آیات الهی در کلام امام خمینی ره

سخنان حضرت امام مالامال از آیات قرآن است

امام خمینی(ره) از تربیت یافتگان ممتاز مکتب وحیانی قرآن و درس آموختگان دانشگاه نبوی است که درنیم قرن اخیر، تاریخ معاصر را در جهت حاکمیت ارزشهای اسلامی و معارف قرآنی رقم زد و برگ زرینی را در طول تاریخ به نفع اسلام و مسلمین ثبت نمود.

آن یگانه دوران در تمام صحنه های حرکت شورآفرین خود آیات الهی و دستورهای حضرت پیامبر اعظم(ص) را نصب العین خود قرار داده و بر محور رهنمودهای قرآنی حرکت می کرد و بر این باور تأکید می کرد که: «ما مفتخریم و ملت عزیز سر تا پا متعهد به اسلام و قرآن مفتخر است که پیرو مذهبی است که می خواهد حقایق قرآنی که سراسر آن از وحدت بین مسلمین بلکه بشریت دم می زند از مقبره ها و گورستان ها نجات داده و به عنوان بزرگترین نسخه نجات دهنده بشر از جمیع قیودی که بر پای و دست و عقل او پیچیده است و او را به سوی فنا و نیستی و بردگی و بندگی طاغوتیان می کشاند نجات دهد.» (۱)

همچنین حضرت امام پیام های مهم خود را مستند به آیات قرآنی کرده و همواره در پرتو نور وحی حرکت می کرد. گام نخستین مبارزه اش را در سال اول نهضت با آیه ۴۶ سوره سبأ آغاز نمود که می فرماید: « بگو من فقط به شما یک اندرز می دهم که دو تا دو تا و به تنهایی برای خدا بپا خیزید.» (۲) و روز پیروزی انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی را با این آیه شریفه تبریک گفت: «ونُریدُ اَن نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ استضعفوا فی الارض و نجعلهم الائمة و نجعلهم الوارثین؛(۳) و خواستیم بر کسانی که درآن سرزمین فرو دست شده بودند منت نهیم و آنان را پیشوایان مردم گردانیم و ایشان را وارث زمین کنیم.» امام خمینی می فرمود: سعی کنید که انگیزه ها انگیزه های الهی باشد. و به دانشگاهیان سفارش می کرد که: «انگیزه تان این باشد که این دانشگاه را ببرید طرف اسلام الهی اش کنید. . . وقتی که انگیزه برای خدا شد دنبال این است که این کار را انجام بدهد به طوری که خداپسند باشد. . . می خواهید تربیت کنید اطفال مردم را برای خدا، می خواهید حکومت کنید برای خدا، همان حکومتی که انبیا می کردند.»(۵)

امام هرگز نیت خود را با انگیزه های هوا و هوس، نام و شهرت، خودنمایی، لذتهای دنیایی و رسیدن به مال و منال آلوده نکرد. امام در راستای اخلاق و بندگی خدا برای عبادت هایش نیز اهمیت ویژهای قائل بود به همین جهت در نخستین گام مبارزه، نخستین اعلامیه خود را با این آیه شریفه «قُل اِنَّما اَعِظُکُم بِواحِدَهٍ اَن تَقوموا لِلَّهِ. . .» (۶) مزین نمود و بعد در ادامه نوشت: «خدای تعالی در این کلام شریف از سرمنزل تاریک طبیعت تا منتهای سیر انسانیت را بیان کرده و بهترین موعظه هایی است که خدای عالم از میان تمام مواعظ انتخاب فرموده. این کلمه [که] اصلاح دو جهان است قیام برای خداست.»(۷) امام خلوص نیت را از طریق عبادتهای عاشقانه، تهجدهای شبانه، توسل به اهل بیت(ع)، تلاوت قرآن و ذکر و فکر و زیارت و انجام نوافل به دست آورده بود و این سرمایه اصلی آن بزرگمرد در بحرانی ترین لحظات زندگی اش بود.

روحیه مردمداری و خدمتگزاری

از ویژگیهای بارز رفتار امام خمینی(ره) ارتباط قوی با مردم و علاقه به آنان بود. امام در هر فرصتی به خدمتگزاری مردم تأکید کرده و در مورد قصور از آن هشدار می داد. رهبر معظم انقلاب در مورد این خصوصیت حضرت امام می گوید: «آن اراده نیرومندی که کوه های عظیم در مقابل او به حساب نمی آمدند همواره در برابر فداکاری ها، شجاعت و احساسات پاک مردم سر تعظیم فرود می آورد. آن روح بزرگ و کوه ستبر به دفعات در برابر عظمت مردم تکان می خورد و می لرزید.»(۸)

