آفت, شایع ترین زخم دهان

وقتی دهانتان آفت می زند حتما این نگرانی را دارید که اگر زود خوب نشود, چه باید بکنیم و باید سراغ کدام پزشک برویم برای آگاهی از انواع آفت ها و اطلاع از شیوه درمانی کوتاه مدت و بلندمدت آنها سراغ دکتر فرزانه آقاحسینی, استاد دانشگاه دندانپزشکی تهران, متخصص بیماری های دهان و فک و صورت و فلوشیپ بیولوژی دهان رفتیم و از ایشان درباره آفت و زخم های دهان پرسیدیم

وقتی دهانتان آفت می‌زند حتما این نگرانی را دارید که اگر زود خوب نشود، چه باید بکنیم و باید سراغ کدام پزشک برویم؟ برای آگاهی از انواع آفت‌ها و اطلاع از شیوه درمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت آنها سراغ دکتر فرزانه آقاحسینی، استاد دانشگاه دندانپزشکی تهران، متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت و فلوشیپ بیولوژی دهان رفتیم و از ایشان درباره آفت و زخم‌های دهان پرسیدیم.

● آیا هر زخم دهانی را آفت می‌گویند؟

آفت شایع‌ترین ضایعه مخاط از جمله مخاط دهان است. ویژگی خاص کلینیکی آفت، یک زخم منفرد زیر یک سانتی‌متر (زخم کوچک) و درصدی هم بالای یک سانتی‌متر (زخم بزرگ) است. این زخم‌ها پس از بهبود ممکن است در جای دیگر ایجاد شود. زخم بزرگ بیش از دو هفته طول می‌کشد و شخص حتما باید به پزشک (دندانپزشک و ترجیحا متخصص بیماری‌های دهان) مراجعه کند. گاهی هم به علل خاص ممکن است آفت بیش از دو هفته طول بکشد (مثل کم خونی و دیابت) ولی در نهایت زیر یک ماه حتما باید خوب شود. بنابراین اگر زخم بیش از دو هفته باقی ماند در حالی که علل زیربنایی ندارد، حتما باید به دندانپزشک مراجعه کرد. توصیه ما این است که زخم‌های بیش از یک ماه حتما پیگیری شود زیرا کوتاهی بیماران در این زمینه جبران‌ناپذیر است.

● علت آفت و درمان قطعی آن چیست؟

علت قطعی آفت هنوز نامشخص است، پس درمان قطعی آن نیز مشخص نیست. گاهی اوقات عوامل ارثی موثر است، گاهی بیماران در دوران خاصی آفت می‌زنند مثلا خانم‌ها در دوران عادت ماهیانه، برخی بیماران نیز با مصرف غذایی خاص دچار زخم آفت می‌شوند.

● چه اشخاصی مستعد ابتلا به آفت در دهان هستند؟

اگر عوامل بالا مطرح نباشد، لازم است بیماران به متخصص بیماری‌های دهان مراجعه کنند و آزمایش‌هایی انجام دهند. مهم‌ترین مساله که در آزمایش آشکار می‌شود، کم خونی است. رژیم‌های جدید گیاهخواری یا برخی رژیم‌های پرهیزی که پزشکان توصیه می‌کنند و فقط شامل گوشت سفید مرغ و ماهی است، با این‌که منافع خاصی دارد، اما ذخایر آهن و B۱۲ این افراد را تامین نمی‌کند، در نتیجه در دراز مدت دچار کم خونی و مستعد آفت می‌شوند. برخی بیماری‌ها سندرمیک است یعنی چند علامت دارد. مثلا بیمار ممکن است جوش پوستی بزند یا در مفاصلش درد احساس کند یا دستگاه تناسلی و دهانش با هم آفت بزند مانند بیماری‌های رایتر و...

بیماران ممکن است در اثر دفع خون زیاد در دوران قاعدگی دچار کم خونی و مستعد آفت شوند. افرادی که رژیم‌های غذایی نامناسب و خودسرانه می‌گیرند، زنان باردار با دوران بارداری سخت (احساس تهوع یا ویار بد و اجتناب از خوردن برخی غذاها و خوردن غذاهای دیگر) و کسانی که بیماری دیابت دارند یا دچار نقص سیستم ایمنی‌اند، مستعد آفت هستند.

کسانی که اختلالات گوارشی دارند (بیماری‌های روده بزرگ یا کوچک)، به دلیل خونریزی دچار کم‌خونی و متعاقبا آفت می‌شوند. کسانی که بدون اطلاع پزشک به دلیل برطرف‌کردن هر دردی قرص‌های دسته NSAIDS (آسپرین، پروفن، دیکلوفناک و...) مصرف می‌کنند، نیز در درازمدت دچار دفع خون از معده و کم خونی می‌شوند. همچنین کسانی که یبوست دارند و به این دلیل که دفع مدفوع با فشار انجام می‌شود، ممکن است در اطراف مقعد دچار شقاق‌های خونریزی‌دهنده یا هموروئید شوند که در درازمدت دچارکم خونی و در نهایت آفت می‌شود.

● آفت چه درمان‌های شایعی دارد؟

درمان‌های موضعی و سیستمیک وجود دارد. اگر کمبود خاصی داشته باشند، در کوتاه‌مدت باید نوع مواد غذایی‌شان عوض شود و در دراز مدت استرس‌ها، بیماری‌های خاص و خونریزی‌ها باید کنترل شود. از درمان‌های خاص موضعی هم استفاده می‌شود که در رأسشان کورتیکو استروئیدهاست که به صورت پماد مالیدنی نیز وجود دارد. همچنین از محلول‌های ساختنی برای دهان‌شویه استفاده می‌شود.

برخی داروهای موضعی، باعث می‌شود آفت به‌طور موقت در همان دوره خوب شود، اما به‌طورکلی از بروز مجدد آن جلوگیری نمی‌کند که به صورت مکمل استفاده می‌شود. با این حال، درمان زیربنایی آفت تزریق کورتیکواستروئید داخل ضایعه است که شانس این‌که بیمار دیرتر آفت بزند را بالا می‌برد. بیمارانی که در اثر مصرف غذاهای خاص آفت می‌زنند، می‌توانند از تزریقات داخل ضایعی بهره ببرند.

● آیا تسکین دهنده‌های رایج در بازار مورد قبول است؟

اگر پشت داروها برچسب مجوز وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی باشد مورد تائید است در غیر این صورت خیر.

● به طور کلی پیشنهاد می‌کنید بیماران چگونه زخم‌های مشکوک دهانی را پیگیری کنند؟

بیماران باید برای انواع زخم‌های دهان به دندانپزشک یا متخصصان بیماری‌های دهان یا به مراکز دانشگاهی دارای بخش تخصصی بیماری‌های دهان و فک و صورت مراجعه کنند.

پریسا پیروزمند

رزیدنت تخصصی بیماری‌های دهان و فک و صورت