مخالفان تاكتیكهای بنی صدر

حزب جمهوری اسلامی با آغاز جنگ عراق علیه ایران در سی ام شهریور ۱۳۵۹, اولین بیانیه خود را در اول مهر ۱۳۵۹ منتشر كرد و جنگ را یك بعد از ابعاد توطئه های امپریالیسم و صهیونیسم علیه نظام جمهوری اسلامی ایران دانست و هدف از ایجاد درگیری و حمله نظامی به حریم ایران را مشغول كردن نیروهای نظامی ایران در مرزها عنوان كرد

مرحوم شهید بهشتی بااینكه حضور طیف گسترده‌ای از نیروهای مسلمان در نهضت آزادی را مشاهده می‌كرد اما با دقت در اساسنامه و رویه عملی نهضت آزادی، آن را یك تشكیلات غیرمكتبی تشخیص داد و با صلاحدید حضرت امام(ره) به سازماندهی مكتبی نیروهای مسلمان اهتمام نمود. سرانجام دراثر این تلاشها، با فاصله كمی از پیروزی انقلاب، حزب جمهوری اسلامی كه از مدتها قبل تشكیل شده بود و مخفیانه فعالیت داشت، اعلام موجودیت كرد. این حزب تا زمان انفجار دفتر مركزی آن توسط نیروهای ضدانقلاب كه به شهادت دكتر بهشتی و دهها نفر از یاران و همفكران او منجر شد، به‌عنوان بازوی نظام نوپای جمهوری اسلامی به كادرسازی و تصمیم‌سازی در سالهای اولیه انقلاب می‌پرداخت. شهید باهنر به‌عنوان دبیركل جدید حزب نیز به‌ همراه رئیس‌جمهور مردمی یعنی شهید رجایی به شهادت رسید و پس از آن حزب با دبیركلی آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای (مدظله) به فعالیت خود ادامه داد.

یكی از مهمترین فعالیتهای حزب علاوه بر حمایتهای سیاسی از دفاع بر حق مردم ایران و تداوم جنگ تا رفع كامل فتنه، مساعدت عملی در بسیج نیروهای مردمی و حضور اعضای آن در خطوط مقدم نبرد بود. حزب جمهوری به‌خاطر پاره‌ای ملاحظات سیاسی، از جمله به منظور رفع اتهام تك‌حزبی‌بودن نظام و به‌ویژه به‌تبع شكل گیری برخی اختلافات درون حزبی، سرانجام با تایید حضرت امام منحل شد و خود را با كوله‌باری از مجاهدت به تاریخ سپرد. نگاشته زیر تاریخچه و عملكرد حزب جمهوری اسلامی را در طول دفاع مقدس مورد بررسی قرارداده است.

حزب جمهوری اسلامی Islamic Republican Party)) توسط آیت‌الله دكتر سیدمحمد حسینی‌‌بهشتی، آیت‌الله موسوی‌اردبیلی، حجت‌الاسلام دكتر محمدجواد باهنر، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای و حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی‌اكبر هاشمی رفسنجانی در نوزدهم بهمن‌ماه ۱۳۵۷ تاسیس شد.[i] فكر تاسیس حزب جمهوری اسلامی به تجربه نهضت ملی ایران در سالهای ۱۳۲۹ و كودتای بیست‌وهشتم مرداد ۱۳۳۲ بازمی‌گردد.

آیت‌الله دكتر سیدمحمد ‌حسینی‌بهشتی، اولین دبیركل حزب، كه به منظور سازماندهی نیروهای مذهبی ــ انقلابی در فكر ایجاد یك حزب یا جمعیت سیاسی اسلامی بود[ii] با تاسیس نهضت آزادی ایران توسط چهل‌ودو تن از اعضاء موسس آن از جمله آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، یدالله سحابی، منصور عطایی، آیت‌الله زنجانی، حسن نزیه، رحیم عطایی، عباس سمیعی، مهدی بازرگان و... در بیست‌وپنجم اردیبهشت ۱۳۴۰[iii] از آن استقبال كرد؛ اما زمانی كه متوجه شد در اساسنامه از اسلام به عنوان یك مكتب و از نهضت آزادی به عنوان یك حزب اسلامی تمام‌عیار یاد نشده است، با انتقاد از بنیانگذاران نهضت آزادی، آن را غیرمكتبی دانست و به فكر تاسیس یك مجموعه فعال برای شناخت ایدئولوژی اسلام در شكل یك مكتب تمام‌عیار افتاد و یك گروه تحقیقاتی را به منظور بررسی و مطالعه حكومت در اسلام به‌وجود آورد. اما این گروه به دست ساواك متلاشی شد و دكتر بهشتی به‌ناچار ایران را به مقصد آلمان ترك كرد. او در آلمان تلاش نمود یك هسته سیاسی برای جذب افراد مستعد به‌وجود آورد كه عملی نشد و در سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت.

