جشنواره جشنواره ها

آشنایی با جشنواره جهانی فیلم کن دلایل ایجاد و بخش های مختلف این اتفاق سینمایی

در پایان شصت و ‌چهارمین جشنواره سینمایی کن شاید یاد کردن از آن به عنوان مهم‌ترین اتفاق سینمایی سال در مقدمه مطلب کمی کلیشه‌ای به نظر برسد، بنابراین ما این عنوان کلیشه‌ای را به (یکی از) مهم‌ترین اتفاقات سینمایی سال تغییر می‌دهیم و دلیلمان هم به نظر خودمان روشن است؛ در طول هرسال ده‌ها جشنواره ریز و درشت در سرتاسر جهان برگزار می‌شود که هرکدام از آن‌ها در زمان برپایی سروصدای زیادی به پا می‌کنند ولی باید اعتراف کرد که سروصدای جشنواره فیلم کن و مراسم اسکار از بقیه بیشتر است. از همین رو و در جهت آشنایی بیشتر با این حادثه مهم سینمایی که شصت و چهارمین دوره آن نیز سپری شد، در این شماره به ذکر مختصری از دلایل برپایی این جشنواره بپردازیم و سپس، معرفی بخش‌های مختلف این مراسم را نیز خواهیم آورد.

● جشنواره کن در تقابل با جشنواره ونیز

تا پیش از راه‌اندازی جشنواره فیلم کن در سال ۱۹۳۹ میلادی، جشنواره فیلم «ونیز» مهم‌ترین اتفاق بین‌المللی در ارتباط با سینمای هنری جهان بود و کشور ایتالیا را برای دوستداران این نوع از سینما به مکان با اهمیتی تبدیل کرده بود.تا این که در یک سال همه چیز عوض شد و رژیم فاشیست ایتالیا به رهبری موسولینی با یک تصمیم راه پیشرفت را بر این جشنواره بست.

ماجرا از این قرار بود که در سال ۱۹۳۸ میلادی درام ضدنازی «توهم بزرگ» ساخته تحسین شده استاد سینمای کلاسیک «ژان رنوار» با بازی «ژان گابن» و «اریک فون اشتروهایم» بسیار مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفت و مسئولان جشنواره ونیز هم نظر خاصی نسبت به فیلم نشان دادند و آن را لایق دریافت جایزه دانستند، ولی رژیم فاشیستی که تحمل این اثر ضد جنگ را نداشت در جشنواره مداخله کرد و این فیلم که به قول گوبلز «دشمن درجه اول سینمایی» خوانده می‌شد را کاملا نادیده گرفت.

میزان تأثیر رژیم موسولینی در این جشنواره به حدی رسیده بود که در آن سال جایزه ویژه‌ای تحت عنوان «جام موسولینی» به کارگردان محبوب هیتلر، خانم «رنی ریفنشتال» اعطا شد آن‌هم به خاطر فیلم «پیروزی اراده» که در ستایش نازی‌ها ساخته ‌بود و در محافل دیکتاتورهای اروپایی صاحب جایگاه ویژه‌ای شده بود.

در پی این مجموعه حوادث و تصمیم‌گیری‌ها گروهی از فیلمسازان و منتقدان فرانسوی دولت این کشور را ترغیب به برپایی جشنواره‌ای کردند که می‌بایستی مستقل از اروپای ماتم زده دوران فاشیسم و نازیسم حرکت کند، حرکتی که به برپایی اولین دوره جشنواره فیلم کن در سال ۱۹۳۹ میلادی به رهبری «لویی لومیر» (یکی از برادران لومیر) منجر شد.

ناگفته نماند که اولین دوره جشنواره کن در آن سال‌ها تنها دو روز به طول انجامید و با آغاز آتش جنگ جهانی دوم، جشنواره کن به مدت هفت سال خاموش شد تا این که در سال ۱۹۴۶ میلادی دوباره آغاز به کار کرد.

● بخش «خارج از مسابقه»

این بخش از جشنواره به فیلم‌های تحسین شده‌ای اختصاص دارد که برای بخش مسابقه انتخاب نشده‌اند، ولی از دید مسئولان برگزاری، لایق حضور در جشنواره بوده‌اند. در این بخش حتی بخش‌های تدوین نشده فیلم‌های درحال تولید نیز نمایش داده می‌شود.

