راوی شهید فرهنگ

از نگاه علامه جعفری, فهم و روایت واقعه عاشورا بسیار دشوار و مسئولیتی خطیر است

اینک در آستانه چهاردهمین سالگرد کوچ فیلسوف شرق، علامه محمدتقی جعفری هستیم و چون سالگرد ایشان مصادف شده است با آغاز محرم، لازم دیدم در این مقاله به دیدگاه علامه در ارتباط با محرم و شهادت سرور آزادگان جهان امام حسین(ع) بپردازم. ایشان همواره بیان می‌داشتند آرزوی قلبی‌شان از زمان طلبگی، نوشتن کتابی درباره شخصیت امام حسین بوده است.

داستان کربلا همواره جوشان‌ترین منبع خیزش‌ها و قیام‌های مذهب تشیع بود و تاریخ ما انسان‌ها مملو از حوادث کوچک و بزرگ بوده است. اگر بیاییم حوادث این دوران را ریشه‌یابی کنیم متوجه خواهیم شد آنچه از همه برجسته‌تر است و ریشه در خود آدمی دارد، قدرت‌پرستی با همه ابعاد و تجلیات آن است. متاسفانه این بشر دوپا هیچ‌گاه با عبرت‌آموزی از تجربه تاریخی خویش به تعدیل این خصیصه ویرانگر نمی‌پردازد. در طول تاریخ هر‌کجا ‌عامدانه خونی بر زمین ریخته شده است، رد پایی از این خصلت نکوهیده و منفور وجود دارد. این کره خاکی از طغیان این صفت چه نعش‌هایی که در خود جای داده و آسمان از نعره آن، چه فریادهایی که شنیده است.

سینه تاریخ از این‌گونه حوادث که ریشه در اثبات خود و نفی غیر خود دارد، آکنده است. در میان این حوادث بزرگ و کوچک، بعضی از آنها از جاودانگی ماندگار و ابدی برخوردارند و حادثه بزرگ کربلا و داستان خونین امام حسین(ع) بدون تردید نمونه استوار همیشگی محسوب می‌شود. علامه محمدتقی جعفری بیان می‌دارد: اگر حوادث فوق‌العاده و دارای ابعاد و جهات بسیار متنوع و عمیق، در طول تاریخ به وسیله صاحب‌نظران هر برهه و هر فترت و دورانی درست تفسیر می‌شد، اثرش در پیشبرد انسان و انسانیت بسیار عالی بود. از عوامل شکست ما انسان‌ها در علوم انسانی و در شناخت عامل محرک تاریخ این است که ما از جلوی حوادث فوق‌العاده مهم خیلی ساده می‌گذریم. ما انسان‌ها آسان‌گراییم و صاحب‌نظران گذشته ما با عینکی معین حوادث را تفسیر کرده‌اند، در صورتی که این حوادث به تحقیقات و تاملات عمیق نیاز مبرم داشته است. علامه تاکید می‌کند: من عقیده‌ام این است که اگر ما در کلاس حسین(ع) رفوزه شویم گمان نمی‌کنم این اسلام ما واقعا اساس داشته باشد. مهم‌ترین گفتاری که استاد علامه جعفری در ارتباط با هدف امام حسین ذکر می‌کند این است: ...‌ حرکت کشتی نجات آدمیان، احتیاج به دریا ندارد. این کشتی روی قطره اشکی مقدس که برای حسین ریخته می‌شود، می‌گذرد؛ اشکی که از اعماق دل بر می‌آید و جان را می‌شوراند و آن‌گاه، رهسپار پیشگاه اقدس خداوندی می‌شود.