مراجعت وی به كشور با اوج‌گیری مبارزات سازمان مجاهدین خلق در سال ۱۳۵۰ كه یك سازمان اسلامی و سیاسی ــ چریكی تلقی می‌شد، مصادف گردید و او به تایید تلویحی این سازمان پرداخت. ولی با آشكارشدن تدریجی نارسایی‌ها و كمبودهای اساسی ایدئولوژیك در سازمان و به دنبال انتشار بیانیه تغییر ایدئولوژی از اسلام به ماركسیسم در سال ۱۳۵۴، شهید بهشتی تلاش برای ایجاد یك سازمان سیاسی اسلامی اصیل را با جدیت بیشتر از سر گرفت. ابتدا جلساتی با حضور عده‌ای از روحانیان مبارز تشكیل شد تااینكه در تابستان ۱۳۵۶ با اوج‌گیری انقلاب اسلامی فكر ایجاد یك هسته روحانی به‌دور از گرایشات غیر اسلامی و التقاطی قوت گرفت. هدف، پایه‌گذاری یك حزب نیرومند سیاسی و اجتماعی برای پركردن خلاء شدید تشكیلات سیاسی ــ مذهبی در كشور بود. جلساتی جهت تهیه مرامنامه و اساسنامه در اوایل سال ۱۳۵۷ تشكیل و پس از تدوین برای اظهار نظر امام خمینی(ره) به عراق فرستاده شد. رهبر انقلاب در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نظر مساعد و موافق خود را با تشكیل حزب اعلام داشت. به دنبال آن، حزب جمهوری اسلامی توسط پنج تن از هیات موسسین و پس از تشكیل شورای موقت، با شركت سی نفر در بیست‌ونهم بهمن ۱۳۵۷ اعلام موجودیت كرد.[iv] حزب پس از اعلام موجودیت به‌سرعت به یكی از فراگیرترین احزاب تاریخ ایران تبدیل گردید و با تاسیس دفتر مركزی در تهران، دفاتر خود را در صدوچهل شهر افتتاح كرد و تا اردیبهشت‌ماه ۱۳۵۸، بیش از دو میلیون نفر در آن عضو شدند.[v] در مرامنامه حزب جمهوری اسلامی هدف حزب تداوم‌بخشیدن به انقلاب خلق مسلمان ایران در راه استقرار نظام عدل اسلامی در زمینه‌های معنوی، فرهنگی، سیاسی و نظامی ذكر گردیده و اصول خط‌مشی حزب بر چهار اصل استوار شده بود: تداوم انقلاب و جلوگیری از هر نوع تحجر و توقف در یك مرحله، التزام به همبستگی روزافزون همه نیروهای مبارز مسلمان، خودداری از هر نوع وابستگی به گروهها و نیروهایی كه پیوند با آنان به استقلال و اصالت اسلامی جنبش كمترین آسیبی زند و استفاده از همه شیوه‌های مبارزه و سازندگی كه با معیارهای اسلامی سازگار باشد.

اركان تشكیلاتی حزب جمهوری اسلامی بر اساس اساسنامه از پایین به بالا عبارت بودند از: «عضو، واحد آمادگی، حوزه، شورای بخش، شهرستان و استان، كنگره، شورای مركزی، شورای ایدئولوژی، شورای افتاء، شورای داوری و هیات اجرایی. مركز حزب در تهران و شعب آن در شهرها و روستاها و خارج از كشور تشكیل می شد.»[vi] با تشكیل حزب جمهوری اسلامی گروههای اسلامی همچون هیاتهای مؤتلفه اسلامی به آن پیوستند و قطب قدرتمندی را در مقابل جریانهای لیبرال، چپ ماركسیستی و التقاطی به‌وجود آوردند. حزب، روزنامه جمهوری اسلامی را به عنوان ارگان رسمی و نشریه دانش‌آموزی عروهٔ‌الوثقی را برای بیان دیدگاههای دینی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود منتشركرد. حزب جمهوری در نخستین سال حیات خود با كسب اكثریت كرسیهای مجلس خبرگان قانون اساسی، در تدوین قانون اساسی نظام تازه‌تاسیس جمهوری اسلامی نقشی كلیدی ایفا كرد و با گنجاندن اصول اسلامی، به‌ویژه اصل ولایت فقیه و تعیین مواضع و خطوط كلی آن، مرزبندی نظام سیاسی شیعی ــ اسلامی با سایر نظامهای سیاسی را آشكار ساخت. حزب پس‌ازآنكه در پی مخالفت رهبری انقلاب با تصدی روحانیان در پستهای سیاسی، اولین انتخابات ریاست جمهوری را به نفع ابوالحسن بنی‌صدر از دست داد، نامزدهای آن در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی اكثریت كرسیها را به دست آوردند.

---