● بخش «هفته منتقدان»

در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ میلادی جشنواره کن به جولانگاه ستارگان بزرگ سینمای جهان تبدیل شده بود و این موضوع اعتراض برخی دست اندرکاران کمترشناخته شده سینمای اروپا را برانگیخت و در پی آن در سال ۱۹۶۲ میلادی بخش جدیدی به پیشنهاد «ژرژ سادل» منتقد صاحب نام فرانسوی به نام «هفته منتقدان» به جشنواره افزوده شد. هدف اصلی این بخش معرفی استعدادهای جوان و کارگردان‌های فیلم اولی و دومی بود؛ گفتنی است که این بخش توسط انجمن منتقدان فیلم فرانسه اداره می‌شود.

● دوربین طلایی

در سال ۱۹۷۸ میلادی «ژیل ژاکوب» جایزه دیگری را تحت عنوان «دوربین طلایی» ایجاد کرد تا به اولین ساخته یک فیلمساز اهدا شود. پیش از این «عباس کیارستمی» فیلم‌ساز ایرانی ریاست هیئت داوران یکی از دوره‌های بخش دوربین طلایی را برعهده داشته‌ است.

● جایزه نخل طلا (بخش مسابقه)

نخل طلا که مهم‌ترین جایزه جشنواره کن می‌باشد به فیلم‌هایی تعلق می‌گیرد که در بخش مسابقه این اتفاق سینمایی شرکت داده می‌شوند. برگ نخل طلایی که برای اولین بار در سال ۱۹۵۵ میلادی جایگزین جایزه پیشین یعنی «جایزه بزرگ جشنواره» شد به پیشنهاد یک جواهرساز پاریسی به نام «سوزان لازان» و با طرحی از «ژان کوکتو» ساخته شده که بعدها در سال ۱۹۹۷ میلادی شمایل آن به شکل امروزی‌اش تغییر کرد.

● تمام سینماهای دنیا

بخش دیگری در سال ۲۰۰۵ میلادی تحت عنوان «تمام سینمای جهان» به جشنواره فیلم کن افزوده شد که هدف آن پشتیبانی از سینمای ملی کشورهایی بود که تولیدات سینمایشان موقعیت کمتری برای مطرح شدن در عرصه بین‌الملل را داراست.

● بازار فیلم کن

بخش بازار فیلم کن اولین بار در سال ۱۹۵۹ میلادی و در جهت تسهیل در نحوه ارتباط بین خریداران و فروشندگان صنعت سینما پایه‌گذاری و در سال ۱۹۶۱ به طور رسمی بخشی از جشنواره فیلم کن شد. باوجود این بخش، تولیدکنندگان، پخش کنندگان و ویزیتورهای صنعت سینما از سرتاسر دنیا به کن می‌آیند تا درمورد خرید، فروش و گرفتن اجازه پخش جهانی فیلم‌ها با یکدیگر ملاقات کنند. گفتنی است که برای شرکت در این بخش هیچ انتخاب گزینشی‌ای وجود ندارد.

● نوعی نگاه

سه بخش رقابتی جدید در سال ۱۹۷۵ به جشنواره کن افزوده شدند که عبارت بودند از «چشمان بارور»، «روح زمانه» و «گذشته کامل» ولی علیرغم استقبالی که از این بخش‌های جدید شد، تعدد بخش‌های سیر مراحل انتخاب و نمایش آثار را برای جشنواره دشوارتر کرد، از این رو «ژیل ژاکوب» دبیرکل جشنواره کن هرسه بخش جدید را در هم ادغام و بخش «نوعی نگاه» را پدید آورد که تابه امروز پابرجا مانده است.

● سینه فوندانسیون

بخش جنبی «سینه فوندانسیون» به معنی «بنیان سینما» در سال ۱۹۹۸ میلادی به پیشنهاد ژیل ژاکوب و به جهت ارزش گذاشتن برای آثار تولید شده توسط دانشجویان سینما پایه گذاری شد. این بخش که هدف اصلی آن ترغیب و حمایت نسل جدید فیلم‌سازان جوان جهان عنوان شده است تا به امروز برقرار مانده و ریاست افتخاری آن بر عهده «مارتین اسکورسیزی» و «عباس کیارستمی» است.

● نخل‌ نخل‌ها

درسال ۱۹۹۷ میلادی که مصادف با پنجاهمین دوره جشنواره بود از تمامی برندگان نخل طلا که در قید حیات بودند برای شرکت در جشنواره دعوت شد و یک جایزه ویژه با عنوان «نخل نخل‌ها» به «اینگماربرگمان» فیلم‌ساز صاحب سبک سوئدی داده شد.

● کلاسیک‌های کن

بخش «کلاسیک‌های کن» در سال ۲۰۰۴ میلادی به پیشنهاد «تیری فرمو» دبیر هنری جشنواره به بخش‌های جنبی افزوده شد و هدف آن قدردانی و ستایش آثار برتر سینمای کلاسیک قرار گرفت.

نویسنده: علی نیک‌فرجام