سیمرغ ایران در صدر سینمای منطقه

نگاهی به جشنواره های فیلم خاور میانه به بهانه سی و یکمین جشنواره فیلم فجر

جشنواره‌های سینمایی بسیاری امروزه در دنیا برگزار می‌شود که دارای اهمیت بین‌المللی‌اند. از جمله آنها می‌توان به جشنواره فیلم ونیز، کن، اسکار، گلدن گلوب، قاهره و. . . اشاره کرد. اما جشنواره فیلم فجر در میان جشنواره‌های فیلم منطقه اهمیت بسزایی دارد. جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در ایران، جشنواره‌سینمایی‌سالانه‌ای است که از‌سال ۱۳۶۱ و معمولا در دهه فجر هر‌سال در تهران برگزار می‌شود. این جشنواره توسط بنیاد سینمایی فارابی و زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شده و تا‌سال ۱۳۷۴ فقط به تولیدات‌سالانه سینمای ایران می‌پرداخت. از این‌سال بود که جشنواره به صورت بین‌المللی برگزار‌شد و علاوه بر سینمای ایران، در بخش بین‌الملل به بررسی فیلم‌هایی از سینمای جهان پرداخت. در بخش‌های رقابتی این جشنواره، شرکت‌کنندگان برای کسب جایزه مخصوص که «سیمرغ بلورین» نام دارد با هم رقابت می‌کنند. دیپلم افتخار و لوح زرین نیز از دیگر جوایز این جشنواره است. طی‌سالیان اخیر مسابقه‌های سینمای مستند و فیلم کوتاه هم به بخش سینمای ایران اضافه شده‌اند. معمولا جشنواره‌ها و جوایز سینمایی مطرح در دنیا به شکل بین‌المللی و در مکانی خاص برگزار شده و به منتخبان آن لوح یا وجه نقدی اهدا می‌شود. این جوایز معمولا در جشنواره‌ها به بهترین‌های هر فیلم در کارگردانی، فیلم‌نامه، بازیگر نقش اصلی و مکمل مرد، بازیگر نقش اصلی و مکمل زن، کارگردان تازه‌کار، هنرپیشه مرد و زن تازه‌کار، نظارت بر تولید، فیلم‌برداری، ویرایش متن، نورپردازی، کارگردانی هنری، طراحی لباس، گریم، صدابرداری، جلوه‌های ویژه، فیلم انیمیشن، مستند کوتاه و کوتاه تخیلی داده می‌شوند. در کنار جشنواره فجر در منطقه جشنواره‌هایی چون قاهره، ابوظبی، دوحه، دوبی، پاسیفیک، بوسان، زردآلوی طلایی و. . . اشاره کرد.

● جشنواره فیلم قاهره

جشنواره فیلم قاهره یا المهرجان القاهره السینمایی الدولی،‏ از ۱۲ جشنواره بین‌المللی بزرگ جهان و مهم‌ترین جشنواره فیلم در آفریقا و جهان عرب است که هرساله در قاهره برگزار می‌شود. این جشنواره در‌سال ۱۹۷۶ بنیان گذاشته شد. اما جشنواره‌سال ۱۹۸۵ بود که به صورت مستقل سازماندهی شد. بخش رقابتی بین‌المللی جشنواره نیز از‌سال ۱۹۹۱ آغاز‌به‌ کار کرد. جشنواره فیلم قاهره به‌عنوان جشنواره‌ای پیشرو در خاورمیانه و جهان عرب همواره رقیب اصلی جشنواره فیلم مراکش شناخته می‌شود. این جشنواره در‌سالهای اخیر و با ظهور جشنواره‌های فیلم دوبی و ابوظبی می‌کوشد تا همچنان نقش خود را به‌عنوان معتبرترین جشنواره منطقه حفظ کند. این رویداد تنها جشنواره رقابتی (رده الف) مورد تایید انجمن تهیه‌کنندگان جهانی فیلم (FIAPF، فیاپف) در خاورمیانه و آفریقا به شمار می‌رود. جایزه اصلی جشنواره که «هرم طلایی» نام دارد هرساله به بهترین فیلم اهدا می‌شود.

