هیجان, سرخوشی و به زودی مرگ

قرص های اکستازی به چه قیمتی شادتان می کند

اشتیاق جوان‌ها به شادی و بودن در جمع‌های نامتعارف داستانی است که سال‌هاست ذهن جامعه و خانواده‌ها را به خود مشغول کرده است. جمع‌هایی که با خود هزار و یک مشکل دارند. یکی از همین معضلات مصرف بی‌اندازه قرص‌هایی به نام اکستازی با هزاران عنوان وسوسه‌انگیز است که اگر حتی جمله‌ای از عوارض جبران‌ناپذیر آن را درک می‌کردند لحظه‌ای به مصرف آن فکر هم نمی‌کردند.

قرصی ترکیب‌شده از کریستال

قرص اکس همان قرصی است که همه ما بارها اسمش را شنیده‌ایم. اکستازی ماده سفید رنگ بدبو و تلخ‌مزه‌ای است که به‌راحتی در آب حل می‌شود. این ماده به شکل قرص، کپسول، آدامس، نوشابه و پودرهای طعم دار تولید و عرضه می‌شود و گاهی هم به‌صورت تزریق در رگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. قرص‌های اکستازی از لحاظ ترکیب و عملکرد از یک سو شبیه مواد محرک مثل آمفتامین‌ها و از سوی دیگر شبیه مواد توهم‌زا هستند. اثر محرک این ماده نقش تحریک‌کننده دارند و باعث سرعت فعالیت سیستم عصبی می‌شوند. از طرفی اثر توهم‌زای آن به‌طور خاص روی ادراک تاثیر می‌گذارد و باعث توهم شنیداری و دیداری می‌شود. اکستازی در مجموع یک ماده مصنوعی روانگردان محسوب می‌شود که اگرچه آثار بسیار سوئی بر بدن دارد ولی مصرف این ماده مصرف‌کننده را به تدریج یا به سرعت به سمت یک نوع اجبار در مصرف می‌کشاند و از لحاظ روانی وابسته می‌کند. درصد زیادی از کسانی که از این قرص استفاده می‌کنند با افسردگی‌های شدید، ارتباطات خطرساز و نامشروع جنسی و خودکشی روبرو می‌شوند. قرص اکس باعث آسیب مدارهایی از مغز می‌شود و قدرت تصمیم‌گیری را از شخص مصرف‌کننده می‌گیرد. اکس از نظر شیمیایی ترکیبی از خانواده آمفتامین‌ها محسوب می‌شود. اکستازی خالص، پودری سفید تشکیل‌شده از کریستال‌های ریز است و در صورت ناخالصی به رنگ‌های قرمز و قهوه‌ای هم دیده می‌شود. این ماده به اشکال قرص، کپسول، پودر استنشاقی و برچسب‌های پوستی موجود است. قرص‌های اکس که بین ۸ تا ۱۲۰ میلی‌گرم وزن دارند می‌توانند سفید باشند اما با نشانه‌هایی مثل چهره‌های خندان یا ستاره که روی آنها حک شده است به فروش می‌رسند. قرص‌هایی که روی آنها آرم شبدر و میتسوبیشی حک شده بسیار خطرناک هستند. این قرص اغلب Love Pill نامیده می‌شود و به‌صورت مقطعی قدرت درک انسان، بویایی، لامسه، بینایی، چشایی و شنوایی را بیشتر می‌کند.

افسردگی بعد از مصرف اول

نشانه‌ها و علائم قرص اکستازی تا حدود ۲۰ دقیقه بعد از مصرف خود را نشان می‌دهد که این نشانه‌ها شامل شدید شدن نبض، ضربان بالای قلب، خشکی دهان، گشاد شدن مردمک، گرفتگی عضلات، ریفلاکس معده، حالت تهوع و سوزش معده است. همچنین اکستازی این توانایی را دارد که با آسیب به پایانه های عصبی شبکه اعصاب مغز را دچار اختلال کند و به نورون‌های مغز آسیب بزند. این نورون‌ها سروتونین ترشح می‌کنند. این ماده بعد از ترشح باعث ایجاد شادی کاذب در فرد می‌شود و اصولا وقتی ترشح آن زیاد می‌شود که فرد باید احساس شادی کند. بعد از این مرحله شادمانی ، مراحلی اتفاق می افتد که سطح سروتونین را پایین می‌آورد. اکس این عمل را مسدود می‌کند و باعث می‌شود سروتونین برای مدت بیشتری باقی بماند و فرد برای زمان بیشتری احساس شادی و بی‌غمی کند.

