لبنان اوضاع مه آلود سیاسی

تحولات جاری در لبنان و منطقه باعث شده که چشم های زیادی به این کشور دوخته شود

تحولات جاری در لبنان و منطقه باعث شده که چشم های زیادی به این کشور دوخته شود. هر چند این توجه، دلایل مختلفی می تواند داشته باشد اما شواهد نشان می دهد که لبنان هنوز در گذرگاه خطرناکی قرار دارد و عبور از بحران تشکیل کابینه در این کشور همچون سایر بحران ها به راحتی امکان پذیر نیست.

یکی از عواملی که عبور از بحران موجود را دشوار می سازد به غیر از تعدد و تنوع احزاب و گروه های سیاسی، مسئله دخالت کشورهای خارجی در مسائل و مشکلات جاری این کشور است.

برخی کشورهای غربی و در رأس آنها ایالات متحده از روند جریانات سیاسی در لبنان راضی نیستند و به عناوین مختلف می کوشند با دخالت در تحولات سیاسی اوضاع را به نفع خویش کنترل کنند. همچنین برخی از کشورهای عرب منطقه هم به دقت مسائل این کشور مدیترانه ای را زیر نظر دارند تا مبادا دولتی بر سر کار آید که منافع آنان را به خطر اندازد.

در هر صورت تضاد منافع قدرت های خارجی و موازی نبودن آنها با منافع و مصالح داخلی باعث شده این کشور همچنان با مسئله تشکیل نشدن دولت روبه رو شود همان طور که در گذشته نیز این کشور تحت تأثیر همین مسائل، زمان زیادی بدون رئیس جمهور، نخست وزیر، پارلمان و... به سر برده است.

یکی از کشورهایی که تأثیر زیادی در تحولات لبنان داشته و نقش مؤثری در معادلات منطقه ای و جهانی این کشور بازی می کند سوریه است. خبرگزاری آسوشیتدپرس در تحلیلی به نقش این کشور در صحنه داخلی و بین المللی لبنان پرداخته که از نظر خوانندگان می گذرد.

بسیاری از تحلیلگران سیاسی لبنان در بررسی های خود از اوضاع لبنان به اظهارات مقامات سوری توجه زیادی نشان می دهند و معتقدند که این موضع گیری ها می تواند در تنظیم رابطه بین دو کشور مؤثر باشد.

از جمله اظهارات اخیر معاون رئیس جمهور سوریه مبنی بر اینکه دمشق نسبت به گذشته از مواضع قدرتمندتری در لبنان برخوردار شده است.

«فاروق الشرع» طی سخنانی اظهار داشته که اگر در گذشته حضور سربازان سوری در لبنان باعث افزایش نفوذ این کشور شده بود اما اکنون حتی با خروج نظامی سوریه از لبنان، دمشق یکی از بازیگران مؤثر در امور داخلی لبنان است و قوی تر از گذشته می تواند در این کشور تأثیرگذار باشد.

این سخنان باعث شد که بسیاری از لبنانی ها به تجدیدنظر در مواضع خود نسبت به سوریه بپردازند.

ریشه این سخنان به مسئله تشکیل کابینه در لبنان بازمی گردد.

بحث تأخیر در تشکیل کابینه که مدت سه ماه است به تأخیر افتاده از جمله مسائلی است که گروه های طرفدار غرب موسوم به ۱۴ مارس را به این حقیقت معطوف کرده که مسئله تشکیل کابینه فقط به داخل این کشور محدود نمی شود بلکه متحدان این کشور در منطقه و خارج از آن نقش مؤثری در تشکیل کابینه دارند.

به عقیده ۱۴ مارس، متحدان حزب الله نقش کلیدی در هرگونه تغییر در کابینه آینده لبنان دارند و هر تغییر و تحولی در کابینه باید حتما به تأیید گروه ۸ مارس به ویژه حزب الله برسد.

این نقش به حدی است که حتی آمریکا و متحدانش هم در داخل و خارج لبنان نمی توانند از اهمیت آن بکاهند و اوضاع را به نفع خویش کنترل کنند.

