوستدار روابط مستمربا همسایگان هم مرز خود است و در این شرایط نیز ترکمنستان سیاستهای محتاطانه گذشته خود را در مقابل ایران کنار گذاشته سعی در توسعه و گسترش مناسبات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی بیش از پیشی میان دو ملت دارد که می توان به مواردی همچون امضای یادداشت تفاهم بین روسای جمهور ایران، قزاقستان و ترکمنستان برای بر قراری خط آهن ۹۰۰ کیلومتری گرگان - اترک - برکت - قزل قایا – اوزن به طول ۸۰ کیلومتر در ایران، ۷۰۰ کیلومتر در ترکمنستان و ۱۲۰ کیلومتر در قزاقستان اشاره کرد که بین این سه کشور در امتداد جنوب به شمال دریای خزر به کشیده میشود و قرار بر پایان این خط آهن در سال ۲۰۱۱ شده است و همچنین صادرات گاز ترکمنستان به ایران که در آینده بنا شده است که حدود ۳۰ میلیون متر مکعب در روز برسد.

در روابط ایران و ترکمنستان پارامترهای زیادی چون اشتراک فرهنگی، دینی، تاریخی، منافع اقتصادی و همسایگی که هریک به عقیده برخی به تنهایی کافی است که زمینه ساز قویترین ارتباطات باشد. افق روابط ایران وترکمنستان با توجه به وجود اشتراکات ریشه‌ای و عمیق فرهنگی، تاریخی و اعتقادی بین دو ملت، بسیار روشن است. ظرفیت‌های زیادی برای توسعه روابط دربخش‌های اقتصادی، بازرگانی وسرمایه‌گذاری بین دوکشور وجود دارد.

توسعه روابط مرزی در قالب بازارچه‌ها و فعالیت مشترک اتاق‌های بازرگانی و نیز ساماندهی تجار و بازرگانان بین دو کشور را یک امر ضروری است و هم‌اکنون اراده مسئولان در راستای توسعه هرچه بیشتر روابط دو کشور بیش از هر زمان دیگر است که می توان با روان کردن مناسبات کنسولی به عنوان عامل مهمی در توسعه روابط اقتصادی دو کشور بهره برد و با برخورداری از شرکت های قدرتمند صنعتی و توانمندی های قابل ملاحظه در بخش صادرات ، خدمات فنی و مهندسی در اقتصاد ترکمنستان نقش آفرین بود با این حال با جمع بندی رفت و آمدهای تجاری و براساس آمارهای موجود،درسال گذشته میلادی‪ ۳۴هیات ایرانی و ۶ هیات ترکمنی میان دوکشور درارتباط بوده اند که این خود می تواند نقش موثر و حرکت به سوی تثبیت در این کشور را برساند.

به هرحال نمی توان از وجود ۱۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک زمینی و آبی، روابط دو کشور را بیش از پیش حساس‌تر کرده است. گذشت اما به‌هر حال، نگاهی به روابط ایران و ترکمنستان در سال‌های اخیر این موضوع را ثابت می‌کند که روابط دو کشور همسایه از یک حالت "پویایی"برخوردار بوده است و با وجود چهار نقطه مواصلاتی بین دو کشور و علاوه بر این ، خط ریلی راه آهن و بندر ترکمن باشی با بنادر ساحلی کشورمان تسهیلات ایجاد شده برای ترانزیت مبادله کالا بین دو کشور را کم اهمیت دانست و از دست داد.

سید رضا قندیلی