● جشنواره فیلم مراکش

المهرجان الدولی للفیلم بمراکش یا جشنواره فیلم مراکش، یکی از جشنواره‌های سینمایی جهان عرب است که هرساله در مراکش برگزار می‌شود. این جشنواره در اکتبر ۲۰۰۵ که تحت نظارت مستقیم پادشاه مغرب، سلطان محمد ششم و تحت ریاست شاهزاده مولا رشید برادر پادشاه برگزار می‌شود، پنجمین دوره خود رابرگزار کرد. در پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم مراکش، سینمای واقع‌گرایانه ایران ستوده شد و با تجلیل از «عباس کیارستمی» به کار خود پایان داد. این جشنواره با حضور «مولا رشید» برادر پادشاه مراکش، ۶۰۰ چهره سینمای جهان و برخی مقام‌های کشوری و محلی برگزار شد. در همین‌سال بود که برخی روزنامه‌های مغرب از جمله روزنامه «الصباح» به مناسبت این رویداد فرهنگی، ویژه‌نامه‌هایی درخصوص سینمای ایران منتشر کردند. جشنواره بین‌المللی فیلم مراکش یکی از معتبرترین جشنواره‌های فیلم جهان و بزرگ‌ترین رویداد سینمایی قاره آفریقا‌ست.

● جشنواره فیلم ابوظبی

جشنواره فیلم ابوظبی یا جشنواره خاورمیانه (ADFF) یا المهرجان أبو ظبی السینمایی، جشنواره فیلم بین‌المللی‌ای است که هرساله در ماه اکتبر در ابوظبی پایتخت امارات متحده عربی برگزار می‌شود. این جشنواره که در‌سال ۲۰۰۷ بنیان گذاشته شد بر سینمای خاورمیانه و شمال آفریقا تمرکز دارد. جایزه جشنواره ابوظبی، «مروارید سیاه» نام دارد و توسط اداره فرهنگ و میراث ابوظبی به برندگان اعطا می‌شود. جشنواره ابوظبی برای نخستین‌بار در میان جشنواره‌های سینمایی کشورهای عرب‌زبان، بخشی را با عنوان کارگردان‌های زن دنیای عرب به اکران آثار شاخص آنان اختصاص داده است. ریاست هیات داوران بخش فیلم‌های بلند داستانی سومین دوره این جشنواره بر عهده عباس کیارستمی بود.

● جشنواره فیلم آسیا - پاسیفیک

جشنواره فیلم آسیا - پاسیفیک از‌سال ۱۹۵۴ آغاز‌به‌کار کرده است و به سینمای کشورهای آسیایی و جزایر اقیانوس آرام می‌پردازد. این جشنواره سینمایی هرساله در یکی از کشورهای عضو فدراسیون بین‌المللی اتحادیه تهیه‌کنندگان فیلم (فیاپف) که از سوی انجمن کارگردانان این فدراسیون برای میزبانی تعیین می‌شود، برگزار خواهد شد. منطقه آسیا پاسیفیک شامل ۷۱ کشور است و ۲۳ کشور عضو فیاپف هستند. بر‌اساس اعلام نشریات بعد از مراسم اسکار با ۱۵ میلیون مخاطب تلویزیونی، بیشترین تعداد تماشاگر به جشنواره فیلم آسیا - پاسیفیک اختصاص دارد. در‌سال ۲۰۰۳ چهل‌وهشتمین دوره این جشنواره در تالار حافظیه ایران برگزار شد و در‌سال ۲۰۰۹ نیز تهمینه میلانی به عنوان داور جشنواره انتخاب شده بود.