در واقع آمریکا سال های زیادی است که تلاش می کند از نفوذ سوریه در لبنان بکاهد و این کشور را از حیطه اقتدار سوریه در منطقه خارج سازد اما با روی کار آمدن باراک اوباما و تلاشی که دولت وی برای مذاکره با سوریه به کار بسته این احتمال قوت پیدا کرده که دوباره نفوذ سوریه در لبنان افزایش پیدا کند.

به عقیده تحلیلگران لبنانی این تغییر سیاست واشنگتن باعث قدرت گرفتن سوریه در منطقه به ویژه در کشور کوچکی چون لبنان خواهد شد.

سوریه همانند عربستان سعودی، ایران و آمریکا بر لبنان تأثیرگذار است اما به دلیل شرایط جغرافیائی منطقه، تاثیرگذاری سوریه بیشتر از کشورهای دیگر است. از سوی دیگر، عملکرد دولت لبنان نشان دهنده درجه وابستگی این کشور به قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای است.

زمانی که گروه ۱۴ مارس مدعی شد حزب الله و گروه ۸ مارس از ایران و سوریه تأثیر می پذیرند، گروه ۸ مارس هم آمریکا و عربستان سعودی را به نقش داشتن در تحولات لبنان متهم کرد.

اما تحولات منطقه هم به گونه ای است که بسیاری از معادلات را رقم می زند. دیدار سران سوریه و عربستان در ریاض و دمشق به فاصله کوتاه چند روزه نشان می دهد که این کشورها هم می خواهند با بهبود روابط خود در آینده منطقه به ویژه روند تشکیل دولت در لبنان تاثیرگذار باشند.

سوریه از لحاظ تاریخی در کشور لبنان همیشه تأثیرگذار بوده و با توجه به وزن مخصوصی که در منطقه دارد مسلما نمی خواهد از ایفای نقش در لبنان سرباز زند و کوتاه بیاید به همین دلیل روابط با کشورهای دیگر را برنامه ریزی می کند.

اما آمریکا نمی خواهد که سوریه نقش تاریخی و سیاسی خود را در منطقه ایفا کند چرا که این کشور روابط بسیار خوبی با ایران، حزب الله لبنان و حماس دارد و نزدیکی سوریه و لبنان مسلما به نزدیکی لبنان با ایران و حماس هم منجر خواهد شد، به همین دلیل ایالات متحده درصدد فشار وارد کردن بر دمشق است تا از نقش این کشور در منطقه بکاهد.

تحریم های طولانی مدت آمریکا علیه سوریه دقیقا در راستای همین هدف صورت گرفته است.

سوریه تقریبا حدود ۳۰ سال است که به عنوان بازیگر اصلی در لبنان نقش بازی کرده و همیشه نیروهای نظامی اش دراین کشور حضور داشتند، اما در سال ۲۰۰۵ میلادی بر اثر فشارهای آمریکا و تلاش های رفیق حریری نخست وزیر فقید این کشور سربازان سوری از لبنان خارج شدند و گروه های ضدسوری سعی کردند که در انتخابات پیروز شوند.

سوریه به رغم پیروزی احزاب ضدسوری در انتخابات رابطه اش را با حزب الله که قوی ترین نیروی نظامی در لبنان است و در میان شیعیان از محبوبیت فوق العاده ای برخوردار است یعنی درواقع حمایت بیش از یک سوم جمعیت این کشور را داراست از دست نداده بلکه تقویت هم کرده است.

ژنرال میشل عون رئیس جریان آزاد ملی لبنان که از سال ۲۰۰۶ متحد حزب الله شده است و دو دهه پیش با سربازان سوری جنگید هنوز فاصله خود را با سوریه حفظ نکرده و با اینکه اخیرا دیداری از دمشق داشته لیکن هنوز معتقد است که مسائل لبنان باید توسط خود لبنانی ها حل و فصل گردد.