علامه جعفری: حرکت کشتی نجات آدمیان، احتیاج به دریا ندارد. این کشتی روی قطره اشکی مقدس که برای حسین ریخته می‌شود، می‌گذرد؛ اشکی که از اعماق دل بر می‌آید و جان را می‌شوراند و آن‌گاه، رهسپار پیشگاه اقدس خداوندی می‌شود

علامه جعفری در مقدمه کتاب «امام حسین، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت» حسین(ع) را این‌گونه خطاب می‌کند: ای حسین(ع) ای فرزند شریف‌ترین انسان، ای معشوق جان‌های شیفته حق و حقیقت و ای امید حیات پاکان، اولاد آدم، داستان خونین تو در دشت سوزان نینوا، قرن‌ها پیش از آن که چشم به این دنیا باز کنیم، به‌وقوع پیوسته است و چنین بود که ما و گروهی از کاروانیان گذرگاه حیات پر معنا، به حکم جریان منظم زندگی در جویبار زمان، از دیدار جمال زیبای ربانی تو و یاران بی‌نظیرت محروم گشتیم. یاران باوفایی که با شکوفایی درخشان‌ترین سعادت و فضیلت انسانی در دل، چهره برافروختند و با بال و پری که از اعماق جانشان روییده بود، در چند لحظه از تنگنای عالم خاک به اوج عالم پاک به پرواز درآمدند. افسوس که ما از تقدیم جان‌مان در آن طبق‌اخلاص که در آن روز خونبار جان ۷۲ تن انسان کامل را به پیشگاه الهی عرضه کرد، محروم ماندیم.

علامه جعفری در شناخت حادثه بزرگ تاریخ همچون واقعه عاشورا می‌نویسد:‌ متاسفانه در بیان واقعیات تاریخ، عینک خاصی به چشم زده اند و با این که این خطری است بزرگ، اما شیوع دارد و نمی‌آیند قضیه را درست مطرح کنند تا ببینند این واقعه چه بوده و از کجا سرچشمه گرفت.

علامه جعفری می‌گوید: مورخان باید با درون خویش صحبت‌ها داشته باشند، که وقتی من این قضیه را می‌خواهم بیان کنم به وجدان خودم هم توجه داشته باشم. علامه جعفری در یکی از سخنرانی‌هایشان این‌گونه دعا می‌کند: خدایا، پروردگارا، ما را از نمونه اراده حسینی برخوردار بفرما، پروردگارا، خداوندا، اگر علم و دانشی از حادثه نینوا را به ما عنایت فرمودی، مرحله دوم را هم که عبارت است از چشیدن حقیقت ارزش‌های این داستان بر ما عنایت بفرما. خدایا در آن هنگام که ما را از این دو مرحله رد کردی یا این دو مرحله را بر ما عنایت فرمودی، هم فهمیدیم حادثه چیست و هم علل و ارزش‌های انسانی والای آن را درک کردیم. اراده‌ای برای تطبیق زندگی با این ارزش‌ها به ما عنایت بفرما. متاسفانه فرصت نیست بیشتر به این موضوع بپردازم و کاش فرصت بیشتری داشتم تا این‌واقعه عظیم را از دیدگاه علامه‌محمد‌تقی جعفری بیان کنم. تنها مطلبم را با این دعای ایشان به پایان می‌برم:

پروردگارا، خداوندا، سعادتی که از دیدگاه حسین(ع) سعادت است برای ما هم نصیب بفرما. پروردگارا، خداوندا، ما در این ایام از بارگاه درس حسینی فقط می‌خواهیم ما را واقعا حسینی محسوب بفرمایی. پروردگارا، خداوندا، سعادتی که به اصطلاح ما بگوییم سعادت، ولی در حقیقت، ضد سعادت ما باشد، چنین سعادتی را از دست ما بگیر. پروردگارا، در راندن کشتی وجود در این اقیانوس هستی و رساندن آن به ساحل حقیقی، ما را موفق بفرما. ان الحسین مصباح الهدی و سفینه‌النجات. ما کشتی‌نشینان این کشتی هستیم. پروردگارا، ما را قدردان این کشتی نجات بفرما.

فرید صلواتی