● جشنواره فیلم پوسان

جشنواره فیلم پوسان (PIFF) در کره جنوبی یکی از جشنواره‌های مهم فیلم آسیاست که هرساله در ماه اکتبر در بوسان (یا پوسان) کره جنوبی برگزار می‌شود. این جشنواره یکی از ۲۲ جشنواره مورد تایید انجمن تهیه‌کنندگان جهانی فیلم (FIAPF، فیاپف) به شمار می‌رود. جشنواره فیلم پوسان به‌عنوان نخستین جشنواره بین‌المللی شبه‌جزیره کره، از سپتامبر ۱۹۹۶ آغاز‌به‌کار کرد.

● جشنواره بین‌المللی فیلم استانبول

جشنواره فیلم استانبول (Uluslararas۳۰۵; ۳۰۴;stanbul Film Festivali) نخستین و قدیمی‌ترین جشنواره فیلم بین‌المللی در ترکیه است که آوریل هر‌سال در استانبول برگزار می‌شود. این جشنواره توسط موسسه‌ای غیرانتفاعی به نام بنیاد فرهنگ و هنرهای استانبول (IKSV) سازماندهی می‌شود. جشنواره استانبول هدف اصلی خود را ترغیب سینمای ترکیه به سوی پیشرفت و ترویج فیلم‌های ارزشمند در بازار سینمای این کشور می‌داند. جشنواره فیلم استانبول در دو بخش داخلی و بین‌المللی برگزار می‌شود و جایزه اصلی آن با نام «لاله طلایی» به بهترین فیلم بخش بین‌المللی اعطا می‌شود. جشنواره استانبول که‌سال ۱۹۸۲ به‌عنوان بخشی از فستیوال بین‌المللی استانبول با نام «هفته فیلم» سازماندهی شد از‌سال ۱۹۸۴ به‌طور مستقل و جداگانه برگزار شد و در‌سال ۱۹۸۵ دو بخش داخلی و بین‌المللی برای آن در نظر گرفته شد.

● جشنواره فیلم دوبی

فیلم دوبی DIFF یا المهرجان دو بی السینمایی الدولی از جشنواره‌های فیلم آسیا ‌ست که هرساله در دوبی برگزار می‌شود. این جشنواره در دسامبر ۲۰۰۴ با شعار پیوند فرهنگ‌ها، برخورد اندیشه‌ها آغاز‌به‌کار کرد. جشنواره دوبی توسط منطقه آزاد فن‌آوری و رسانه‌ای دوبی و با تمرکز بر سینمای جهان عرب و نیز آفریقا برگزار می‌شود. جشنواره فیلم دوبی پس از جشنواره‌های قاهره، دمشق و مراکش چهارمین جشنواره سینمایی کشورهای عرب‌زبان به‌شمار می‌رود. این جشنواره با وجود نوپا بودن، از طریق جذب هنرپیشگان و کارگردانان مشهور‌هالیوود و بالیوود، موفق شده‌است مورد توجه قرار بگیرد.

● جشنواره فیلم دوحه

جشنواره بین‌المللی فیلم دوحه تربیکا ۱۷ تا ۲۴ نوامبر(۲۷‌آبان تا ۴ آذر) در پایتخت قطر برگزار می‌شود. در این جشنواره ۳۰ کشور جهان حاضر می‌شوند که از جمله آنها فیلم‌هایی از فرانسه، آلمان، هند، ایران، انگلیس، چین و آمریکاست. جشنواره زردآلوی طلایی ایروان که در ماه آگوست در نزدیکی دریاچه سوان ارمنستان برگزار شد و. . . از جشنواره‌های منطقه محسوب می‌شوند. سینمای ایران فیلم فجر امسال نیز در بخش‌های سودای سیمرغ، خارج از مسابقه، نگاه نو، سینما حقیقت، تجلی اراده ملی و جام جهان‌نما، سینمای سعادت، نمایش‌های ویژه و. . . برگزار می‌کند. هر بهار سینمایی پس از یک بهار سینمایی، در حال برگزاری ا‌ست و فیلم‌ها حالا منتظر جشنی دوباره در فجر ایران خواهند بود.

زهرا رستگارمقدم