از سوی دیگر، ولید جنبلاط رهبر سوسیالیست دروزی که زمانی از مخالفان سرسخت سوریه و طرفداران پروپاقرص غرب و گروه ۱۴ مارس به شمار می رفت اخیرا در مواضع خود چرخش زیادی داشته و خواستار بهبود روابط با سوریه شده و حتی پیشنهاد کرده که از دمشق دیدار کند.

این دیدارها و نزدیکی مواضع شخصیت های لبنانی به سوریه در شرایطی صورت می گیرد که دولت دمشق مواضع محکم تری نسبت به لبنان اتخاذ کرده و خواهان تأثیرگذاری بیشتری در این کشور است به ویژه آنکه در انتخابات پارلمانی اخیر در لبنان گروه ۱۴ مارس پیروز شد و حزب الله و متحدانش نتوانستند بر رقبا پیروز شوند.

هر چند بسیاری از تحلیلگران پیروزی جناح ۱۴ مارس را در نتیجه دادن رشوه و خرید آرای مردم از سوی این جناح و متحدان خارجی اش قلمداد کردند لیکن گروه ۸ مارس و به ویژه حزب الله به هیچ وجه درصدد مخالفت و اعتراض برنیامد و وحدت ملی و مصالح کشور را مقدم بر هرگونه اختلاف و تشنج دانست به همین دلیل ناظران آگاه این پیروزی را پیروزی حزب الله و نه جناح ۱۴ مارس ارزیابی کردند چرا که به عقیده آنان حزب الله توانست با درایت و هوشیاری هرگونه توطئه را خنثی و جلو تشتت و درگیری های داخلی و جنگ های فرقه ای و مذهبی را بگیرد.

از سوی دیگر، تمامی تلاش حزب الله و متحدانش در جهت تشکیل کابینه وحدت ملی به کار گرفته شد و حتی جناح ۸ مارس عنوان کرد که برای رسیدن به وحدت ملی از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد. با وجود این، به نظر می رسد دست های پنهان و پشت پرده تحولات این کشور بیکار ننشسته و تلاش می کنند تا این وحدت ملی هیچگاه تحقق پیدا نکند چرا که هنوز پس از گذشت سه ماه از مأموریت سعدالدین حریری نخست وزیر، دولتی تشکیل نشده و به نظر هم نمی رسد که به این زودی ها تشکیل شود. حریری ظاهرا تلاش های زیادی برای رایزنی و مذاکره با نمایندگان گروه های مختلف سیاسی لبنان به کار گرفته لیکن هنوز نتوانسته کاری از پیش ببرد. میشل عون پیشنهاد داده تا «جبران باسیل» دامادش به عنوان وزیر مخابرات باقی بماند درحالی که جناح حریری با این پیشنهاد مخالفت کرده است.

حزب الله و متحدانش هم تأکید کرده اند که در مقابل فرمول ۱۵ وزیر برای جناح ۱۴ مارس- ۱۰ وزیر برای ۸ مارس و پنج وزیر برای رئیس جمهور، جناح ۱۴مارس باید نظرات میشل عون را در نظر بگیرد درغیر این صورت این جناح هم در دولت شرکت نخواهد کرد.

شرکت نکردن حزب الله درکابینه هم به معنای ادامه بحران تشکیل دولت تا بی نهایت خواهد بود چرا که حزب الله در درون خود ویژگی هایی دارد که باقی احزاب لبنانی دراختیار ندارند، حزب الله قدرتی نظامی دارد که توانسته با تکیه براین قدرت با ارتش اسرائیل به عنوان قوی ترین قدرت نظامی منطقه مقابله کرده و آن را شکست دهد. همچنین حزب الله حزبی سیاسی، اجتماعی و قدرتی انتخاباتی است که در میان شیعیان و دیگر مردم لبنان طرفداران بسیاری دارد.

