جنون بزرگ نمایی

همه ی آنانی که به آسمان عشق می ورزند و دوست دار تماشای هرچه بیشتر و عمیق تر آسمانند، همواره به یک ابزار بهتر رصدی می اندیشند. اما این ابزار "بهتر" باید درست تعریف شود. معمولاً …

همه ی آنانی که به آسمان عشق می ورزند و دوست دار تماشای هرچه بیشتر و عمیق تر آسمانند، همواره به یک ابزار بهتر رصدی می اندیشند. اما این ابزار "بهتر" باید درست تعریف شود. معمولاً رصدگران تازه کار و البته رصدگران حرفه ای هم به فکر بزرگنمایی بیشتر هستند. و این جنون بزرگنمایی بین تمام رصدگران تجربی وجود دارد، با این تفاوت که رصدگران حرفه ای می دانند که چه محدودیت هایی در بزرگنمایی های بیشتر وجود دارد.

بزرگنمایی تنها وظیفه و خاصیت ابزارهای اپتیکی و رصدی نیست و به طور کلی، ابزاری مانند تلسکوپ علاوه بر بزرگنمایی، به جمع آوری نور و تفکیک پذیر کردن دو نقطه ی بسیار نزدیک به ما کمک می کند. اما بزرگنمایی برای یک رصدگر چه مزایا و معایبی دارد؟

مزیت بزرگنمایی بیشتر آن چنان آشکار است که نیاز به توضیح ندارد. قطعاً همه ی ما تمایل داریم اجسام آسمانی دوردست را تا جایی که امکان دارد، بزرگ و واضح ببینیم. اما این دو قید، یعنی "بزرگ" و "واضح" با هم جمع نمی شوند و ما مجبوریم یکی را فدای دیگری کنیم. یک مثال ساده، موضوع را روشن تر می کند: یک چراغ قوه را در دست بگیرید و نور آن را به دیوار بتابانید. هنگامی که به دیوار نزدیک تر هستید، لکه ی روی دیوار کوچک تر اما پرنورتر است. هرچه از دیوار دور شوید، ناحیه ی بزرگ تری را روشن می کنید اما لکه ی نور کم رنگ تر و کم رنگ تر می شود. در این حالت اگر دست خود را کمی تکان دهید، لکه ی روی دیوار مقدار زیادی جا به جا می شود. برای تصویر درون تلسکوپ هم چنین اتفاقی می افتد. (باشگاه نجوم تهران) هر تلسکوپ بسته به دهانه ی ورودی ای که دارد، مقدار جمع آوری نور محدودی دارد. حال هر چه ما به تصاویر بزرگ تر بیندیشیم، مجبوریم تصاویر کم نورتری داشته باشیم و در تصاویر کم نور، جزئیات تصویر از دست خواهد رفت و ما تصویر دقیقی را مشاهده نخواهیم کرد. از طرفی هر چه تصویر بزرگ تر شود، لرزش ها آشکارتر می شوند و باید برای دستگاه نوری خود به فکر پایه ها واستقرارهای محکم تری باشید.

بنابراین بزرگنمایی همه چیز نیست. یک حد عملی برای بزرگنمایی این است که ما به ازای هر اینچ (۵/۲ سانتی متر) از قطر دهانه یا شیئی تلسکوپ نهایتاً ۵۰ برابر بزرگنمایی داشته باشیم. برای مثال، حد تجربی بزرگنمایی برای یک تلسکوپ ۸ اینچی (۲۰ سانتی متری)، ۴۰۰ برابر است.

تلسکوپ به تنهایی، یک مشخصه ی ثابت به نام بزرگنمایی ندارد و ترکیب شیئی و چشمی است که بزرگنمایی نهایی را تعیین می کند. بنابراین با تعویض چشمی، می توان به بزرگنمایی های متفاوت دست یافت. (باشگاه نجوم تهران) هرچه از چشمی های با فاصله کانونی کم تر استفاده کنیم، بزرگنمایی بیشتری به دست می آوریم. چشمی های با فاصله کانونی کم، قیمت های بالاتری دارند. پس دقت کنید که با توجه به حد عملی بزرگنمایی ابزار خود، چشمی تهیه کنید و پول خود را با تهیه ی چشمی های گران قیمت که عملا بی استفاده هستند، دور نریزید.

اگر به فکر بزرگنمایی های بیشتر هستید، به چشمی های کوچک تر فکر نکنید، به تلسکوپ هایی با دهانه ی بزرگ تر بیندیشید.

نویسنده: محمد سنگری