امام خمینی(س) با کمال افتخار می فرمود: «من آمده ام تا پیوند خدمتگزاری خودم را به شما عزیزان عرضه کنم که تا حیات دارم خدمتگزار همه هستم، خدمتگزار ملت های اسلامی، خدمتگزار ملت بزرگ ایران.»(۹) و در جای دیگر می فرمود: «اگر به من بگویند خدمتگزار بهتر از این است که بگویند رهبر، خدمتگزاری مطرح است. . . مرابه خدمتگزاری قبول کنید که من خدمتگزار هستم و تا آخر خدمتگزارم»(۱۰) پیشوایان مذهبی همواره در میان مردم بوده و برای مردم تلاش کرده اند. خداوند به پیامبر(ص) می فرماید: «قُل اِنَّما َانا بَشَر مِثلُکُم»(۱۱) ای رسول ما! به مردم بگو من هم همانند شما یک بشر هستم. « قرآن کریم یکی از امتیازات مؤمنین را سبقت در انجام کارهای نیک و خدمت به مردم می داند و می فرماید: «اُولئکَ یسارِعونَ فِی الخَیراتِ و هُم لَها سابِقون؛(۱۲) اهل ایمان در نیکوکاری از دیگران پیشی می گیرند و در خدمت رسانی مسابقه می دهند

« آری طبق این آیه مؤمنین در خیرات مسابقه می دهند.» و خیرات همان اعمال صالحی است که براساس اعتقاد به حق انجام

می شود. (۱۳) برخی از مصادیق خیرات را که همان اعمال نیک است می توان در اعمالی همچون امداد، انفاق، احسان، حمایت از محرومان و مظلومان، و برآوردن حوائج نیازمندان مشاهده نمود که در زندگی حضرت امام به شهادت تاریخ معاصر جلوه ای خاص داشته است.

● زهد و ساده زیستی

برای هدایت جامعه و اثبات صداقت در گفتار، هر گویندهای باید رفتاری مطابق آن را نشان دهد. اگر رهبران الهی مردم را برای رسیدن به سعادت جاویدان و کمال انسانی از دنیاپرستی و اشرافی گری بر حذر داشته اند خود نیز در عمل و رفتار خویش آن را به وضوح نشان داده اند. امام خمینی(ره) در طول زندگی افتخارآمیز خود سادگی و بی پیرایگی را نصب العین خود قرار داده و به پیروی از انبیای الهی هرگز خود را به دنیا و مظاهر فریبنده آن نیالود. چرا که این خصلت والای انسانی و الهی انسان را از قیودات مادی آزاد کرده و روحیه ایثار و خدمت را در وجود انسان تقویت می کند. او می فرمود: «صاحب جواهر (علامه شیخ محمد حسن نجفی) چنان کتابی نوشته است که اگر صد نفر بخواهند بنویسند، شاید از عهده بر نیایند و این یک کاخ نشین نبوده است. . . از یک آدمی که علاقه به شکم، شهوات، مال و منال و جاه و امثال این ها دارد این کار ها بر نمی آید طبع قضیه این است که نتواند.»(۱۴)

اساساً کسی که در پی زندگی تجملاتی دنیوی باشد او نمی تواند عاشق خدا باشد و دلش محل نورخدایی و الهامات غیبی شود. او به تمام مسئولین و کارگزاران نظام اسلامی بویژه روحانیان شدیداً سفارش می کرد که از تجملگرایی و تشریفات بپرهیزند که آفت دین و توفیق است و می فرمود: «من اکثر موفقیت های روحانیت و نفوذ آنان را در جوامع اسلامی، در ارزش عملی و زهد آنان می دانم و امروز هم این ارزش نه تنها نباید به فراموشی سپرده شود که باید بیشتر از گذشته به آن پرداخت هیچ چیزی به زشتی دنیاگرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله ای هم نمی تواند بدتر از دنیاگرایی روحانیت را آلوده کند.» (۱۵) این شیوه امام همان عهدی است که خداوند با پیامبران الهی و رهبران مذهبی بسته است و در دعای ندبه با اشاره به آن می گوئیم: «خداوندا! تو از [اولیا و مقربان درگاه خویش] تعهد گرفتی که زندگی ساده و زاهدانه ای در پیش گیرند و از درجات بی ارزش این دنیا و آرایش های ظاهری آن دوری کنند و آنان نیز به عهد خود عمل کردند.»(۱۶)

این رفتار و باور امام برگرفته از سیره انبیا و آیات قرآنی بود که خداوند متعال رهبران الهی را از زندگی تجملاتی بر حذر داشته و به پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «هرگز چشمان خود را به نعمت های مادی که به گروه هایی از آنان داده ایم میفکن این ها شکوفه های زندگی دنیاست تا آنان را به این وسیله آزمایش کنیم و روزی پروردگارت بهتر و پایدارتر است.» (۱۷) خداوند در این آیه پیامبر اکرم(ص) را از مسابقه در میدان مادیات و چشم دوختن به زندگی اشرافی کفار ومشرکین بر حذر می دارد.