حزب الله آزمون های زیادی را پشت سرگذاشته و نشان داده که همیشه درکنار هواداران خود ایستاده و هرگز آنان را رها نخواهد کرد، از سوی دیگر، حزب الله منحصر به یک فرد نبوده و حقیقتی ثابت است که برای ادامه مسیرش تکیه زیادی بر لبنانی ها و طرفدارانش دارد.

بازسازی ویرانه های پس از جنگ تابستان ۲۰۰۶ و کمک های مادی و معنوی که حزب الله درا ختیار مردم قرار داد نمونه زیادی در لبنان نداشته و پدیده ای نو محسوب می شود.

حزب الله وابستگی به کشورهای خارجی هم ندارد البته این به معنای آن نیست که روابط خوبی با برخی از کشورهای منطقه و فرامنطقه ای نداشته باشد. بطورمثال حزب الله روابط خوبی با ایران یا سوریه و حماس دارد و دیدگاه های مشترکی درباره مسائل اعتقادی و سیاسی با آنان دارد اما این به معنای وابسته بودن به آنها نیست.

تحلیلگران سیاسی لبنان معتقدند که سوریه با توجه به تأثیرات تاریخی که در لبنان داشته اکنون نیز می کوشد همان نفوذ قدیمی را به دست آورد اما حالا اوضاع تغییر کرده و این هدف چندان قابل تحقق نیست.

به عقیده این افراد، سوریه هرچند که می کوشد خود را تنها کشوری نشان دهد که می تواند به اختلافات قومی و مذهبی پایان دهد لیکن شواهد خلاف این مسئله را نشان می دهد.

این تحلیلگران می گویند مسائل مربوط به قومیت ها، مذاهب و طایفه ها در لبنان به گونه ای است که فقط به وسیله خودشان حل و فصل می گردد نه خارجی ها.

در هر صورت دمشق می کوشد که با ایجاد روابط بیشتر با لبنان نقش مؤثری دراین کشور بازی کند؛ این مسئله بستگی به این دارد که دولت لبنان هم خواستار این مسئله باشد یا خیر.

از سوی دیگر آمریکا و دیگر کشورهای عربی هم با این مسئله موافق نیستند و نمی خواهند که سوریه یا کشورهای دیگر درمعادلات این کشور نقش بازی کند.

به همین دلیل نمایندگان گروه های مختلف لبنان معتقدند آمریکا تلاش می کند روند تشکیل دولت متحد ملی را دراین کشور با مشکل روبه رو سازد.

این نمایندگان تاکید دارند که دولت متحد ملی یک ضرورت است و می تواند مانع دخالت کشورهای خارجی شود.

این افراد همچنین معتقدند که لبنانی ها دو راه پیش روی خود دارند یا اینکه دولت متحد ملی را هرچه سریع تر تشکیل دهند یا اینکه راه حل تسلط و دخالت کشورهای خارجی به ویژه آمریکا را انتخاب کنند که مسلماً انتخاب راه دوم خسارات زیادی به این کشور می زند.

درهرصورت لبنان هنوز از گذرگاه خطر بیرون نرفته و اوضاع منطقه کماکان مه آلود است. با وجود تمامی دیدارهای طرف های خارجی با یکدیگر یا با مقامات لبنانی هنوز گرهی از مشکلات لبنان گشوده نشده و اوضاع منطقه همچنان بحرانی است.

برخی سیاستمداران و کارشناسان در لبنان بر این باور هستند که هدف از تاخیر حریری در تشکیل دولت برای این است که دراین فرصت اوضاع منطقه مشخص شود و نتایج گفت وگوهایی که اکنون در سطوح مختلف درجریان است روشن شود. لیکن حریری باید بدون توجه به جریانات خارجی و با توافق گروه های داخلی بحران ها را پشت سرگذاشته و نباید امید زیادی به تغییر و تحولات خارجی داشته باشد زیرا ممکن است به ضرر کشور تمام شود. در نهایت با اوضاع و احوال کنونی هنوز زود است که به تشکیل دولت لبنان امید بست.

ترجمه: فریده شریفی

منبع : خبرگزاری آسوشیتد پرس