نگاهی گذرا به پیدایش هنر موسیقی

صدای شرشرآب, وزش باد در بوته زار, غزل خوانی پرندگان و هزاران صدای موجود در طبیعت شاید اولین ضرباهنگ و ملودی های موسیقی در جهان هستی بوده كه انسان با الگو گیری از آنها در طی زمان به اختراع سازهای مختلف پرداخت

امروزه همه انسان ها چه آن ها كه در جوامع كوچك سنتی و چه در كشورهای مدرن زندگی می كنند كم و بیش با موسیقی آشنایی دارند و با آن به فراخور درك خود رابطه برقرار می كنند.تاریخچه و چگونگی مراحل تكامل، انواع سبك ها و تفاوت آن در اقوام گوناگون، قابل تأمل و بررسی است.

صدای شرشرآب، وزش باد در بوته زار، غزل خوانی پرندگان و هزاران صدای موجود در طبیعت شاید اولین ضرباهنگ و ملودی های موسیقی در جهان هستی بوده كه انسان با الگو گیری از آنها در طی زمان به اختراع سازهای مختلف پرداخت.نخستین نمونه آفرینش موسیقی توسط انسان اولیه، نقشی است كه در یك غار در «آری پژ» فرانسه برجای مانده است.

دراین نقاشی، شكارچی كمانی را در دست دارد، ولی از آن برای پرتاب استفاده نمی كند بلكه آن را به دهان گذاشته و مانند «زنبورك» می نوازد.موسیقی برای انسان های اولیه نوعی ابزار جادو بود و شكارچی نیز با آن در صدد جادوی شكار خود بود.آنان در واقع موسیقی را هدیه ای از جانب خدایان می دانستند كه با آن می توانستند به جز خواص فوق، حیوانات را نیز شكار كنند.

عباس ناصری پژوهشگر و موسیقیدانان،اظهار داشت: در دوران امپراتوری های بزرگ مصر و چین نمونه های مختلفی از هر یك از سازهای اصلی وجود داشت. در كاخ ها و معابد بزرگ اغلب دسته هایی از نوازندگان « چنگ »، «شیپور» و «طبل» برای پرستش خدایان می نواختند و شواهد نشان می دهد كه مراسم مهم و بزرگ همیشه با موسیقی و رقص برگزار می شد.وی گفت: در انجیل به آلات موسیقی بسیاری اشاره شده است.

اسامی برخی از آنها ، «شوفار»(نوعی ترومپت)،«شائوم»(نوعی ساز بادی) و «سالتری» (نوعی چنگ) است.به عقیده ناصری، اگر چه یونانی ها بناهای زیبا، مجسمه های ارزنده، نمایشنامه ها و اشعار زیاد و بزرگی از خود بر جای گذاشته اند اما به نظر می رسد موسیقی آنان رشد چندانی نداشته است.

این پژوهشگر موسیقی گفت: «یونانیان شیوه خواندن نت با حروف را اختراع كردند و این حروف را در بالای كلمات یك قطعه آواز می نوشتند.»ناصری افزود: «موسیقی در نمایشنامه های یونانی نقش مهمی داشت و اغلب از گروه «كر» برای خواندن قسمت هایی از نمایشنامه ها استفاده می شد.»وی افزود: «رومی ها نیز از موسیقی در میهمانی ها استفاده می كردند و در مراسم مذهبی و احتمالا در رم برای نخستین بار ایده «بازیگران سیار» پایه گذاری شد.»وی گفت: «مردم فقیری كه می توانستند هنرنمایی كنند در میدان ها و در خانه های بزرگ نمایش اجرا می كردند و می توانستند به سراسر امپراتوری رم مسافرت كنند و موجب سرگرمی مردم شوند. اینان نخستین خنیاگران دوره گرد بودند.»

به اعتقاد ناصری، همگام با گسترش مسیحیت، مبلغان مسیحی در هر كشوری نواهای آشنای خود را برای خواندن سرودها به كار می بردند و موسیقی مذهبی مسیحیان از جایی به جای دیگر تفاوت های زیادی داشت كه بعدهااین مشكل با تألیف كتاب « پاپ گریگوری» رفع شد.وی افزود: «پاپ گریگوری اطمینان نداشت كه مردم در آوازها اشتباه نكرده و قطعاتی را فراموش نكنند، لذا شیوه ساده نگارش موسیقی را به كار برد تا بدین وسیله زیر و بم نتها مشخص شود و بعد از سال های متمادی از سیستم پیشرفته ای برای نگارش نت ها بر روی چهار خط استفاده شد و مربع های سیاه توپر، اشكال لوزی یا مستطیل شكل در این سیستم استفاده شد كه هنوز برای «آواز گریگوری» مورد استفاده قرار می گیرد.»

«محمد احمدی فر» پژوهشگر و كارشناس موسیقی نیز در خصوص سبك های موسیقی به ایرنا گفت: اكسپرسیونیسم،امپرسیونیسم، سریالیسم، موسیقی تجربی و عینی، موسیقی الكترونیك، نئوكلاسیسم، نئورمانتیسم، و مینی مالیسم از سبك های مهم موسیقی هستند.»به اعتقاد وی، سابقه برخی از این سبك ها در غرب به چندین قرن می رسد اما برخی از آنها در ایران ناشناخته هستند و مخاطبان محدود و اندك دارند و به طور معمول تنها در مقاطع دانشگاهی رشته موسیقی تدریس می شوند.این پژوهشگر موسیقی می افزاید: «معمولا سبك های یاد شده از روی خالق اثر شناخته می شوند و در بیشتر موارد آهنگسازان دارای یك سبك ولی در برخی از موارد سازنده در یك اثر خود از چند سبك استفاده می كند.»