مصرف طولانی‌مدت اکس چرخه تولید و متابولیسم سروتونین را مختل می‌کند و در نتیجه میزان سروتونین مغزی کاهش می‌یابد. همین امر باعث بروز افسردگی می‌شود. به‌دلیل شرایط نامطلوب درست کردن، اغلب این قرص‌ها فقط تا ۴۰ درصد خالص هستند. مصرف‌کنندگان معتقدند هر چه مدت زمان بیشتری قرص را استفاده کنند برای گرفتن نتیجه مشابه باید میزان بیشتری مصرف کنند. حدود ۹۰ درصد افرادی که اکستازی مصرف می‌کنند برای از بین بردن دردها و بیماری‌های بعدی به سمت موادمخدری مانند هروئین کشیده می‌شوند. همچنین اکثر افرادی که این قرص‌ها را مصرف می‌کنند پس از مدتی معتاد قرص شده و مجبور می‌شوند طی برنامه منظمی آن را مصرف کنند. قرص‌های اکسی که هم‌اکنون در بازار موجود است نام‌های مختلفی دارند مثل دلفین، لنگر، صلیب سرخ، رنو، سان شاین، سوپرمن، هوندا، اپل، امگا، پلیکان، لاو پیل، مرسدس و... این قرص‌ها با قیمت‌های متفاوت به فروش می‌رسند. مثلا دلفین ارزان‌تر است و زودتر بی‌اثر می‌شود. صلیب سرخ قوی‌تر است و جوانانی که آن را مصرف می‌کنند به‌دلیل اینکه دچار توهماتی در بینایی، شنوایی و دیگر حواس می‌شوند بدون آنکه متوجه خطرات شوند دست به کارهای خطرناک می‌زنند؛ مثلا پنجره را باز می‌کنند و بیرون می‌پرند یا وقتی در ماشینی که به سرعت در حرکت است نشسته‌اند در را باز می‌کنند و بیرون می‌پرند. این افراد آنچه را که واقعیت ندارد می‌بینند و می‌شنوند. در مورد عوارض طولانی‌مدت اکس باید گفت این قرص‌ها به کبد و کلیه آسیب می‌رسانند و فشارخون را بالا می‌برند. در حمله‌های فشارخون ممکن است خونریزی مغزی ایجاد شود. این مواد اعتیاد‌آور هستند. به این معنا که فرد تمایل به استفاده مجدد برای رسیدن به حالات دلخواه پیدا می‌کند و به سرعت میزان دوز مورد نیازش افزایش می‌یابد. شخص بعد از عادت به اکس برای کنار گذاشتن آن دچار علایم اضطراب و ترک می‌شود.

وقتی یکباره همه‌چیز از بین می‌رود

از دلایل مصرف این قرص‌ها عوارض کوتاه‌مدت خوشایندی است که در بدن انسان می‌گذرد. مصرف‌کنندگان، این نشانه‌ها را افزایش کاذب احساس خوب بودن، افزایش کاذب انرژی، احساس تمایل برای ارتباط با دیگران، احساس تعلق فیزیکی به دیگران، احساس عشق و سرخوشی، دست‌ودلبازی، افزایش هوشیاری، درک موسیقی، افزایش حواس بویایی و چشایی و احساس تجربیات و حالات روانی جدید در زندگی توصیف می‌کنند. مصرف این قرص‌ها در درازمدت آثار منفی شدیدی بر بدن افراد می‌گذارد. آثار شدید احساسی، اختلال خواب، کابوس‌های شبانه، اضطراب، دیوانگی، انقباض شدید فک و پارگی زبان در اثر فک زدن‌های طولانی، عدم تمرکز، فراموشی، اختلال در یادگیری، افزایش دمای بدن و کاهش آب بدن از این آثار است. افرادی که این قرص‌ها را مصرف می‌کنند، مجبور به مصرف آب فراوان و مکرر هستند و این مساله خطرات خاص خود را به دنبال دارد. تهوع و استفراغ، کاهش سدیم خون در اثر مصرف زیاد مایعات (هیپوناترمی)، سردرد، سرگیجه، تشنج، آنمی‌آپلاستیک (سرکوب شدید خون‌سازی مغز استخوان) و افت شدید خلق در روزهای پس از مصرف از سایر این نشانه‌هاست. در مورد این قرص‌ها احتمال اعتیاد جسمی کم است ولی اعتیاد روانی همراه دارد. احتمال مسمومیت کبدی و صدمه به اعصاب مغزی خطرات دیگری است که مصرف‌کنندگان را تهدید می‌کند. اکستازی مانند موادمخدر سیستم ایمنی بدن را به شدت تضعیف می‌کند و آسیب‌پذیری بدن را در برابر بیماری‌های عفونی و ویروسی به شدت افزایش می‌دهد. علاوه بر این ارگان‌هایی مثل کلیه و کبد که کار دفع مواد سمی‌ زائد بدن را برعهده دارند دچار صدمات جبران‌ناپذیری می‌شوند. زندگی روزمره افرادی که مصرف را تازه شروع کرده‌اند هنوز تحت‌تاثیر مصرف قرار ندارد، اما پس از حدود ۶ ماه مصرف مداوم، اشتیاق مفرط و غیرقابل‌کنترل به مصرف دائمی در آنها به‌وجود می‌آید. ضمن اینکه اشتیاق به مصرف موادمخدر دیگر آنها را به حشیش، کوکائین و حتی بعضی مواد روانگردان سوق می‌دهد.

هشدار به خانواده ها

عامل مصرف قرص‌های روانگردان در جوانان بیشتر به محیط خانواده برمی‌گردد. زمینه‌های اختلال خانوادگی و عدم الگوهای مناسب رفتاری در گرایش جوانان به این قرص‌ها می‌تواند موثر باشد. نکته اینجاست که در خیلی از موارد، اگر جوانی دست به مصرف قرص اکستازی می‌زند اولین گرایش او نیست بلکه از قبل موارد دیگری هم مصرف می‌کرده است.

یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از گرایش جوانان به استفاده از هر گونه موادمخدری پر کردن اوقات فراغت جوانان است. باید در هر قدمی که برای پر کردن اوقات فراغت جوانان برداشته می‌شود هدفمند باشیم و جوانان را در مسائل سیاسی و اجتماعی و زمینه‌هایی که گرایش به آسیب‌های اجتماعی را کمتر می‌کند فعال کنیم. اگر برای آگاه‌سازی جامعه در مورد عوارض و خطرات داروهای نشاط‌آور از جمله اکستازی اقدامی جدی نشود، در آینده با گسترش بیشتر این داروها در میان جوانان و گرایش آنها به مواد خطرنا‌ک‌تری مانند هروئین و کوکائین روبرو خواهیم بود.

دکتر رضا دانشمند، روان‌پزشک و روان‌درمانگر، عضو مرکز تحقیقات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

تنظیم : شقایق جعفری