استقامت و اراده قوی

قرآن کریم شجاعت و صلابت در راه احیای حق و امر به معروف و نهی از منکر را یکی از مهمترین ویژگیهای مردان خدایی می شمارد و با اشاره به اراده فولادین آنان در راه حق می فرماید« آنان در راه خدا جهاد و تلاش می کنند و از ملامت و نکوهش ملامتگران ذره ای باک ندارند.» (۱۸) آری پیشوای مسلمانان برای پیشبرد اهداف مقدس خویش در مقابل هجوم افکار عمومی و سخنان انسان های ترسو و وسوسه گر هرگز از راه حق خود دست بر نمی دارد بلکه بر استواری و استقامت خود می افزاید.

و در سوره فصلت از استقامت مردان الهی ستایش کرده و میفرماید: «اِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ المَلئِکَةُ اَلّا تَخافوا و لا تَحزَنوا و اَبشِروا بِالجَنَّةِ الَّتی کُنتُم توعَدون؛(۱۹) کسانی که می گویند: پروردگار ما خداست و بر این عقیده و ایمان پایدار می مانند و ایستادگی می کنند فرشتگان بر آنان فرود می آیند و می گویند: بیم مدارید و غمگین مباشید و به بهشتی که وعده یافته بودید شاد باشید.» به حقیقت امام خمینی(س) را میتوان یکی از مصادیق بارز این آیه دانست. استقامت و صبر و تحمل و شجاعت آن بزرگوار در راه خدا که بار ها این ویژگی خود را به اثبات رسانده دوست و دشمن را به تحیر واداشته است. امام خمینی(س) در این باره اظهار می دارد: «من از آن آدم ها نیستم که اگر یک حکمی کردم بنشینم چرت بزنم که این حکم خودش برود. من راه می افتم دنبالش، اگر من خدای نخواسته یک وقتی دیدم که مصلحت اسلام اقتضاء می کند که یک حرفی بزنم، می زنم و دنبالش راه می افتم و از هیچ چیز نمی ترسم بحمدالله تعالی. والله تا حالا نترسیده ام آن روز هم که می بردندم، آنها می ترسیدند؛ من آنها را تسلیت می دادم که نترسید. آخر اگر ما برای مقصد اسلامی، برای مقصدی که انبیاء خودشان را به آب و آتش زدند ، اولیاء عظام خودشان را به کشتن دادند علمای بزرگ اسلام را آتش زدند، سربریدند، حبس کردند، تبعید کردند. اگر چنانچه ما برای مقاصد اسلام بترسیم، دین نداریم، دیندار هم برای این که خرقه را از این عالم خالی کند می ترسد اگر ما ماورای این عالم را اعتقاد داشته باشیم باید شکر کنیم که در راه خدا کشته بشویم و برویم در صف شهدا. . . آقای ما فرموده: «والله لابن ابی طالب اَنس بالموت من الطفل بثدی امّه؛(۲۰) به خدا سوگند پسر ابیطالب به مرگ مأنوستر از کودک به پستان مادرش می باشد.» (۲۱)

محور وحدت جهان اسلام

قرآن کریم انبیاء الهی را پیام آور وحدت و یکپارچگی امت های پراکنده قلمداد می کند و می فرماید: «خداوند پیامبران را برانگیخت تا مردم را بشارت و هشدار دهند و به همراه آنان کتاب آسمانی فرستاد تا از میان مردم اختلافاتشان را حل کرده و داوری عادلانه نمایند.»(۲۲) طبق این آیه پایان دادن به اختلافات و پراکندگی مردم یکی از اهداف والای انبیاء الهی و به تبع آنان رهبران مذهبی است. حضرت امام خمینی(ره) نیز در راستای عمل به این آیه شریفه با رهبری های حکیمانه خود مردم پراکنده و متفرق را تحت لوای اسلام گرد آورد و با ندای وحدت همه را به سوی کلمه توحید و توحید کلمه فراخواند. آن عارف دوراندیش با تحرکات وحدت آفرین خود مسلمانان جهان را در مقابل استکبار جهانی متحد نمود. بار ها اعلام می کرد: «اسلام امر فرموده مسلمین از هر طایفه ای که هستند برادرند، عرب و عجم و کرد و ترک و فارس و غیر آن مطرح نیست.»(۲۳) و می فرمود: «مسلمانان به مثابه دست واحدند و همه در مسئولیت عمومی یکسان اند. تفرقه جویی و نژادپرستی در کار نیست و بین ملت های اسلامی هیچگونه امتیازی وجود ندارد جز تقوا و پرهیزکاری، گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست.»(۲۴) و در این مورد، مبنای اندیشه های آن فقیه روشن ضمیر این آیه قرآن بود که می فرماید: «واعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَمیعًا و لا تَفَرَّقوا؛(۲۵) ای مسلمانان! همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.»

منابع در دفتر روزنامه موجود است